«شما در روز یازدهم سپتامبر کجا بودید؟» موضوع نمایش تک نفره و بحث انگیزی است به نام «نسل یازدهم سپتامبر» که برای نخستین بار در تابستان امسال در جشنواره معروف «ادینبورگ» در بریتانیا به معرض تماشای عموم گذاشته شد.
این نمایش بر اساس صدها گفتگو با افراد مختلف با در نظر گرفتن این مسئله که «یازدهم سپتامبر» در زندگی آن ها چه تاثیری داشته است نوشته و تهیه شده و در این دهمین سالگرد این وقایع تروریستی به بحث و بررسی در اطراف نسلی می پردازد که با آگاهی از این رویدادهای مرگبار، فاجعه آمیز وخشونت بار بزرگ شده است.
مونولوگ های (گفتار تکنفره) این نمایش از روی تجربه روزمره مردم عادی و کسانی که به صورتی غیرمستقیم، از طریق تلویزیون، اینترنت و یا تلفن با این واقعه برخورد داشته اند برداشته شده است. اما در نهایت این نمایش به تماشاگر نشان می دهد که امروز، پس از دهسال ما کجا ایستاده ایم و به این مسئله از چه دیدگاهی نگاه می کنیم؟
نمایش «نسل یازدهم سپتامبر» با اجرای یک بازیگر، بیانگر احساسات و نظریات بیش از١۵٠ مصاحبه شونده مختلف است که در آن لحظه های وحشت آور وقوع حمله های تروریستی یازدهم سپتامبر ٢٠٠١ به صورتی دراماتیک و تئاتری منعکس شده است.
«کریس ولف» هنگام رویداد وقایع یازدهم سپتامبر ٢٠٠١ یک دانشجوی رشته هنرهای دراماتیک در کالیفرنیای جنوبی بود. او وقتی از راه دور و روی صفحه تلویزیون شاهد رخ دادن این وقایع بود در همان دقایق اول پیش خود فکر می کرد که این هم مثل کشته شدن پرزیدنت «جان اف کندی» یک نقطه عطف تاریخی در زندگی مردم آمریکاست. فاجعه ای که یک نسل برای ده ها سال آینده با آن رویارو خواهد بود و فاجعه ای که برای همیشه به جریان زندگی روزمره نسل حاضر گره خواهد خورد.
با گذشت یک دهه از وقایع یازدهم سپتامبر، «ولف» به عنوان یک نمایشنامه نویس و بازیگر، این تفکرات را که نتیجه برخورد خود او با ماجرای حملات تروریستی در خاک آمریکا بوده است به روی صحنه تئاتر آورده است. «ولف» در طول اجرای این نمایش تکنفره در قالب مردمی که زندگی شان از پس از واقعه یازدهم سپتامبر رنگ دیگری به خود گرفته فرو می رود: «من با استفاده از این مصاحبه ها، هفت شخصیت خیالی ساخته و پرداخته ام. از جمله شخصیت مرد جوانی که پس از تماشای وقایع وحشت آور و غم انگیز یازدهم سپتامبر تصمیم می گیرد به ارتش بپیوندد و دخترمسلمانی که پس از حمله های تروریستی احساس می کند در جامعه میزبان یک غریبه بیشتر نیست.»
«ولف» یکی از چند هنرمند دیگری است که موضوع فجایع یازدهم سپتامبر را برای یک اجرای هنری در فستیوال «ادینبورگ» برگزیده است. «سقوط مرد» یکی دیگر از این شوهای تکنفره است. اما این بار به جای دیالوگ در آن از زبان رقص استفاده شده است. «تامی اسمال» طراح رقص این برنامه ١۵ دقیقه ای است که در آن رقاصی به نام «تام پریچارد» به رقص می پردازد. انگیزه «تامی اسمال» برای طراحی این رقص، منظره مردی بوده است که از طبقات بالای ساختمان های دوقلوی تجارت بین المللی در نیویورک به پائین سقوط می کند.
اسمال می گوید: «این رقص نوعی تجزیه و تحلیل تجربی است در اعماق این مسئله که انسان وقتی از فراز چنین ارتفاع بلندی سقوط می کند به واقع چه احساسی دارد؟ آیا می توان در چنین سقوطی که از منظری دوگانه برخوردار است هم به سوی مرگ پرواز کرد و هم برازنده و دلپذیر بود؟»
«اسمال» از محل یادبود ساختمان های دوقلوی منهتن دیدن کرده است و پیش از طرح رقص هایش با بسیاری از نجات یافتگان وقایع تروریستی یازدهم سپتامبر صحبت کرده است. «پریچارد» رقاص این قطعه هنری نیز پیش از آغاز رقص خود یک مونولوگ (گفتار تکنفره) کوتاه دارد. اما خود رقص با حرکاتی موزون فرود مردی را نشان می دهد که در فضا سرگردان است و تماشاگر نمی داند که این انتخاب او بوده است یا حادثه او را به سوی این سقوط بی انتها و در نهایت مرگبارکشانده است؟
پیش از اجرا در فستیوال هنری «ادینبورگ» این باله مدرن در نیویورک نیز اجرا شده است. اجرایی که عکس العمل های احساسی فراوانی به همراه داشته است. اسمال می گوید: «این یک تجربه حسی مشترک و باورنکردنی بود. بعد از برنامه برخی از افرادی که از حوادث یازدهم سپتامبر جان به در برده اند به پشت صحنه آمدند و از ما خواستند که داستان های آن ها را هم بشنویم و از آن ها برای طراحی های دیگر رقص هایمان استفاده کنیم.»
البته برخی از منتقدین هنری در طول جشنواره «ادینبورگ» این اجراها را مورد انتقاد قرار دادند. به نظراین دسته از منتقدین استفاده از چنین وقایع موحش و ناگوار در حوزه هنر، عملی غیر قابل قبول و به شدت نابجاست.
این گونه انتقادها اما در برابر آثار دیگری از این قبیل، از جمله نمایش موزیکالی که در آن قصه های وقایع یازدهم سپتامبر در مقابل قصه های مشابهی در رابطه با جنگ های جهانی اول و دوم گذاشته شده کاربردی ندارد. در نمایش «یازده»، دفتر خاطرات و نوشته های خصوصی دانش آموزان و معلم ها در جوامع و دوران های تاریخی مختلف مورد بررسی قرار گرفت و به صورت موزیکال به اجرا گذاشته شده است.
سوزان لافتهاوس نویسنده این نمایشنامه موزیکال است و در طول پنج سال گذشته وقت خود را صرف خواندن و تحقیق درباره این داستان ها و دست نوشته های اصیل و واقعی کرده است: «من یک احساس مسئولیت شدیدی نسبت به این داستان ها داشتم و خودم را موظف می دیدم که با دقت و به درستی از آن ها استفاده کنم.»
«یازده» نمایشی است که به صورتی اجمالی داستان های جنگ جهانی اول، وقایع اردوگاه های مرگ آشویتس و نیویورک در روز یازدهم سپتامبر ٢٠٠١ را به هم بافته است.
لافتهاوس هم چون «ولف» و «اسمال» بر این باور است که نمایش موزیکال او «یازده»، موضوع فجایع یازدهم سپتامبر را با حساسیت و دقتی خاص بررسی و مطرح کرده است. او هم چون دیگر هنرمندان جوان و هم نسل خود، رقاصان، آهنگسازان، ترانه سرایان، بازیگران و نمایشنامه نویسان دیگرمعتقد است که مسائل مربوط به وقایع یازدهم سپتامبر٢٠٠١ باید مورد بحث و گفتگو قرار بگیرد و این هنرمندان باید اجازه داشته باشند آزادانه این موضوع ها را از طریق هنرهای مختلف بیان کنند: «این طبیعت هنر تئاتر است که در ذهن تماشاگر سئوال هایی به وجود آورد. بنابراین اگرپس از تماشای این نمایش برای مردم سئوال هایی در ذهنشان به وجود می آید همین برای ما کافی است. در حقیقت این یعنی ما کار خودمان را درست انجام داده ایم.»
