نزدیک به چهار دهه پس از مرگ مائو و پایان انقلاب فرهنگی در چین، برخی بازماندگان سالخورده آن دوران، سکوت خود را شکسته اند.
مائو همچنان از دید حکومت چین، نماد سیاسی شاخص آن کشور قلمداد می شود و از انتقاد سیاسی مصون است. اما طی سال های اخیر، شماری از فعالان سیاسی و دگراندیشان چینی، خاطرات وحشتناک انقلاب فرهنگی مائو را با نوشتن خاطرات، انجام مصاحبه و انتشار عذرخواهی علنی، زنده کرده اند و برخی حقایق را که چند دهه است نهان مانده، فاش کرده اند.
یکی از این نمونه ها انتشار پوزش خواهی شهروندی است که سالها پیش، شاگرد چن بی بوده است. خانم چن بی، هنگام انقلاب فرهنگی چین و تعطیلی کلاس ها در سال ۱۹۶۶، در مدرسه زبان های خارجی پکن تدریس می کرد. وی که اکنون ۹۰ ساله و بازنشسته است، بر مبنای گزارش و خبرچینی شماری از شاگردان و والدین آنها، مورد بازجویی دولت وقت پکن قرار گرفت.
بی، بازداشت و بازجویی اش را کابوس می خواند. او می گوید میان شاگردانش بر سر آن که کدام یک انقلابی ترند، رقابت بود:«کسانی که در شرایط عادی به خود جرأت نمی دادند برای کسی بزنند، آن روزها از بیم آن که کسی غیرانقلابی حسابشان کند یا برایشان دردسر بسازد، فعالانه برای دیگران می زدند. مشکل آن بود که اگر نمی زدی، می خوردی.»
چن بی می گوید او و تمامی همکارانش که به اتهام مخالفت یا توطئه بازجویی شدند، بی گناه بودند و بی گناهی شان هم در نهایت ثابت شد. اما جلسات بازجویی، شکنجه و تحقیر چنان دردناک بود که تحمل آنها برای برخی ناممکن بود. دو تن از مسئولان مدرسه زبان پکن به همین علت خودکشی کردند.
چن که یکی از شاگردان این مدرسه بود، سه سال پیش طی نامه ای سرگشاده از چن بی و دیگر مدرسان و کارکنان مدرسه زبان پکن رسما عذرخواهی کرد و گفت طی تمام این سال ها وجدانش معذب بوده و تا مدت ها بعد از خبرچینی و گزارش علیه معلمان، از میزان رنج و شکنجه ای که آنها متحمل شده بودند، ناآگاه بوده است.
چن در این نامه از هم دوره ای هایش خواسته تا آنها هم از معلمانشان عذرخواهی کنند. او می گوید خودش هرگز خبرچینی نکرده و علیه معلمی گزارشی نداده است، اما از رواج این دست خبرچینی ها اطلاع داشته و از این روی، به عقیده وی همه آنها که این شرایط دشوار را برای هم وطنانشان ایجاد کردند، باید از این بابت عذاب وجدان داشته باشند.
از آن زمان تاکنون، شماری از شهروندانی که در دوران انقلاب فرهنگی دانش آموز یا دانشجو بودند و در گروه هایی موسوم به «گارد سرخ» فعالیت های انقلابی داشتند، از فعالیت های خود در زمان مائو ابراز پشیمانی کرده اند.
یکی از اعضای پیشین گارد سرخ، چند ماه پیش در برنامه ای تلویزیونی که از شبکه ای در هنگ کنگ پخش می شد، به اقدامات انقلابی خود اعتراف کرد و از کسانی که به آنها صدمه زده، تقاضای بخشش کرد.
او که ژان هونگبینگ نام دارد، طی صحبت خود در این برنامه تلویزیونی اعتراف کرد که انقلابی دو آتشه ای بوده و به نیروهای اطلاعاتی خبر داده که مادرش از عناصر ضدانقلاب است، چون در خانه، مائو را با الفاظ رکیک خطاب می کند.
وی گفت که در پی گزارش علیه مادرش، نیروهای اطلاعاتی به خانه شان ریختند و مادرش را جلوی چشم او کتک زدند و دستگیر کردند. چند ماه بعد هم او را به جرم ضدانقلابی بودن اعدام کردند.
شمار زیادی از شهروندان چینی که عضو گروه های انقلابی رادیکال مائوئیست بوده اند، به فعالیت های انقلابی خود در تبلیغ و حمایت از مائو اعتراف کرده اند. تارنمایی که حاوی یک طرح تحقیق میدانی است که طی آن به بررسی ابعاد و جوانب این فعالیت ها می پردازد، از سوی دولت چین فیلتر شده است. پکن می گوید هرگونه فعالیتی که به دوران انقلاب فرهنگی بپردازد، ممنوع است و اکنون زمان مناسبی برای پرداختن به چنین مسائلی نیست.
یک استاد دانشگاه پکن که در میان کسانی است که می کوشند حقایق وقایع انقلاب فرهنگی را منعکس کنند، می گوید:«چینیان می گویند تاریخ آینه رفتار انسانهاست که با نگریستن به آن می توان اشتباهات گذشته را جبران کرد. انعکاس اشتباهات پیشین، تنها راه اصلاح فرهنگ یک جامعه است.»
مائو همچنان از دید حکومت چین، نماد سیاسی شاخص آن کشور قلمداد می شود و از انتقاد سیاسی مصون است. اما طی سال های اخیر، شماری از فعالان سیاسی و دگراندیشان چینی، خاطرات وحشتناک انقلاب فرهنگی مائو را با نوشتن خاطرات، انجام مصاحبه و انتشار عذرخواهی علنی، زنده کرده اند و برخی حقایق را که چند دهه است نهان مانده، فاش کرده اند.
یکی از این نمونه ها انتشار پوزش خواهی شهروندی است که سالها پیش، شاگرد چن بی بوده است. خانم چن بی، هنگام انقلاب فرهنگی چین و تعطیلی کلاس ها در سال ۱۹۶۶، در مدرسه زبان های خارجی پکن تدریس می کرد. وی که اکنون ۹۰ ساله و بازنشسته است، بر مبنای گزارش و خبرچینی شماری از شاگردان و والدین آنها، مورد بازجویی دولت وقت پکن قرار گرفت.
بی، بازداشت و بازجویی اش را کابوس می خواند. او می گوید میان شاگردانش بر سر آن که کدام یک انقلابی ترند، رقابت بود:«کسانی که در شرایط عادی به خود جرأت نمی دادند برای کسی بزنند، آن روزها از بیم آن که کسی غیرانقلابی حسابشان کند یا برایشان دردسر بسازد، فعالانه برای دیگران می زدند. مشکل آن بود که اگر نمی زدی، می خوردی.»
چن بی می گوید او و تمامی همکارانش که به اتهام مخالفت یا توطئه بازجویی شدند، بی گناه بودند و بی گناهی شان هم در نهایت ثابت شد. اما جلسات بازجویی، شکنجه و تحقیر چنان دردناک بود که تحمل آنها برای برخی ناممکن بود. دو تن از مسئولان مدرسه زبان پکن به همین علت خودکشی کردند.
چن که یکی از شاگردان این مدرسه بود، سه سال پیش طی نامه ای سرگشاده از چن بی و دیگر مدرسان و کارکنان مدرسه زبان پکن رسما عذرخواهی کرد و گفت طی تمام این سال ها وجدانش معذب بوده و تا مدت ها بعد از خبرچینی و گزارش علیه معلمان، از میزان رنج و شکنجه ای که آنها متحمل شده بودند، ناآگاه بوده است.
چن در این نامه از هم دوره ای هایش خواسته تا آنها هم از معلمانشان عذرخواهی کنند. او می گوید خودش هرگز خبرچینی نکرده و علیه معلمی گزارشی نداده است، اما از رواج این دست خبرچینی ها اطلاع داشته و از این روی، به عقیده وی همه آنها که این شرایط دشوار را برای هم وطنانشان ایجاد کردند، باید از این بابت عذاب وجدان داشته باشند.
از آن زمان تاکنون، شماری از شهروندانی که در دوران انقلاب فرهنگی دانش آموز یا دانشجو بودند و در گروه هایی موسوم به «گارد سرخ» فعالیت های انقلابی داشتند، از فعالیت های خود در زمان مائو ابراز پشیمانی کرده اند.
یکی از اعضای پیشین گارد سرخ، چند ماه پیش در برنامه ای تلویزیونی که از شبکه ای در هنگ کنگ پخش می شد، به اقدامات انقلابی خود اعتراف کرد و از کسانی که به آنها صدمه زده، تقاضای بخشش کرد.
او که ژان هونگبینگ نام دارد، طی صحبت خود در این برنامه تلویزیونی اعتراف کرد که انقلابی دو آتشه ای بوده و به نیروهای اطلاعاتی خبر داده که مادرش از عناصر ضدانقلاب است، چون در خانه، مائو را با الفاظ رکیک خطاب می کند.
وی گفت که در پی گزارش علیه مادرش، نیروهای اطلاعاتی به خانه شان ریختند و مادرش را جلوی چشم او کتک زدند و دستگیر کردند. چند ماه بعد هم او را به جرم ضدانقلابی بودن اعدام کردند.
شمار زیادی از شهروندان چینی که عضو گروه های انقلابی رادیکال مائوئیست بوده اند، به فعالیت های انقلابی خود در تبلیغ و حمایت از مائو اعتراف کرده اند. تارنمایی که حاوی یک طرح تحقیق میدانی است که طی آن به بررسی ابعاد و جوانب این فعالیت ها می پردازد، از سوی دولت چین فیلتر شده است. پکن می گوید هرگونه فعالیتی که به دوران انقلاب فرهنگی بپردازد، ممنوع است و اکنون زمان مناسبی برای پرداختن به چنین مسائلی نیست.
یک استاد دانشگاه پکن که در میان کسانی است که می کوشند حقایق وقایع انقلاب فرهنگی را منعکس کنند، می گوید:«چینیان می گویند تاریخ آینه رفتار انسانهاست که با نگریستن به آن می توان اشتباهات گذشته را جبران کرد. انعکاس اشتباهات پیشین، تنها راه اصلاح فرهنگ یک جامعه است.»