النا دونائوا در مقاله‌ای در وبسایت نشریه «نیو ایسترن آوتلوک» به نشست اخیر سران کشورهای حوزه دریای خزر که در روز ۷ مهر ماه در شهر بندری آستراخان روسیه در ساحل شمال غربی دریای خزر برگزار شد پرداخته و می‌نویسد از این اجلاس به عنوان گام مهمی در جهت مشخص کردن قلمرو دریایی و قانونی کشورهای حوزه دریای خزر یاد شده است.
چهارمین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر با صدور قطعنامه مشترکی که از سوی رهبران پنج کشور شرکت کننده به امضا رسید، و با دستیابی به توافقی بر سر روابط بین روسیه، ایران، جمهوری آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در مورد دریای خزر خاتمه یافت.
به باور نویسنده این مقاله، در واقع هدف اصلی برگزاری اجلاس پنج جانبه، رسیدن به توافقی است که وضعیت قانونی کشورهای حوزه دریای خزر را، از جمله مسائلی مانند قلمروی آبی، اصول تولید منابع هیدروکربن، خطوط ترابری به بازارهای جهانی و نیز خطوط کشتیرانی، استفاده از منابع زیستی، حفاظت از محیط زیست، امنیت، و مبارزه با قاچاق مواد مخدر و سازمان‌های جنایی را مشخص می‌کند.
جریان مصالحه و رسیدن به توافق به کندی صورت گرفت، اما ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه گفته است رهبران کشورهای حوزه دریای خزر در اجلاس آستراخان توانستند بر روی اصولی به توافق برسند که زیربنا و مفاد اصلی توافقنامه را تشکیل می‌دهد. آنها قرار است که در اجلاس سال آینده آن را به امضاء برسانند.
النا دونائوا در ادامه مقاله خود می‌نویسد، در اجلاس آستراخان، رهبران کشورهای ساحالی دریای خزر با توجه به تهدیدات فزاینده امنیتی و نظامی در منطقه، و مسائل سیاسی، اقتصادی، و محیط زیستی، نشان دادند که آماده‌اند تا برای رسیدن به توافقی جامع و مشترک مصالحه کنند.
مسائل مربوط به دریای خزر یکی از اولویت‌های سیاست خارجی رهبران جمهوری اسلامی ایران بشمار می‌رود. در همین رابطه، موضع ایران در تقسیم قلمرو آبی، یکی از عوامل اصلی اختلاف نظر در اجلاس بوده است. اما پیشنهادات دیگر تهران در بسیاری از موارد از جمله مسائل امنیتی، کشتیرانی، ماهیگیری، حفاظت از منابع دریایی، گسترش روابط بشردوستانه، اطلاعاتی و فرهنگی بین کشورهای حوزه دریای خزر بسیار مشابه با نظرات روسیه بودند.
حسن روحانی رئیس جمهوری ایران اجلاس آسترخان را دستاوردی موفقیت‌آمیز خواند. ایران همواره از غیرنظامی کردن دریای خزر حمایت کرده است. تهران همچنین برای عدم حضور نیروهای خارجی در این بزرگترین دریاچه جهان اهمیت بسیاری قائل بوده است. از این رو اجلاس آستراخان را می‌توان گامی برای ثبات و نیز جلوگیری از مسابقات تسلیحاتی در دریای خزر عنوان کرد.
رهبران ایران همچنین معتقدند که اقدام مهمی که می‌تواند برای منطقه و رسیدن به یک قرارداد جامع و منصفانه برداشت، آن است که قلمرو دریایی کشورهای حوزه دریای خزر ۱۵ مایل و حوزه ماهیگیری آنها ۱۰ مایل تعیین شده و سایر نقاط دریا بصورت آب‌های آزاد در نظر گرفته شود.
گفته می‌شود روسیه، قزاقستان و جمهوری آذربایجان از طریق خط منصف جدیدی، بر سر تقسیم شمال دریای خزر به توافق رسیده‌اند و ترکمنستان نیز در کل از این نوع تقسیم حمایت کرده است. اما ایران مکرراً و به شدت با چنین تقسیمی مخالفت کرده و آن را مخالف منافع ملی خود خوانده است.
رهبران ایران همچنین تقسیم دریای خزر به ۵ قسمت مساوی را نیز در راستای منافع ملی خود نمی‌بینند، ولی اعلام آمادگی کرده‌اند تا کلیه کشورهای آن حوزه بطور مساوی حق دسترسی و استفاده از آب‌های آزاد را داشته باشند.
به باور نویسنده این مقاله، به نظر می‌رسد دولت میانه‌رو حسن روحانی توافق‌های انجام شده را به اجرا بگذارد و در جهت توافق‌های بیشتر گام بردارد.
کارشناسان بر این باور هستند که ایران ممکن است در ازای تقسیم دریای خزر بر اساس استداندارهای بین‌المللی، از موضع قبلی خود که بر اساس درصد سهم بوده است، عقب‌نشینی کند.
ایران طی سال گذشته روابط سیاسی خود را با روسیه گسترش داده و در تلاش است تا رابط اقتصادی خود را نیز توسعه دهد، که این امر در مذاکراتی که بین رهبران دو کشور، در حاشیه اجلاس آستراخان صورت گرفت، بسیار مشهود بود.
مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی موسوم به گروه ۱+۵ شامل آمریکا، بریتانیا، فرانسه، چین، روسیه و آلمان، و همچنین روابط بحرانی روسیه با غرب بر سر بحران اوکراین، سیاست خارجی ایران در زمینه گزینش گسترش روابط آینده خود با غرب یا شرق را به زیر سوال برده است.
---------------------------------------------
برگردان فارسی اين مقاله تنها به جهت اطلاع‌رسانی منتشر شده و نظرات بيان شده در آن، الزاماً بازتاب ديدگاه صدای آمريکا نيست.