یازده زندانی سیاسی زن در زندان اوین تهران، با انتشار نامه‌ای اعلام کردند که آشکار کردن آپارتاید جنسیتی می‌تواند در مسیر مبارزه علیه تبعیض و ستم راهگشا باشد.
حساب کاربری منسوب به گلرخ ایرایی، زندانی سیاسی، در شبکه اجتماعی «ایکس»، با انتشار متن کامل نامه، امضاکنندگان آن را نسیم سلطان‌بیگی، آنیشا اسداللهی، مهوش ثابت، نرگس محمدی، سپیده قلیان، ویدا ربانی، گلرخ ایرائی، جوانا سنه، پخشان عزیزی، فریبا کمال‌آبادی و محبوبه رضائی معرفی کرده است.
در بخشی از این نامه آمده است: هشت مارس، رروز جهانی زن، «یادآور تاریخ مبارزاتی زنان در بیش از صد سال گذشته است. روز همبستگی جهانی در راه تحقق برابری میان زنان و مردان و مبارزه با تمام اشکال ستم، استثمار و تبعیض حقوقی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است.»
یازده زندانی سیاسی زن در اوین، با اشاره به وضعیت زنان به ویژه در خاورمیانه و کشورهای ایران و افغانستان، تاکید کردند: «آگاهیم که تا دستیابی به آزادی، رهایی و برابری، راه درازی در پیش است.»
شمار زیادی از فعالان سیاسی و مدنی، تشکل‌های کارگری و صنفی و همچنین مخالفان حکومت جمهوری اسلامی، در روز جهانی زن، هجدهم اسفند ماه به مناسبت هشتم مارس روز جهانی زن، این روز را به زنان ایرانی تبریک گفتند و اقدامات جمهوری اسلامی در سرکوب زنان را محکوم کردند.
پیش از این، نرگس محمدی، برنده جایزه صلح نوبل که در زندان جمهوری اسلامی به‌سر می‌برد، در پیامی که ۱۲ بهمن ماه در صفحه اینستاگرامی منسوب به او منتشر شد، از دبیر‌کل سازمان ملل متحد خواستار «جرم‌انگاری آپارتاید جنسیتی» و برشمرده‌شدن آن به عنوان «یکی از مصادیق جنایت علیه بشریت» شده بود.
او در این پیام، با اشاره به دهه‌ها «زیست زنان ایران در سایه حکومت جمهوری اسلامی» نوشته بود که جمهوری‌اسلامی «به شکل روش‌مند و هدفمند، با استفاده از تمام ابزار و قوای حکومت، به ویژه با وضع قوانین، سیاست فرودست سازی زنان را پیش برده و حقوق انسانی زنان را سلب می‌کند.»
در همین رابطه، گروهی از کارشناسان سازمان ملل متحد نیز چندی پیش با تاکید بر ظلم شدیدی که زنان، به‌ویژه تحت حکومت‌هایی مانند طالبان با آن روبرو هستند، خواستار جرم‌انگاری جهانی «آپارتاید جنسیتی» به عنوان «جنایت علیه بشریت» شدند؛ ابتکاری که نرگس محمدی پیش‌تر خواستار بررسی آن از سوی سازمان ملل شده بود.
این گروه پنج نفره از کارشناسان سازمان ملل متحد، شامل نمایندگی از ایالات متحده آمریکا، چین، مکزیک، اوگاندا و صربستان، می‌گویند که زمان برای به‌رسمیت شناختن آپارتاید جنسیتی به عنوان یک جرم بسیار دیر شده و این نوع از آپارتاید به صراحت در حقوق بین‌الملل تدوین نشده است.
کاریما بنون، استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه میشیگان، پیش از این به صدای آمریکا گفت: «آپارتاید جنسیتی برگرفته از چارچوب قانونی آپارتاید نژادی است و تاکید می‌کند که تبعیض جنسیتی در خود دستگاه حکومتی ریشه دوانده است.»
این کارشناسان از کمیته ششم مجمع عمومی سازمان ملل متحد می‌خواهند تا آپارتاید جنسیتی را به ماده ۲، که به بحث پیشگیری از جنایات علیه بشریت و مجازات‌های مرتبط با آن می‌پردازد، اضافه کند. به گفته یکی از این کارشناشان، «آپارتاید جنسیتی صرفا یک نظریه یا ساختار قانونی نیست، بلکه یک تهدید واقعی است و نوعی واقعیت عینی برای میلیون‌ها زن و دختر در سراسر جهان به شمار می‌آید.»
هفته گذشته کریما بنون، استاد حقوق آمریکایی الجزایری تبار دانشگاه میشیگان، گزارشگر ویژه سابق سازمان ملل در حوزه حقوق فرهنگی، در مصاحبه با صدای آمریکا ابعاد حقوقی جرم‌انگاری آپارتاید جنسیتی را بررسی کرد.
او در سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۱ گزارشگر ویژه سابق سازمان ملل در حوزه حقوق فرهنگی و همچنین سخنران شورای امنیت سازمان ملل در ۲۰۲۳ درباره آپارتاید جنسیتی در افغانستان بود.
