پاکستان برای توسعه صنعت انرژی هسته ای و برنامه های تسليحات اتمی اش، برغم نگرانی ناظران بین المللی در مورد ایمنی آنها، همچنان مصرانه جلو می رود.
برخی معتقدند که واشنگتن باید انجام معامله ای مشابه آنچه که با هند به امضا رساند، با پاکستان نیز در نظر بگيرد که در ازای ارائه فن آوری هسته ای غیرنظامی، اسلام آباد را موظف به رعايت اصول ايمنی مربوطه کند. با این حال، رییس آژانس هسته ای پاکستان تلويحا گفته است که ترجیح میدهد با چین کار کند.
تحلیلگران خارجی، که روی برنامه تسلیحات هسته ای پاکستان مطالعه می کنند، در موارد بسیاری نگران هستند.
پیتر لاووی به تازگی از معاونت موقت وزیر دفاع ایالات متحده در امور امنيتی آسيا و اقيانوس آرام بازنشسته شده است. وی ماه پيش در نشستی که در اسلام اباد توسط مرکز مطالعات پاکستان و خليج فارس برگزار شد به تفصيل در باره جزیيات فناوری که بسياری معتقدند پاکستان در دست توسعه دارد سخنرانی کرد.
آقای لاووی گفت، «مسير تسليحات اتمی پاکستان امروز نگران کننده ترین مساله ای است که در واشنگتن و سایر پایتخت های جهان مطرح است. اشاره من به ويژه به تلاش هايی در برنامه تسليحات اتمی پاکستان است که شامل افزایش تولید مواد هسته ای برای طراحی و ساخت کلاهک های هسته ای متعدد با عملکرد و اندازه های مختلف است.»
وی در ادامه گفت «وسعت اين تلاش ها، آزمايش هايی که در حال انجام است، که در نهایت استقرار طیف گسترده ای از سیستم های تحویل دهنده را با برد جنگی و طيف سیستم های بالستیک برای سلاح های هسته ای تاکتیکی (آنطور که اغلب نامیده می شود) در بر می گيرد.»
برای بسیاری، نگرانی بزرگتر از خود تکنولوژی آن است که کنترل آن را چه کسی در دست می گيرد. در طول دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ميلادی، پدر برنامه هسته ای پاکستان، عبدالقدير خان، يک شبکه گسترش سلاح های هسته ای ساخت که بطور مخفیانه به برنامه های هسته ای ایران، لیبی و کره شمالی کمک می کرد. علاوه بر آن، روابط نظامی پاکستان با گروه های شبه نظامی مخالف هند و حکومت افغانستان، نگرانی عمده دیگری برای جامعه بین المللی است.
با اين حال، مارک فیتزپاتریک، از موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، که مقر آن در بريتانيا است می گويد، از آن زمان تا به حال، اسلام آباد گام های تحسين برانگيزی برای حصول اطمينان از ايمنی تاسیسات هسته ای اش برداشته و بايد اجازه دسترسی بیشتر به فناوری هسته ای غیر نظامی را داشته باشد.
فیتزپاتریک می گوید «زمان آن رسیده که یک قرارداد همکاری هسته ای، شبیه آنچه که به هند ارايه شد، به پاکستان پيشنهاد شود. ارایه یک فرمول عادی سازی هسته ای، ابزاری قدرتمند است که کشورهای غربی می توانند از آن برای شکل مثبت دادن به وضعیت هسته ای پاکستان استفاده کنند. ارایه مشروعیت هسته ای، همچنين موثر ترین راه برای رساندن اين پيام به اسلام آباد است که آمریکا و متحدانش به دنبال خلع سلاح پاکستان با استفاده از زور نيستند.»
او گفت پاکستان تا همين جا هم بسیاری از شرایطی که از هند، در موافقتنامه اش با آمريکا، خواسته شده بود را داراست، از جمله جدا کردن تاسیسات هسته ای نظامی از غیر نظامی، رعایت مهلت قانونی برای آزمایش های هسته ای و مهار و محدود کردن صادرات.
مقام های پاکستانی، به منظور غلبه بر بحران انرژی، اخیرا بر تلاش های خود برای رسيدن به چنین معامله هسته ای غیر نظامی با واشنگتن، افزوده اند. اما شگفت آور اين است که، رئیس کمیسیون انرژی اتمی پاکستان، انصار پرويز، در سخنرانی خود در کنفرانسی اسلام آباد گفت که او مخالف چنين توافقی است و توصیه اش اين است که اسلام آباد بهتر است روی کمک چین حساب باز کند.
انصار پرويز گفت، «اگر شما می خواهید یک نیروگاه هسته ای از کشوری بخرید، باید درک مشترک بسیار عمیقی با آن کشور داشته باشيد، باید با آن ارتباط داشته باشيد، باید اطمينان حاصل کنيد که در زمان نیاز، شما را ترک نمی کنند. مارگزيده از ريسمان سياه و سفيد می ترسد. اکنون فکر نمی کنم که ما می توانیم چیزی [از آمريکا] به دست آوریم.»
اشاره انصار پرویز به ایالات متحده است، که در دهه ۱۹۸۰ ميلادی، هنگامی که هر دو کشور از شورشيان افغان علیه اشغال شوروی حمایت می کردند، روابط نزدیکی با پاکستان داشت.
پس از خروج شوروی، روابط میان اسلام آباد و واشنگتن، بخاطر برنامه هسته ای پاکستان و نیز روابط اسلام آباد با طالبان افغانستان، رو به وخامت گذاشت. تنش بین دو کشور تا به امروز باقی است.
دهه هاست که چين متحد بسیار مطمئن تری برای اسلام آباد بوده و همکاری های اقتصادی و دفاعی بسيار اساسی با پاکستان داشته است. اين همکاری ها شامل دو رآکتور هسته ای است که مجموعا ۷۰۰ مگاوات برق توليد می کنند. دو رآکتور کوچکتر هم در حال ساخت است.
برخی معتقدند که واشنگتن باید انجام معامله ای مشابه آنچه که با هند به امضا رساند، با پاکستان نیز در نظر بگيرد که در ازای ارائه فن آوری هسته ای غیرنظامی، اسلام آباد را موظف به رعايت اصول ايمنی مربوطه کند. با این حال، رییس آژانس هسته ای پاکستان تلويحا گفته است که ترجیح میدهد با چین کار کند.
تحلیلگران خارجی، که روی برنامه تسلیحات هسته ای پاکستان مطالعه می کنند، در موارد بسیاری نگران هستند.
پیتر لاووی به تازگی از معاونت موقت وزیر دفاع ایالات متحده در امور امنيتی آسيا و اقيانوس آرام بازنشسته شده است. وی ماه پيش در نشستی که در اسلام اباد توسط مرکز مطالعات پاکستان و خليج فارس برگزار شد به تفصيل در باره جزیيات فناوری که بسياری معتقدند پاکستان در دست توسعه دارد سخنرانی کرد.
آقای لاووی گفت، «مسير تسليحات اتمی پاکستان امروز نگران کننده ترین مساله ای است که در واشنگتن و سایر پایتخت های جهان مطرح است. اشاره من به ويژه به تلاش هايی در برنامه تسليحات اتمی پاکستان است که شامل افزایش تولید مواد هسته ای برای طراحی و ساخت کلاهک های هسته ای متعدد با عملکرد و اندازه های مختلف است.»
وی در ادامه گفت «وسعت اين تلاش ها، آزمايش هايی که در حال انجام است، که در نهایت استقرار طیف گسترده ای از سیستم های تحویل دهنده را با برد جنگی و طيف سیستم های بالستیک برای سلاح های هسته ای تاکتیکی (آنطور که اغلب نامیده می شود) در بر می گيرد.»
برای بسیاری، نگرانی بزرگتر از خود تکنولوژی آن است که کنترل آن را چه کسی در دست می گيرد. در طول دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ ميلادی، پدر برنامه هسته ای پاکستان، عبدالقدير خان، يک شبکه گسترش سلاح های هسته ای ساخت که بطور مخفیانه به برنامه های هسته ای ایران، لیبی و کره شمالی کمک می کرد. علاوه بر آن، روابط نظامی پاکستان با گروه های شبه نظامی مخالف هند و حکومت افغانستان، نگرانی عمده دیگری برای جامعه بین المللی است.
با اين حال، مارک فیتزپاتریک، از موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک، که مقر آن در بريتانيا است می گويد، از آن زمان تا به حال، اسلام آباد گام های تحسين برانگيزی برای حصول اطمينان از ايمنی تاسیسات هسته ای اش برداشته و بايد اجازه دسترسی بیشتر به فناوری هسته ای غیر نظامی را داشته باشد.
فیتزپاتریک می گوید «زمان آن رسیده که یک قرارداد همکاری هسته ای، شبیه آنچه که به هند ارايه شد، به پاکستان پيشنهاد شود. ارایه یک فرمول عادی سازی هسته ای، ابزاری قدرتمند است که کشورهای غربی می توانند از آن برای شکل مثبت دادن به وضعیت هسته ای پاکستان استفاده کنند. ارایه مشروعیت هسته ای، همچنين موثر ترین راه برای رساندن اين پيام به اسلام آباد است که آمریکا و متحدانش به دنبال خلع سلاح پاکستان با استفاده از زور نيستند.»
او گفت پاکستان تا همين جا هم بسیاری از شرایطی که از هند، در موافقتنامه اش با آمريکا، خواسته شده بود را داراست، از جمله جدا کردن تاسیسات هسته ای نظامی از غیر نظامی، رعایت مهلت قانونی برای آزمایش های هسته ای و مهار و محدود کردن صادرات.
مقام های پاکستانی، به منظور غلبه بر بحران انرژی، اخیرا بر تلاش های خود برای رسيدن به چنین معامله هسته ای غیر نظامی با واشنگتن، افزوده اند. اما شگفت آور اين است که، رئیس کمیسیون انرژی اتمی پاکستان، انصار پرويز، در سخنرانی خود در کنفرانسی اسلام آباد گفت که او مخالف چنين توافقی است و توصیه اش اين است که اسلام آباد بهتر است روی کمک چین حساب باز کند.
انصار پرويز گفت، «اگر شما می خواهید یک نیروگاه هسته ای از کشوری بخرید، باید درک مشترک بسیار عمیقی با آن کشور داشته باشيد، باید با آن ارتباط داشته باشيد، باید اطمينان حاصل کنيد که در زمان نیاز، شما را ترک نمی کنند. مارگزيده از ريسمان سياه و سفيد می ترسد. اکنون فکر نمی کنم که ما می توانیم چیزی [از آمريکا] به دست آوریم.»
اشاره انصار پرویز به ایالات متحده است، که در دهه ۱۹۸۰ ميلادی، هنگامی که هر دو کشور از شورشيان افغان علیه اشغال شوروی حمایت می کردند، روابط نزدیکی با پاکستان داشت.
پس از خروج شوروی، روابط میان اسلام آباد و واشنگتن، بخاطر برنامه هسته ای پاکستان و نیز روابط اسلام آباد با طالبان افغانستان، رو به وخامت گذاشت. تنش بین دو کشور تا به امروز باقی است.
دهه هاست که چين متحد بسیار مطمئن تری برای اسلام آباد بوده و همکاری های اقتصادی و دفاعی بسيار اساسی با پاکستان داشته است. اين همکاری ها شامل دو رآکتور هسته ای است که مجموعا ۷۰۰ مگاوات برق توليد می کنند. دو رآکتور کوچکتر هم در حال ساخت است.
