گزارش‌های میدانی از جهش قیمت اقلام آئینی سفره‌های مراسم شب یلدای امسال در ایران خبر می‌دهند.
بررسی خبرآنلاین نشان می‌دهد قیمت‌های میوه و خشکبار در آستانه شب یلدا افزایش یافته است، به نحوی که هزینه اقلام پایه‌ای سفره شب یلدا برای چهار نفر از یک میلیون و پانصد هزار تومان عبور می‌کند.
رسم بر این است که سفره شب یلدای ایرانیان با آجیل و همچنین انار و هندوانه و پرتقال و در برخی موارد خرمالو تزیین شود. شیرینی و شکلات نیز بخش دیگری از سفره شب یلداست. اقلامی که بر اثر موج تازه تورمی که از اردیبهشت ۱۴۰۱ آغاز شده، تا چندصد برابر افزایش یافته است.
با وجود ادعای رئیس اتحادیه فروشندگان میوه که هیچ کمبودی در بازار میوه نیست، صاحبان کسب و کار در این بازار از کاهش حجم خرید خبر می‌دهند. مغازه داران می‌گویند شکل خرید از کیلویی به دانه‌ای تغییر کرده است.
به گفته برخی از فروشندگان، حجم خرید میوه و شیرینی، روز چهارشنبه ۲۹ آذر و یک روز مانده به برگزاری مراسم شب یلدا، نسبت به سال‌های قبل کاهش یافته است.
این در حالی است که خانواده ها برای تزیین سفره شب یلدا در مقایسه با سال گذشته با افزایش صد درصدی بهای انار و افزایش سیصد درصدی قیمت پرتقال مواجه اند.
خبرگزاری مهر در مورد افزایش قیمت خشکبار گزارش داده است که بازار آجیل هم با قیمت‌های متغیر از حداقل ۲۹۸ هزار تومان تا حداکثر یک میلیون و ۷۰ هزار تومان افزایش پیدا کرده است.
احمد علوی، اقتصاددان ساکن سوئد، در گفتگو با صدای آمریکا درباره جهش قیمت‌ها در آستانه شب یلدا خاطر نشان کرد این گرانی‌ها در اصل پیامد تورم «افسارگسیخته» و در عین حال «نهادینه شده» اقتصاد ایران است.
وی اضافه کرد: اقلام مصرفی شب یلدا یک شبه گران نشده اند، بلکه در بیست سال گذشته و حتی بیشتر وجود داشته و ریشه‌هایش تاریخی و تثبیت شده است. مقامات حکومت هم می‌گویند تورم در ایران نهادینه شده است، به این معنی که با ابزارهای کوتاه مدت و جزئی نمی‌شود آن را حل کرد. دلیل آن هم کسر بودجه دولت و دلایل ساختاری و همچنین فساد و ناکارآمدی است.
این کارشناس اقتصادی عوامل بازار را نیز یکی از دلایل کوتاه مدت جهش قیمت‌ها دانسته و گفت: در شب یلدا یک مرتبه قیمت‌ها بالا می رود مثل گذشته، اما ممکن است خودش را بیشتر نشان دهد. البته این می تواند با افزایش تقاضای فصلی و عوامل بازار ارتباط داشته باشد. به این معنی که بازار در ایران اعم از بازار کالا و خدمات شفاف نیست، رقابتی نیست و البته بازیگران آن پاسخگو هم نیستند.
افزایش قیمت‌های اقلام شب یلدا در حالی ادامه دارد که رؤسای اتحادیه فروشندگان میوه، آجیل و قنادی از فراوانی اقلام و ممنوعیت بالا بردن قیمت‌ها خبر داده‌اند.
احمد علوی در مورد عدم موفقیت دولت در تثبیت قیمت‌ها گفت: البته حاکمیت تلاش می‌کند با ابزارهای کوتاه مدت، مثل سرکوب قیمت‌ها یا بگیروببند، قیمت‌ها را مهار کند، منتهی در موارد زیادی دیده شده که این اقدامات موثر نیست. یک‌جاهایی کنترل از دست حاکمیت خارج شده؛ در این مورد هم همین است.
وی با تاکید بر این که که حاکمیت نتوانسته است این کنترل‌ها را بطور موثر اعمال کند، تورم را عمومی، نهادینه شده، افسارگسیخته و ساختاری دانسته و دلیل آن را ناترازی ساختاری، ناترازی بودجه و افزایش نقدینگی عنوان کرد.
آقای علوی درباره آینده تورم معیشتی در سفره خانوارها گفت: از آن جهت که ساختار اقتصاد در عمل از مدیریت حاکمیت خارج شده و حاکمیت کارآمد نیست و فاسد است، پس نمی‌تواند آن مدیریت موثر را اعمال کند، و تا وقتی این سیاستگذاری، ساختار و این عوامل تورم زا وجود دارد، این وضعیت هم ادامه خواهد داشت.
