«کتاب در گردش» نام جنبش تازه پایی ست برای تشویق کتابخوانی در جامعه و جلوگیری از دورریختن کتابهایی که جایی برای انبارکردنشان نداریم. هرچند هدیه دادن کتابهای شخصی به کتابخانه های عمومی یا مراکز فرهنگی سنتی شناخته شده در بیشتر کشورهای جهان است؛ اما گذاشتن کتابهایی که خوانده ایم در مکانهای عمومی برای خوانده شدن توسط خواننده ای ناشناس پدیده ای تازه پا و رو به گسترش است. امروزه روز فرودگاهها، ایستگاههای اتوبوس و قطار، پارکها، سواحل و جاهای دور افتاده عمومی مثل تفریحگاهها، پرستشگاهها و هرجایی که خواننده ای یافت شود، جایگاه رهاکردن کتاب برای خواننده ناشناس است. کتابها برای خواندن و دریافتن اند؛ از این رو، و بنا به این فلسفه، رهاکردن کتابها به معنای از دست دادن نیستند؛ مفهوم تقسیم کردن ثروت معنویی ست که خواننده کتاب می خواهد دیگران نیز از آن بهره مند شوند. واژه ترکیبی«کتاب در گردش» که از سال 2001 در جهان اینترنتی رواج یافت، از سوی «ران هورن بکر» کتاب دوست آمریکایی پیشنهاد شد.
«ران هورنن بکر» در بیست و یکم مارس همان سال که همزمان با اول فروردین بود، در مقاله ای واژه bookCrossing را به جهان اینترنتی فرستاد و چهار هفته بعد، سایتی به همین نام راه اندازی شد که امروزه 871 هزار عضو فعال با 6 میلیون و 427 هزار کتاب به ثبت رسیده در آن وجود دارد.
جنبش «کتاب در گردش» بی درنگ و پس از بنیانگزاری فرای مرزهای آمریکا رفت و امروزه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله انگلیس، آلمان، فرانسه، ژاپن، تا ابوظبی رواج یافته است.
در سال 2005 سایت «بوک کراسینگ» به پاس بهترین سایت ارتباط میان مردم برنده جایزه «صدای مردم» شد.
بنیانگزار این جنبش می گوید: کتاب خوانده نشده ثروت بی استفاده است و با این روش کتابها نه رویهم تلنبار می شوند و نه دور ریخته می شوند. شمار کتابخوانان زیاد می شود، اقشار کم درآمد کتابخوان پول زیادی بابت خرید همه کتابها نمی دهند؛ و بیش از همه چیز شبکه ای اجتماعی از دوستداران کتاب در سراسر جهان شکل می گیرد. نقد و بررسی کتابها در حاشیه کتابها یکی دیگر از سنتها و آیین عضویت در این جنبش است. هرچند همه کتابهای رهاشده در مکانهای عمومی حاوی یک یادداشت کوتاه هستند: «من این کتاب را خوانده ام، چون دوست دارم شما هم آن را بخوانید، کتاب را به امانت برای شما خواننده ناشناس می گذارم. پس از خواندن هرجا که دلتان خواست کتاب را بگذارید تا یکی دیگر آن را بخواند.»
هرکسی از هرجای جهان می تواند عضو این جنبش بشود. او می تواند در سایت «بوک کراسینگ» برای خواننده ناشناس دیگری یادداشت بگذارد که مثلاً کتاب «یولیسس» جیمز جویس را که رو به پایان است چهارشنبه در بخش شرقی ایستگاه مرکزی راه آهن نیویورک می گذارم.»
امروزه این جریان در پی آن است تا کیوسکهای تلفن عمومی که با ورود تلفنهای همراه دیگر کارکردی ندارند تبدیل به کتابخانه های عمومی بدون کتابدار شوند. قفسه های کتاب رایگان در ایستگاههای راه آهن، فرودگاهها، سواحل و گردشگاههای عمومی و پارکها تاسیس شود تا مردم کتابهای خود را در آنجا بگذارند. اما این جنبش مخالفان سرسختی هم یافته است: نخست کتابفروشان و بویژه کتابفروشی های مستقر در فرودگاهها، ایستگاههای راه آهن و ناشران و حتا نویسندگان. آنان می گویند این جنبش راه را برای فروش کتاب و ادامه صنعت کتاب دشوار می کند. برای نمونه کارولین مارتین مدیر انتشارات هارپر پرس آمریکا در یک سخنرانی گفت: «کل صنعت نشر آمریکا در برابر تهدیدات «کتاب در گردش» در برابر یک برحان جدی قرار دارد»
با این همه، گفته می شود خود جنبش «کتاب در گردش» هنوز پا نگرفته با دشمنی مقتدر به نام «اینترنت» و کتابهای الکترونیکی روبروست که کتاب کاغذی را به لبه پرتگاه نابودی کشانده است. هرچند بنیانگزاران و پیروان این جنبش می گویند تا کتابخوانان در جهان هستند، کتاب در گردش نیز زنده خواهد بود.