یک خبرگزاری در ایران از تداوم معضلات و مشکلات افراد بی شناسنامه در استان سیستان و بلوچستان نوشته و تاکید کرده که پیگیری نمایندگان مجلس از وزارت کشور نیز راه به جایی نبرده است.
خبرگزاری «ایلنا» از تعداد «چندین هزار» نفری افراد بازمانده از تحصیل بخاطر نداشتن شناسنامه خبر داده و نوشته که این افراد از دریافت یارانه، سهمیه نفت، بیمه، آموزش، سند مالکیت و بسیاری از فرصت‌هایی که افراد شناسنامه‌دار از آنها برخوردارند محروم هستند.
مدیرعامل و رئیس هیات مدیره «موسسه فرهنگی اجتماعی و مطالعاتی مکران»، دلیل اجرایی نشدن مصوبات موجود صدور شناسنامه و بررسی «ایرانی الاصل» بودن افراد بی‌شناسنامه را «امنیتی شدن» موضوع اعلام کرده و گفته است که «این کار از معاونت سیاسی و اجتماعی استانداری سیستان و بلوچستان به معاونت امنیتی منتقل شد و رویکرد امنیتی پیدا کرد.»
سبحان دهواری تاکید کرده که «این فرض اصل قرار گرفت که همه این افراد ایرانی نیستند مگر اینکه خلافش ثابت شود.»
دهواری به موضوع خلا هویت بین نسلی نیز اشاره کرده و معتقد است که جمهوری اسلامی نسل‌هاست که بی‌شناسنامه بودن را از فردی به فرد دیگر از پدری به فرزندی و از فرزندی به فرزندش منتقل می‌کند.
مدیرعامل و رئیس هیات مدیره «موسسه فرهنگی اجتماعی و مطالعاتی مکران»، دلیل اجرایی نشدن مصوبات موجود صدور شناسنامه و بررسی «ایرانی الاصل» بودن افراد بی‌شناسنامه را «امنیتی شدن» موضوع اعلام کرد.
از نظر این فعال اجتماعی با تداوم این روند «کرامت انسانی، هویت ایرانی و احساس تعلق به مام میهن» از این افراد گرفته می‌شود و لطمات جدی به آنها وارد می‌شود و بحران‌هایی را هم در حوزه اجتماعی به وجود می‌آورد.
بی‌شناسنامه‌ها بیشتر حاشیه‌نشینان در مناطق مختلفی از استان سیستان و بلوچستان هستند که در دهه‌های گذشته دامداری و کشاورزی می‌کردند و به دلیل دوری از مرکز برای دریافت شناسنامه اقدام نکرده‌اند و برخی هم به دلایل دیگر از جمله به دلایل تاریخی سیاسی (حتی پیش از انقلاب ۵۷) بی‌شناسنامه مانده‌اند و حالا فرزندان‌شان برای دریافت خدمات دولتی و حقوق شهروندی دچار مشکل شده‌اند.
پیش از این، روزنامه «اعتماد» نیز در گزارشی که ۱۲ اسفند سال ۱۴۰۱ از افراد بی‌شناسنامه در این استان منتشر کرده نوشته بود که در این استان به بی‌شناسنامه‌ها به چشم «مجرمان همیشگی» نگاه می‌شود و پیگیری مسائل آنها با موضوعات «امنیتی» گره می‌خورد.
این روزنامه نوشته بود برخورد با این افراد به گونه‌ای است که چند سال پیش، در مراسم عروسی یکی از افراد فاقد شناسنامه، پلیس به خانه وارد شد و داماد را دستگیر و سپس روانه آن سوی مرز کرد.
اعتماد در این گزارش «رد مرز» را تهدید همیشگی بی‌شناسنامه‌ها عنوان کرده و نوشته بود که تردد در خیابان، در محل کار و بودن در هر مکان عمومی همیشه برای آنها «با کمی ترس» همراه است.
موضوع برخورد امنیتی و نامناسب جمهوری اسلامی با افراد بی‌شناسنامه سال گذشته با کشته شدن «خدانور لجه‌ای» ابعاد تازه‌تری به خود گرفت.
روزنامه اعتماد یکشنبه ۲۰ آذر ماه سال ۱۴۰۱ در این باره نوشت «خدانور در محله شیرآباد زاهدان زندگی می‌کرد و مانند بسیاری از مردم بلوچستان با مشکل نداشتن شناسنامه روبرو بود. خدانور روز یکشنبه ۱۰ مهر سال جاری (۱۴۰۱) در جریان اعتراضات جان خود را از دست داد اما عکسی از خود در شبکه‌های اجتماعی به جای گذاشت که واکنش‌های زیادی از سوی افکار عمومی برانگیخت.»
خدانور در تیرماه سال ۱۴۰۱ توسط پلیس زاهدان بازداشت شد و برای تحقیر ساعت‌ها به میله پرچم اداره آگاهی زاهدان بسته شده بود. مقامات قضایی و انتظامی استان سیستان و بلوچستان در پی انتشار تصویر او و بازتاب گسترده آن، ضمن اینکه خدانور را «از اتباع افغانستانی» دانستند، اتهام او را «سرقت مسلحانه» اعلام کردند اما گفتند که از ۲۷ مرداد ماه با قرار وثیقه آزاد بوده است.
خدانور لجه‌ای، فرزند صنوبر و عیسی؛ دهمین روز از پاییز به دنیا آمد و در دهمین روزِ پاییز او را کشتند، در روزی که ۲۷ساله می‌شد. او یکی از همین بی‌شناسنامه‌ها بود.
