فهرست یکصد کتاب برگزیده در نظرسنجی را شبکه «پی بی اس» و انتشاراتی «پنگوئن» در کتابی تحت عنوان «کتاب کتاب‌ها» (به انگلیسی Book of Books)، منتشر کرده‌اند، که هر صفحه آن به معرفی یک کتاب اختصاص دارد. فهرست، به ترتیب الفبائی، بدون رتبه‌بندی تنظیم شده است.
برنامه هشت قسمتی «برترین خوانش آمریکائی» (به انگلیسی Great American Read) با اجرای «مردیت وی‌یرا»، که پخش آن به زودی از شبکه «پی بی اس» و رسانه‌های اجتماعی، از جمله فیسبوک و اینستاگرام آغاز خواهد شد، در پایان فصل پائیز، نتیجه رای‌گیری اینترنتی خود را به عنوان «محبوب‌ترین کتاب داستانی» معرفی خواهد کرد، که به نظر کارشناسان ادبی و منتقدان کتاب، لزوما بهترین کتاب نخواهد بود.
کارشناسان صنعت انتشار کتاب می‌گویند که این نظرسنجی یک برش مقطعی از دیدگاه خوانندگان کتاب‌های داستانی در عصر حاضر به دست می‌دهد و از جهات گوناگون، از جمله تاثیر تحصیلات و رسانه‌ها در شکل دادن به گزینه‌های خوانندگان، و همچنین شکاف عمیق میان آنچه کارشناسان ادبیات و منتقدان شایسته تحسین می‌دانند و گرایش‌های عامه کتاب‌خوان‌ها قابل بررسی است.
بهار گذشته در یک برنامه دوساعته، شبکه پی بی اس از فهرست صد کتاب برگزیده، پرده برداشت. این فهرست از طریق نظرسنجی علمی براساس داده‌های مردم‌شناسی از ۷ هزار و ۲۰۰ کتاب‌خوان تهیه شده بود. کتاب‌های چندقسمتی یا مجموعه‌ها، مثل «هری پاتر» یا «بازی‌های گرسنگی» یک عنوان به حساب آمده‌اند.
فهرست این صد کتاب، فهرستی متنوع و بین‌المللی است، و گاه شگفت‌انگیزو شامل آثار متعالی و غیرمتعالی نیز می شود. از کلاسیک‌های معاصر، مثل کتاب «کشتن مرغ مقلد» اثر نویسنده هارپر لی، تا سری پرفروش «۵۰ طیف خاکستری» در آن پیدا می‌شود. از کتاب «غرور و تعصب» ، و «گتسبی بزرگ» در آن هست تا آثار ادبیات عوام‌پسند، مثل «جایگاه» از استیون کینگ و «معماهای الکس کراس» از جیمز پترسون، و «هری پاتر» از جی. کی. رالینگ.
فهرست همچنین کثرت قومی و جنسیتی نویسندگان محبوب را نشان می‌دهد و همچنین کثرت ملیتی آنها را. کتاب «معشوق» از نویسنده تونی موریسون و کتاب «صدسال تنهائی» از گابریل گارسیا مارکز در آن هست، که نشان می‌دهد از نظر سبک و ژانر نیز متنوع است. کتاب‌های عشقی، داستان‌های ترسناک و کتاب‌های خیالی، در فهرست این صد کتاب، کنار هم قرار دارند.
مردیت وی‌یرا، مجری برنامه، در مصاحبه‌ای می‌گوید: «پی بی اس یک بررسی همگن نمی‌خواست و در نتیجه، ملغمه‌ای از کتاب‌ها در این فهرست هست که به نظر من، چیز خوبی است.»
او می‌گوید از این که کتاب‌هائی مثل مجموعه ۵۰ طیف خاکستری از نویسنده غیرحرفه‌ای مثل ای ال جیمز به این فهرست راه یافته، تعجب می‌کند ولی می‌گوید: «خوشحالم که این کتاب‌ها در فهرست است چون واقعا با خواننده رابطه برقرار کردند.»
خانم وی‌یرا که سال‌های میزبانی برنامه صبح‌گاهی شبکه «ان بی سی» را برعهده داشت، می‌گوید خودش به خواندن داستان‌های رازآمیز علاقه‌مند است و این روزها دارد کتاب مشهور «ربکا» از دافنه دو موریه، نویسنده انگلیسی را از نو می‌خواند.
روزنامه یو اس ای تودی می‌نویسد در برنامه «برترین خوانش آمریکائی» فخرفروشی ادبی وجود ندارد و این را در نخستین بخش برنامه که بهار گذشته پخش شد هم می‌توان دید که در آن مصاحبه‌هائی هست با چهره‌های معروف مثل سارا جسیکا پارکر، دایان لین، و دختران دوقلوی جرج بوش، به اضافه نویسندگانی چون جرج آر آر مارتین (مجموعه بازی تاج‌وتخت) و جان گرین (نویسنده تقصیر طالع ما) و مارگرت ات‌وود (نویسنده سرگذشت ندیمه). مردم عادی نیز در این برنامه حضور دارند، از جمله یک ساکن محله جنوب شهر شیکاگو که در باره علاقه خود به هری پاتر صحبت می‌کند.
جای خالی غول‌ها
«ادم کرش» سردبیر بررسی‌های ادبی وهنری در روزنامه «وال استریت جورنال» طی مقاله مفصلی که روز شنبه (دیروز) منتشر شد، فهرست یکصد کتاب محبوب را مورد بررسی قرار می‌دهد و می‌نویسد از آثار نویسنده‌ای مثل «فیلیپ راث» که منتقدها بعد از مرگ‌اش در بهار گذشته از او به «غول داستان‌نویسی آمریکا» نام بردند، در این فهرست کتابی نیست. از نویسندگان برجسته دیگر آمریکائی، از جمله برندگان جایزه نوبل، مثل «سینکلر لوئیس» و «ویلیام فالکنر» و «سائول بیلو» هم کتابی در فهرست صدکتاب محبوب وجود ندارد، و نام نویسندگان افسانه‌ای مثل «فلانری اوکانر» یا «جویس کرول اوتز» هم در فهرست صدکتاب نیامده و حتی به اسم «جاناتان فرانزن» که اثر او «تصحیحات» در سال ۲۰۰۱ بیش از ۳ میلیون نسخه فروش رفت، در میان محبوب‌ترین کتاب‌های خوانندگان آمریکائی، بر نمی‌خوریم.
کیرش می‌پرسد اگر آمریکائی‌ها، آثاری که اغلب بخش عمده ادبیات آمریکا را تشکیل می‌دهند، دوست ندارند، پس چه کتاب‌هائی را دوست دارند؟ او می‌گوید جوابی که در فهرست صد کتاب به آن بر می‌خوریم، این است که ما کتاب‌هائی را دوست داریم که در بچگی یا در دبیرستان در دوران نوجوانی خوانده‌ایم.
چند اثر کلاسیک مورد علاقه نوجوان‌ها در این فهرست، از جمله «تام سایر» از مارک تواین، یا «آوای وحش» از جک لندن دیده می شود.
آثار خیالی ادبیات کودکان، به خصوص از نویسندگان انگلیسی، در فهرست به چشم می‌خورند، مثلا «هری پاتر» یا مجموعه «سرگذشت‌های نارنیا» از نویسنده «سی اس لوئیس». همچنین کتاب «ارباب حلقه‌ها» هم در فهرست هست، به اضافه کتاب «آلیس در سرزمین عجایب» که بنیان‌گذار ژانر آثار تخیلی ادبیات کودکان دانسته می‌شود.
کتاب‌های دیگر فهرست، شامل آثاری هستند که در سال‌های اول دبیرستان به دانش‌آموزان داده می‌شوند، مثل «کشتن مرغ مقلد» از هارپر لی، و ماجراهای مدرسه شبانه‌روزی در کتاب «صلحی جداگانه» از نویسنده جان نولز، و البته کتاب مشهور دوران رکود بزرگ اقتصادی آمریکا، خوشه‌های خشم، از «جان استاین‌بک».
به نظر هیرش، وجود گزینه‌هائی مثل «موبی دیک» و «قلب تاریکی»، یعنی کتاب‌هائی که در سال‌های اول دانشگاه به دانشجو داده می‌شوند، و کتاب‌هائی که در ادامه زندگی هیچکس لای آنها را باز نمی‌کند، نشان می‌دهد که در این فهرست، رگه‌هائی از نستالژی پیدا می‌شود.
ژانرها
کتاب‌های ژانری، بخش عمده‌ای از فهرست صد کتاب محبوب کتاب‌خوان‌های معاصر آمریکا را تشکیل می‌دهند، آثاری که لزوما از نظر ادبی ارزش خارق‌العاده ندارند، مثل کتاب‌های علمی-تخیلی، از جمله «پارک جوراسیک» از نویسنده «مایکل کریشتون»، و «بازیکن اول آماده» از نویسنده ارنست کلاین. در ژانر رازآمیز و هیجانی، به کتاب‌هائی مثل «کد داوینچی» و «دختر رفته» بر می‌خوریم، و کتاب‌های پرفروش دیگر، مثلا «کبوتر تنها»، کتاب «مستخدم» و «دارودسته غار بر». به نظر منتقد وال استریت جورنال، این کتاب‌ها چندان مورد تحسین منتقدها نیستند و به ندرت در کلاس‌ها، درس داده می‌شوند، اما آثاری هستند که خواننده‌ها به خاطر دارند و دوست می‌دارند.
از ادبیات داستان‌نویسی معاصر هم چند نمونه به فهرست صد کتاب محبوب راه یافته، مثل کتاب «محبوب» از تونی موریسون، برنده جایزه ملی کتاب آمریکا، و «زندگی کوتاه و شگفت‌انگیز اسکار وائو» از نویسنده جونوس دیاز، برنده جایزه پولیتزر.
فهرست نشان می‌دهد که بیشتر محبوب‌ترین کتاب‌های خوانندگان، در دهه‌های اخیر نوشته شده‌اند، و بیشتر آنها از نویسندگان آمریکائی یا انگلیسی‌زبان هستند، ولی معدودی کتاب ترجمه از زبانهای بیگانه، به خصوص زبان اسپانیائی در این فهرست هست.
هرش می‌نویسد این فهرست، طبعا مقطعی است، و اگر بیست سال پیش یا بیست بعد تهیه شده بود، شامل آثار دیگری می‌بود، مثلا کتاب‌های شرلوک هولمز ممکن بود در فهرست باشند یا آثار اچ جی ولز. هر چند که کتاب «فرانکشتاین» از «مری شلی» در فهرست وجود دارد.
از این یکصد کتاب، ۲۳ اثر در قرن بیست‌ویکم چاپ شده‌اند، ۶۰ اثر در قرن بیستم، یعنی فقط ۱۷ اثر به ۳ هزار سال دیگر تاریخ ادبیات جهان تعلق دارند. قدیمی‌ترین اثر در فهرست صد کتاب محبوب، «دون کیشوت» از «سروانتس» اسپانیائی است که در سال ۱۶۰۵ به چاپ رسید.
فهرست صد کتاب همچنین گرایش خوانندگان به آثار انگلیسی را نشان می‌دهد. از صد کتاب، ۶۷ کتاب از نویسندگان آمریکائی، و ۱۹ کتاب از نویسندگان انگلیسی هستند. که یعنی فقط ۱۴ کتاب از دیگر کشورها در فهرست هست که آن هم شامل نویسندگان انگلیسی‌زبان کانادائی، نیجریائی و دیگر جاها می‌شود.
ادبیات روسیه تنها با دو کتاب در این فهرست حضور دارد: «جنگ و صلح» و «جنایت و مکافات».
از ادبیات فرانسه نیز فقط کتاب، «کنت مونت کریستو» و «شاهزاده کوچولو» در این فهررست به چشم می خورند.
از ادبیات اسپانیایی زبان، علاوه برکتاب «دون کیشوت» که قدیمی‌ترین داستان (رمان) جهان است، به کتاب‌های گابریل گارسیا مارکز و رومه‌لو گاله‌گوس بر می‌خوریم.
بررسی کیفی
اما از آمار گذشته، این فهرست گویای نکته‌های دیگری هم در باره سلیقه کتاب‌خوان‌هاست. به نظر «هیرش»، فهرست صدکتاب نشان می‌دهد که خوانندگان آمریکائی چندان در بند نثر خوب نیستند، و گرنه «کد داوینچی» و «۵۰ طیف خاکستری» به آن راه پیدا نمی‌کردند. او نتیجه‌گیری کرده که در هر ژانری، خواننده‌ها به نثر ساده و عمل‌گرا بیشتر از نثر فاخر علاقه نشان داده‌اند.
نمونه‌های آن فراوان است. ترجیح آثار آیزک آسیموف به آثار نویسندگان خوش‌نثری مثل فیلپ دیک، و ترجیح کتاب‌های جیمز پترسون، که آنها را به کمک دستیارها می‌نویسد، بر کتاب‌های المور لنارد و ری‌موند چندلر، که یعنی خواننده آمریکائی دنبال قصه است نه سبک نگارش.
نکته دیگری که هرش از این فهرست استنباط کرده، گرایش خوانندگان به آثار تخیلی است. شمار اندکی قصه‌های واقعی‌گرایانه به سبک «تام وولف» در فهرست هست. از کتاب‌های نویسندگان واقعی‌گرای بزرگ دیگر معاصر، مثل جان آپدایک و ری‌موند کارور هم در فهرست صد کتاب اثری نیست.
اما این فهرست، همچنین نشان می‌دهد که فرهنگ آمریکا تشنه قصه‌های اسطوره‌ای خارق‌العاده است، مثل هری پاتر و جنگ ستارگان، و مهم هم نیست که این قصه‌ها به تصویر بیان شوند یا به واژگان.