گزارشی در نشنال اینترست از زو لیونگ و مایکل دپ، پژوهشگران ارشد «انستیتو ایست وست»
حضور بیشتر در ایران به اولویت چین و هند بدل شده است که هر دو می کوشند نفوذ خود در منطقه را توسعه بدهند. ایران منطقه آسیای مرکزی، قفقاز و خاورمیانه را به هم متصل می کند و سرشار از منابع انرژی مورد نیاز چین و هند است. روابط پکن و دهلی نو با تهران که چیزی میان مبادله ای و استراتژیک بوده، همواره بر مبنای این فاکتورها شکل گرفته است.
اگر چه روابط هند و چین تحت تاثیر چالش های متعددی پر اضطراب شده است، اما روش عمل آن ها در مدیریت اختلافات شان در ایران با به کارگیری ترکیبی از همکاری و رقابت نشانگر قدرت نسبی و ماهیت متغیر روابط شان است.
رویکرد اقتصادی هند در ایران بر محور بلندپروازی های ژئوپولتیک تا بهبود ارتباطات منطقه ای، تقویت امنیت انرژی و دسترسی به بازارهای اروپایی قرار دارد. «کریدور بین المللی ترابری شمال-جنوب»، پروژه مشترک هند، روسیه و ایران، برای تقویت ارتباطات زیرساختی از روسیه تا اقیانوس هند از طریق ایران، بخش کلیدی استراتژی دهلی نو است. وقتی این پروژه تکمیل شود، امکان دسترسی به منابع انرژی محبوس در آسیای مرکزی ساده تر و بسیار سریع تر از مسیر کنونی از کانال سوئز خواهد بود. ایجاد کریدوری تجاری همچنین هند را از طریق روسیه به کشورهای اروپایی وصل خواهد کرد. این پروژه به طور کامل و به شکلی استراتژیک پاکستان را دور خواهد زد.
از این منظر، سرمایه گذاری هند در ایران در گرو نوسازی و توسعه بندر «چابهار»، نزدیک ترین بندر ایران به اقیانوس هند، است. بندر «چابهار» بالقوه مورد حمایت هند در برابر بندر «گوادر» مورد حمایت چین در پاکستان، در فاصله ۱۴۵ کیلومتری، شاهدی بر رقابت ژئواقتصادی فزاینده چین و هند در منطقه است.
چین از زمان توافق هسته ای سال ۲۰۱۵، یکی از بازیگران عمده در اقتصاد و تجارت ایران بوده است. ایران تولیدکننده عمده انرژی مورد نیاز اقتصاد رو به رشد چین است و در یک تقاطع جغرافیایی استراتژیک در طرح ابتکاری موسوم به «یک کمربند، یک جاده» قرار دارد.
چین شریک بزرگ تجاری و وارد کننده عمده نفت ایران است و ادامه سرمایه گذاری هایش در بخش ترابری و انرژی شریان حیاتی تهران در برابر خروج دیگر سرمایه گذاران زیر تهدید تحریم های آمریکا بوده است. افزایش جریان نفت از آسیای مرکزی و خاورمیانه به سوی چین از وابستگی پکن به «تنگه مالاکا» که در حال حاضر بخش عمده ای از نیاز نفتی اش از آن عبور می کند، می کاهد. خط آهن تازه راه افتاده بین «بایانور»، در منطقه خودمختار مغولستان در چین، و تهران از مقاومت پکن در برابر تلاش های واشنگتن برای منزوی کردن ایران حکایت دارد.
فشارهای اقتصادی آمریکا بر ایران، فرصتی برای افزایش تعامل چین و هند با ایران فراهم کرده است که البته چالش های ناشی از تحریم ها را به همراه دارد.
با توجه به جایگاه محوری ایران در استراتژی های منطقه ای هر دو کشور، پکن و دهلی نو به شکلی اجتناب ناپذیر به تعامل فعال خود با رویکردهای متفاوت شان ادامه خواهند داد.
تهران لزومی ندارد میان چین و هند دست به انتخاب بزند. جمهوری اسلامی در سایه ابهام در امکان ادامه سرمایه گذاری هند در چابهار با توجه به تحریم های آمریکا، از سرمایه گذاران چینی دعوت کرده و ایده مرتبط کردن بنادر رقیب، گوادر و چابهار، را به میان کشیده است. این تحولات چین و هند را خواه ناخواه به سوی همکاری نزدیک سوق خواهد داد.
تغییر الگوی رفتاری در مناسبات چین و هند از یک رقابت سنتی به همزیستی درونی به معنای از میان رفتن روحیه رقابت از روابط چین و هند در ایران نیست؛ رقابت جنبه مسلط همکاری های آتی خواهد بود. در این شرایط، ایران منادی همکاری رقابتی چین و هند در امور ژئواقتصادی در آینده خواهد بود.
* برگردان فارسی این گزارش تنها به منظور آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.
