یک نرم افزار (اپلیکیشن) ارتباطاتی اینترنتی باعث شد تا، در چند هفته اخیر، بار دیگر شاهد کشمکش و اختلاف نظر مقامات بلند پایه جمهوری اسلامی ایران بر سر نحوه و حدود فیلترینگ اینترنتی باشیم. داستان از آنجا شروع شد که کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، که جزيی از قوه قضاییه به شمار می آید، دستور به فیلترینگ اپلیکیشن واتس اپ داد.
اپلیکیشن واتس اپ، که روی گوشی های تلفن همراه نصب می شود، به کاربر امکان میدهد تا بدون پرداخت هزینه ای، به دیگر کاربران واتس اپ پیامک یا تکست بفرستد و یا حتی با وی تماس مستقیم تلفنی برقرار کند. این اپلیکیشن اکنون در دنیا بیش از يک ميلیارد کاربر دارد و تنها چند هفته پیش از فیلتر شدن در ایران، توسط شرکت فیس بوک به مبلغ ۱۹ ميلیارد دلار خریداری شد.
پس از این معامله، زمزمه هایی از سوی بعضی از مقامات ایرانی در مورد فیلتر کردن واتس اپ شنیده شد، از جمله عبدالصمد خرم آبادی، که در مصاحبه ای مطبوعاتی گفت، «بحث فیلترینک واتس اپ مدتهاست که مطرح» و «دلیل فیلتر شدن واتس اپ خرید آن توسط مالک صهیونیستی فیس بوک یعنی مارک زاکربرگ است.»
تنها چند روز بعد از فیلتر شدن واتس اپ، دولت حسن روحانی صراحتا مخالفت خود را با فیلترینگ آن ابراز کرد. محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت روحانی، در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا این مسئله را رسانه ای کرد، و گفت، «دستور توقف فیلترینگ واتس اپ توسط رییس جمهور داده شده» و در واکنش به اظهارات دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، که گفته بود رییس جمهوری نمی تواند مانع کار این گروه شود، گفت، «دبیر این گروه نمی تواند برای شخص رییس جمهور و شورای عالی فضای مجازی که یک مجموعه بالادستی است تعیین تکلیف کند.» او با این اظهارات نشان داد که بین مقام های ایرانی بر سر نحوه و حدود فیلترینگ در ایران اختلافهایی وجود دارد.
نیما راشدان، فعال اینترنتی ایرانی مقیم اروپا، در پاسخ به برنامه «دو نقطه صفر» در مورد دلایل اختلاف نظر در بین مقامات حکومتی بر سر سانسور اینترنت، گفت، «لااقل افرادی در جمهوری اسلامی ایران می فهمند که اپلیکیشن هایی مثل واتس اپ، یا وی چت، یا حتی فیس بوک، در ایران بسیار پرطرفدار هستند و مثل یک سایت ساده چی چی نیوز نیستند که اگر این رو فیلتر کنند مثلا فقط سه هزار نفر ناراضی بشن. اینها اپلیکیشنهایی هستند که جمعیت بالای چند ملیونی در ایران دارند ازشون استفاده می کنند و این برای جمهوری اسلامی بسیار نگران کننده است.»
واقعیت این است که امروزه اپلیکیشن های بسياری برای رد و بدل کردن رايگان پیامک و برای سیستمهای تلفنهای هوشمند یا اسمارت فون وجود دارد. کاربران ایرانی حتی از سرویسهای «وب بیسد» یا متکی بر مرورگرهای اینترنتی نیز استفاده می کنند.
یکی از این سرویسها، چت امن «کریپتوکت» است که بارها در صفحه فیس بوک برنامه دو نقطه صفر معرفی و نحوه استفاده آن آموزش داده شده است. ویدیوی مربوط به آموزش کریپتوکت روی یوتیوب را میتوانید اینجا ببینید. با وجود این همه سرویس های مختلف چت مجانی، آیا تلاش ایران برای محدود کردن فناوری های ارتباطاتی جدید به نتیجه می رسد؟
نیما راشدان در پاسخ به اين سوال گفت، «دو دیدگاه رو میشه مطرح کرد. یکی دیدگاه خوشبینانه است که میگه سانسور در نهایت شکست میخوره و هر اپلیکیشنی که سانسور بشه بجاش اپلیکشنهای جدیدی بیرون میاد. و یکی دیگه یک دیدگاه بدبینانه است، که معتقده کشورهای سانسورگری مثل ایران و چین، نسبت به کاربران اینترنتی این کشورها، دارای منابع مالی و سخت افزاری بیشتری هستند و بقول معروف شیر ورود و خروج اینترنت دست اینهاست.»
یکی دیگر از فناوریهای کار آمد ضدسانسور و ضد شنود برای رد و بدل کردن داده فناوری استگنوگرافی است. اپلیکیشن پیکسل نات با استفاده از فناوری «استگنوگرافی» یا پنهان نگاری به کاربر امکان می دهد تا اطلاعات مورد نظر خود را برای فرستادن روی اینترنت در فایل های تصویری، مثلا پسوند های مربوط به عکس، مخفی کند. اپلیکیشن پیکسل نات بهمراه نرم افزار «کمرا شای» هر دو با مخفی کردن داده درون یک عکس به کاربران امکان می دهند تا اطلاعات خود را در بین ترافیک عادی پنهان کند.
با گسترش فناوری های ارتباطاتی و پیشرفتهای تازه در زمینه ساخت ابزار ضد فیلترینگ، به نظر می آید بازی موش و گربه سانسورچی با کاربران ایرانی کماکان ادامه خواهد داشت.
اپلیکیشن واتس اپ، که روی گوشی های تلفن همراه نصب می شود، به کاربر امکان میدهد تا بدون پرداخت هزینه ای، به دیگر کاربران واتس اپ پیامک یا تکست بفرستد و یا حتی با وی تماس مستقیم تلفنی برقرار کند. این اپلیکیشن اکنون در دنیا بیش از يک ميلیارد کاربر دارد و تنها چند هفته پیش از فیلتر شدن در ایران، توسط شرکت فیس بوک به مبلغ ۱۹ ميلیارد دلار خریداری شد.
پس از این معامله، زمزمه هایی از سوی بعضی از مقامات ایرانی در مورد فیلتر کردن واتس اپ شنیده شد، از جمله عبدالصمد خرم آبادی، که در مصاحبه ای مطبوعاتی گفت، «بحث فیلترینک واتس اپ مدتهاست که مطرح» و «دلیل فیلتر شدن واتس اپ خرید آن توسط مالک صهیونیستی فیس بوک یعنی مارک زاکربرگ است.»
تنها چند روز بعد از فیلتر شدن واتس اپ، دولت حسن روحانی صراحتا مخالفت خود را با فیلترینگ آن ابراز کرد. محمود واعظی، وزیر ارتباطات دولت روحانی، در مصاحبه با خبرگزاری ایرنا این مسئله را رسانه ای کرد، و گفت، «دستور توقف فیلترینگ واتس اپ توسط رییس جمهور داده شده» و در واکنش به اظهارات دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، که گفته بود رییس جمهوری نمی تواند مانع کار این گروه شود، گفت، «دبیر این گروه نمی تواند برای شخص رییس جمهور و شورای عالی فضای مجازی که یک مجموعه بالادستی است تعیین تکلیف کند.» او با این اظهارات نشان داد که بین مقام های ایرانی بر سر نحوه و حدود فیلترینگ در ایران اختلافهایی وجود دارد.
نیما راشدان، فعال اینترنتی ایرانی مقیم اروپا، در پاسخ به برنامه «دو نقطه صفر» در مورد دلایل اختلاف نظر در بین مقامات حکومتی بر سر سانسور اینترنت، گفت، «لااقل افرادی در جمهوری اسلامی ایران می فهمند که اپلیکیشن هایی مثل واتس اپ، یا وی چت، یا حتی فیس بوک، در ایران بسیار پرطرفدار هستند و مثل یک سایت ساده چی چی نیوز نیستند که اگر این رو فیلتر کنند مثلا فقط سه هزار نفر ناراضی بشن. اینها اپلیکیشنهایی هستند که جمعیت بالای چند ملیونی در ایران دارند ازشون استفاده می کنند و این برای جمهوری اسلامی بسیار نگران کننده است.»
واقعیت این است که امروزه اپلیکیشن های بسياری برای رد و بدل کردن رايگان پیامک و برای سیستمهای تلفنهای هوشمند یا اسمارت فون وجود دارد. کاربران ایرانی حتی از سرویسهای «وب بیسد» یا متکی بر مرورگرهای اینترنتی نیز استفاده می کنند.
یکی از این سرویسها، چت امن «کریپتوکت» است که بارها در صفحه فیس بوک برنامه دو نقطه صفر معرفی و نحوه استفاده آن آموزش داده شده است. ویدیوی مربوط به آموزش کریپتوکت روی یوتیوب را میتوانید اینجا ببینید. با وجود این همه سرویس های مختلف چت مجانی، آیا تلاش ایران برای محدود کردن فناوری های ارتباطاتی جدید به نتیجه می رسد؟
نیما راشدان در پاسخ به اين سوال گفت، «دو دیدگاه رو میشه مطرح کرد. یکی دیدگاه خوشبینانه است که میگه سانسور در نهایت شکست میخوره و هر اپلیکیشنی که سانسور بشه بجاش اپلیکشنهای جدیدی بیرون میاد. و یکی دیگه یک دیدگاه بدبینانه است، که معتقده کشورهای سانسورگری مثل ایران و چین، نسبت به کاربران اینترنتی این کشورها، دارای منابع مالی و سخت افزاری بیشتری هستند و بقول معروف شیر ورود و خروج اینترنت دست اینهاست.»
یکی دیگر از فناوریهای کار آمد ضدسانسور و ضد شنود برای رد و بدل کردن داده فناوری استگنوگرافی است. اپلیکیشن پیکسل نات با استفاده از فناوری «استگنوگرافی» یا پنهان نگاری به کاربر امکان می دهد تا اطلاعات مورد نظر خود را برای فرستادن روی اینترنت در فایل های تصویری، مثلا پسوند های مربوط به عکس، مخفی کند. اپلیکیشن پیکسل نات بهمراه نرم افزار «کمرا شای» هر دو با مخفی کردن داده درون یک عکس به کاربران امکان می دهند تا اطلاعات خود را در بین ترافیک عادی پنهان کند.
با گسترش فناوری های ارتباطاتی و پیشرفتهای تازه در زمینه ساخت ابزار ضد فیلترینگ، به نظر می آید بازی موش و گربه سانسورچی با کاربران ایرانی کماکان ادامه خواهد داشت.
