هجوم فيلم های کردی زبان به فستيوال پرتقال طلائی ترکيه

پس از چند دهه تنش های روزافزوی که ميان دولت ترکيه و اقليت قابل توجه کرد تبار آن وجود داشته است، به تازگی شرايطی بوجود آمده است تا ترک ها و کردهای اين کشوربتوانند حداقل با درنظرگرفتن جنبه های ظاهری قضيه درجشنواره سينمايی «پرتقال طلائی» که درشهرساحلی آناتوليا درکرانه های دريای مديترانه برگزار می شود درکناريکديگرحضور پيدا کنند. بسياری از فيلم های شرکت کننده دررقابت های جشنواره امسال ، فيلم هايی به زبان کردی بودند. واقعه ای که درزمانی نه چندان دور درکشورترکيه غيرقانونی به شمارمی رفت. اين درحالی است که هنوز تنش هايی دررابطه با هويت وفرهنگ کردستان بين اقليت کردتبار اين کشور، ودولت ترکيه وجود دارد.

يکی از فيلم های فستيوال امسال نشان دهنده صحنه هايی از اعدام يک زن و شوهر کردتباردر مقابل فرزندانشان توسط اعضای پليس مخفی ترکيه است. اين صحنه ازفيلمی به نام «مين ديت» است که جزئياتی از به اصطلاح «جنگ کثيف» ترکيه عليه جدائی خواهان کرد را نشان می دهد. داستان فيلم اززبان دو فرزند اين زوج اعدام شده روايت می شود. اما مسئله جنجال برانگيزتردرباره اين فيلم، موضوع آن نيست بلکه زبان فيلم است.

فيلم تماماً به زبان«کردی» فيلمبرداری شده است. زبانی که تا سال ١٩٩١ استفاده از آن درملاء عام در کشورترکيه ممنوع به شمارمی رفت و تنها در سال ٢٠٠٤ بود که اجازه پخش اين زبان برروی شبکه های تلويزيون دولتی مجازشناخته شد. هرچند کردی تبارها در ترکيه بيش از يک پنجم جمعيت اين کشوررا تشکيل می دهند، اما هرگزفيلم هايی که به زبان کردی ساخته شده اند درترکيه به نمايش درنمی آيد به همين جهت نيز خبر پذيرفته شدن فيلم «مين ديت» درجشنواره پرتقال طلائی آناتوليا و شرکت اين فيلم دربخش رقابت های فستيوال موجب آسودگی خاطر، «ميراز بزار» کارگردان کردتباراين فيلم بوده است.

بزارمی گويد: «وقتی اين فيلم را می ساختيم، هنوزمطمئن نبوديم کجا به نمايش درخواهد آمد. همه چيزيک به صورتی ضد و نقيض بود. ازيک طرف يک کانال تلويزيونی کردی زبان به تلويزيون دولتی ترکيه اضافه شده بود و ازطرفی ديگر، اعضای پارلمان اين کشور اجازه نداشتند به زبان مادری خود، يعنی کردی سخن بگويند. بنابراين درقدم اول ما فيلم را به زبان «تابو» ی کردی ساختيم بعد دنبال کسانی گشتيم که ازما حمايت کنند و به صورتی اين فيلم را درجايی به نمايش درآورند.»

با اين حال هم زبان و هم موضوع فيلم درعمل جنجال برانگيز بوده است. درکنفرانس خبری که اخيرا با حضور فيلمساز برگزار شد، زنی ازميان جمعيت خطاب به کارگردان فيلم بزار فرياد زد:«تو می خواهی بين مردم اين مملکت نفاق بياندازي. توبايد خجالت بکشی.»

هم چنين درنخستين اکران فيلم درجشنواره، بسياری از تماشاگران برای نمايش اعتراض خود به موضوع آن از سينما خارج شدند. باقی مانده تماشاگران اما ازفيلم به شدت استقبال کردند و کارگردان آن را با کف زدن ها متوالی تشويق کردند. اغلب اظهارنظرها درمورد فيلم درپايان نمايش آن مثبت بود. يکی از حاضران گفت: «اين فيلم خيلی مهمی است به خصوص برای بوجود آوردن صلح درترکيه. خيلی از مردم ترکيه فکر می کنند چيزی به عنوان زبان مادری کردی در اين کشوروجود ندارد. فکر می کنند کردی يعنی چند کلمه که به زبان اصلی ترکی اضافه شده و نمی خواهند قبول کنند که همانطورکه مردم ترک و ترک زبان وجود دارند، مردمی هم به نام کرد با زبان کردی دراين سرزمين زندگی می کنند.»

اما فيلم بزار تنها فيلم جنجال برانگيزجشنواره نبود. دريک فيلم کردزبان مستند، معلمی می کوشد تا به جمعی ازکودکان کردتبارسوادآموزی کند اما هيچ يک از آن ها حتی يک کلمه زبان ترکی، زبانی که درمدارس تدريس می شود را بلد نيستند. اين مستند به نام «در راه مدرسه» توسط اوزگوردوگان و اورتان اسکيکو ساخته شده است.

دوگان که خود يک کردتباراست احساس می کند که به عنوان يک مستندسازحتما بايستی اين داستان را به صورت يک فيلم ارائه می کرد:«تنها توقعی که ما ازاين فيلم داريم همين است که بتوانيم يک بحث تازه ای را در مورد موضوع گنجانده درآن آغاز کنيم. » دوگان می گويد برای مردم کردتبار، تحصيل به زبان مادری يک حق اوليه حقوق بشری محسوب می شود: «مشکل بزرگ تر اين است که هم شاگردان و هم معلم دراينجا قربانی شرايط هستند. من وقتی هفت ساله بودم برای اولين بار به مدرسه رفتم وحتی يک کلمه هم ترکی صحبت نمی کردم. من خواسته ام درفيلم نشان بدهم که چقدر اين مسئله هم برای کودک نوآموز و هم برای معلمی که وظيفه سواد آموزی به او را دارد عذاب آوراست.»

اين فيلم مستند توانست جايزه بهترين فيلم اول يک کارگردان تازه کار را از آن سازنده آن کند. اين موفقيت ازتلويزيون ترکيه مستقيما پخش شد وفيلم هم اکنون درشهرهای مختلف ترکيه روی اکران است. کارشناسان معتقدند که کوشش هايی از قبيل اين درهم آميزی سينمای کردزبان و ترک زبان می تواند نهايتا بسياری از مشکلات فرهنگی و هويتی مردمان کردتبار که در کشورترکيه زندگی می کنند را حل کند.