مهدی کروبی، از رهبران اعتراضات سال ۸۸ در حالی در بازداشت خانگی دست به اعتصاب غذا زده است که اعتصاب غذای زندانیان به عنوان ابزاری برای اعتراض به رفتارهای غیرقانونی حکومت طی سالهای اخیر بارها خبرساز شده است.
در عمر جمهوری اسلامی ایران بارها زندانیان سیاسی بخصوص در دهه شصت دست به اعتصاب غذا زدند تا از این طریق به آنچه بر آنها در زندان می گذرد اعتراض کنند اما در دو دهه اخیر این اعتراض زندانیان سیاسی، از سوی رسانه ها بیشتر دنبال شد. برخی از این نمونه ها را مرور می کنیم:
اعتصاب گنجی تا آزادی
یکی از طولانی ترین اعتصاب‌ها در میان زندانیان سیاسی طی دو دهه گذشته، اعتصاب غذای اکبر گنجی، روزنامه نگار و نویسنده زندانی در تهران بود.
آقای گنجی که سال ۱۳۷۹ به دلیل انتشار مقالات انتقادی در نشریات اصلاح طلب بازداشت و به شش سال زندان محکوم شد، خرداد ماه سال ۱۳۸۴ در اعتراض به آنچه ناديده گرفتن حقوق خود در زندان عنوان کرد، اعتصاب غذا کرد. در واپسین ماههای حبس آقای گنجی برخی از مقامات قوه قضائیه از وجود پرونده دیگری علیه این زندانی خبر داده بودند.
مقالات آقای گنجی بیشتر به بررسی قتل های زنجیره ای در ایران ارتباط داشت و برخی از مقامات جمهوری اسلامی را تلویحا به دست داشتن در آن قتلها متهم کرده بود.
اکبر گنجی در ادامه به دنبال وخامت حالش در ۲۶ تير ماه به بيمارستان ميلاد تهران منتقل و در قرنطینه بستری شد.
این اعتصاب غذا بازتاب گسترده ای در داخل و خارج ایران داشت و واکنشهای مختلفی به دنبال داشت. بیستم مرداد ۸۴، در حالیکه حدود دو ماه از اعتصاب غذای اکبر گنجی گذشته بود، حدود ۲۵۰ نفر به دعوت چهره های سیاسی و فرهنگی مقابل بيمارستان ميلاد در تهران برای ملاقات با او و دعوت به شکستن اعتصاب غذا دست به تجمع زدند.
در نامه فعالان سیاسی فرهنگی علاوه بر درخواست آزادی گنجی مطابق قوانين کشور، ايجاد زمينه برای ملاقات خانواده و وکلايش با او و بهره مندی وی از خدمات پزشکان پيشنهادی خانواده اش نيز خواسته شده بود.
چند روز پس از تجمع مقابل بیمارستان میلاد، کوفی عنان، دبيرکل سازمان ملل متحد، در نامه‌ای خطاب به محمود احمدی نژاد که به تازگی به ریاست جمهوری رسیده بود، خواستار آزادی آقای گنجی شد. آقای گنجی سرانجام در آخرین روزهای مرداد پس از حدود ۷۴ روز اعتصاب غذا و به دنبال دریافت وعده حل مسائل قضایی خود از مسئولان، به اعتصاب غذای خود پایان داد.
هدی صابر، قربانی اعتصاب غذا
اعتصاب غذای هدی صابر، نویسنده و فعال سیاسی جریان ملی مذهبی در ایران، یکی از حوادث خبرساز و البته در نوع خود نادر بود.
آقای صابر که خرداد ماه سال ۱۳۹۰ در زندان اوین دست به اعتصاب غذا زد، پس از ۱۰ روز اعتصاب غذا به علت عارضه قلبی به بیمارستان مدرس تهران منتقل شد و در آنجا درگذشت.
نکته قابل توجه در اعتصاب غذای آقای صابر و جان باختن او در جریان این اعتصاب این بود که این زندانی خواسته ای در مورد خود نداشت و در اعتراض به رفتار ماموران حکومت که منجر به مرگ دختر عزت الله سحابی در جریان خاکسپاری پدرش شد، اعتصاب کردند.
آقای سحابی، از رهبران ملی مذهبی و منتقدان جمهوری اسلامی روز دهم خرداد سال ۱۳۹۰ درگذشت. یک روز پس از آن، در جریان مراسم خاکسپاری آقای سحابی، دختر او هاله سحابی دچار ایست قلبی شد و درگذشت.
به دنبال این حادثه، هدی صابر و امیرخسرو دلیرثانی، با صدور بیانیه مشترکی اعلام کردند که به عنوان دو زندانی متعلق به جریان فکری ملی – مذهبی «در اعتراض به مرگ هاله سحابی و برای جلوگیری از تکرار این بیدادگری‌ها علیه انسانهای بی دفاع» دست به اعتصاب غذا زدند. به هر روی، اعتصاب غذای آقای صابر پس از ۱۰ روز و در پی عارضه گرفتگی رگ منجر به مرگ او شد.
آقای صابر که از اواخر دهه هفتاد خورشیدی بارها به دلیل مقالات خود و فعالیت‌های سیاسی و مدنی دستگیر و محاکمه شده بود، سال ۸۹ برای آخرین بار زندانی شد و یک سال بعد نیز در پی اعتصاب غذا درگذشت.
مهدی خزعلی، اعتصاب چندباره
یکی دیگر از زندانیان عقیدتی در جمهوری اسلامی که اعتصاب غذای او خبرساز شد، مهدی خزعلی بود.
مهدی خزعلی، فرزند آیت الله خزعلی، از اعضای پیشین شورای نگهبان، طی سالهای گذشته بارها به دلیل انتقاد از حکومت و فعالیت‌های مدنی خود بازداشت و به زندان محکوم شد اما هر بار در اعتراض به بازداشت خود دست به اعتصاب غذا زد.
آقای خزعلی تابستان سال ۱۳۹۰ پس از بازداشت توسط نیروهای امنیتی در اعتراض به بازداشت غیرقانونی خود دست به اعتصاب غذا زد. او که از ضربات ماموران به هنگام بازداشت زخمی شده بود پس از اعتصاب غذا با قرار وثیقه آزاد شد.
آقای خزعلی زمستان همان سال بار دیگر زندانی شد و دست به اعتصاب غذا زد. او در چهل و یکمین روز اعتصاب غذا در پی حمله قلبی به بیمارستان منتقل شد.
او سه سال بعد نیز پس از بازداشت و انتقال به زندان رجایی شهر دست به اعتصاب غذا زد. مهدی خزعلی که به ۶ سال زندان محکوم شده بود، اعتصاب غذا را آخرین راه اعتراض به حکم خود اعلام کرد. این فعال سیاسی با انتشار نامه‌ای از بیمارستان خطاب به رئیس قوه قضاییه، نسبت به رفتار زندانبانان و ماموران امنیتی با زندانیانی که به مراقبت‌های پزشکی نیاز دارند اعتراض کرد.
او پس از ۲۴ روز اعتصاب غذا به دستور مقام قضایی به منزل منتقل شد. آقای خزعلی معتقد بود که در پرونده هایی نظیر پرونده او، به جای قاضی بازجویان تصمیم گیری می‌کنند.
او بهمن ماه سال ۹۵ نیز در پی درخواست تحریم راهپیمایی ۲۲ بهمن بازداشت شد که بلافاصله دست به اعتصاب غذا زد. این بار نیز آقای خزعلی پس از نزدیک به دوهفته در پی وخامت حال، آزاد شد.
آرش صادقی، اعتصاب و باز زندان
اعتصاب غذای آرش صادقی، فعال دانشجویی و زندانی سیاسی نیز یکی از طولانی‌ترین دوره های اعتصاب غذا را داشت.
او که خود به ۱۹ سال زندان محکوم شد، اوایل آبان ماه سال ۹۵ در اعتراض به بازداشت همسرش، گلرخ ابراهیمی ایرایی دست به اعتصاب غذا زد.
همسر آرش صادقی به دلیل نوشتن داستانی که حتی منتشر نشده بود بازداشت و به شش سال زندان محکوم شد. آقای صادقی در هنگام اعتصاب غذا در نامه‌ای ضمن بازشمردن نقض حقوق قانونی همسرش نوشته بود که «در این آوردگاه نابرابر، تنها دارایی من جانم است، جانم تا پایان این راه که همانا احقاق حقوق همسرم می‌باشد، خواهم ایستاد.»
اعتصاب غذای این زندانی بیش از هفتاد روز طول کشید و واکنشهای بسیاری برانگیخت؛ توئیت های مربوط به اعتصاب غذای او ترند جهانی شد و سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای ضمن انتقاد از بی توجهی به وضعیت آرش صادقی از دستگاه قضایی ایران خواست که با جان این زندانی سیاسی بازی نکند.
سرانجام ۱۴ دیماه وکیل آقای صادقی اعلام کرد که همسر آقای صادقی به مرخصی رفت و این زندانی برای درمان پس از اعتصاب غذا در بیمارستان بستری شد.
آتنا دائمی، اعتصاب برای نجات خانواده
آخرین مورد از اعتصاب غذای زندانیان پیش از اعتصاب غذای مهدی کروبی، اقدام آتنا دائمی، فعال مدنی بود که در اعتراض به بازداشت و محکومیت خواهرانش دست به اعتصاب غذا زد.
اوایل سال ۱۳۹۶ پس از اینکه دادگاه به دو اتهام «تمرد در برابر ماموران در حین انجام وظیفه» و «توهین به مامور دولت حین انجام وظیفه» آتنا دائمی و دو خواهرش را هر کدام به سه ماه و یک روز زندان محکوم کرد، او دست به اعتصاب غذا زد.
خانم دائمی که خواستار اعلام برائت و آزادی خواهرانش شده بود، پس از ۵۰ روز اعتصاب غذا و به دنبال نقض حکم خواهرانش از سوی دادگاه، اعتصاب غذای خود را شکست.
