مادران از دیر باز برای ویژگی های اخلاقی رفتاری فرزندانشان مسئول شناخته می شدند اما نتیجه یک مطالعه که به تازگی توسط شورای پژوهش اقتصادی-اجتماعی انگلستان منتشر شده است به صحت وسقم این ادعا اعتبار بیشتری داده است. محققین معتقدند شیوه صحبت یک مادر با فرزندش بر مهارتهای وی در جامعه پذیری و مقبولیت اجتماعی تأثیر مستقیم دارد، آنها می گویند مادرانی که با فرزندانشان درباره عواطف و احساسات خود و دیگران، راجع به تمایلات و اعتقادات مختلف صحبت می کنند، از درک متقابل و همدلی بالاتری نسبت به دیگران برخوردار هستند.
در بخش مقدماتی این مطالعه از مادران خواسته شده بود تا با فرزند سه ساله شان، درباره تعدادی عکس که به ترتیب کودکی خوشحال را در حال خروج از مدرسه و در میان کسانی که به استقبال وی آمده بودند نشان می داد، بررسی های ابتدایی حاکی از آن بود که وقتی مادری درباره خصوصیات اخلاقی یا خلق و خوی افرادی که در عکس ها حضور دارند به تفصیل و حتی با خیال پردازی های کودکانه صحبت کرده بود فرزندش حتی تا یکسال بعد عملکرد بهتری در برقراری روابط اجتماعی در مقایسه با همتایان خود داشت.
نیکولا یول سرپرست گروه مطالعاتی ،روانشناس و سخنگوی ارشد دانشگاه ساسکس انگلستان در این باره می گوید؛ از حدود سن ۳-۴ سالگی یک کودک می توان تخمین بالنسبه معتبری درباره محدوده درک و بینش وی در سنین ۸-۹ سالگی وی به دست آورد. اما توان این پیش بینی در سنین ۱۰-۱۲ سالگی به سرعت رو به کاهش می گذارد، زیرا هر چه کودک بزرگتر می شود زمان کمتری را در خانه و درکنار مادرش می گذراند و به طور عمده تحت تأثیرآموزگاران و گروه همسالان خود قرار دارد. یک کودک در سن ۱۲ سالگی در آغاز نو جوانی است و گاه میتواند در درک مفاهیم پیچیده تر اجتماعی نیز همچون بزرگسالان عمل کند.
در آزمون دیگری کودکان ۸ ساله یا بزرگتر به تماشای یک ویدئو کلیپ از سری برنامه های تلویزیون دولتی انگلیس پرداخته و از آنان خواسته شد تا به پرسش های مطرح شده درباره موضوعات فیلم که اکثرأ به روابط فیما بین همکاران در ادارات مربوط می شود پاسخ دهند. به طور مثال آنان میبایست درباره شخصیت اصلی فیلم که ناخواسته موجب شرمندگی دیگران میشد و احساسات طرفین درگیر با وی به قضاوت بنشینند و در یک موقعیت فرضی مشکلات بین آنان را حل کنند.
نانسی وایزمن روانشناس ساکن در جورجیا که در مطالعه حاضر شرکت ندارد می گوید؛ توان برقراری ارتباط همدلانه مهمترین مهارت آموختنی و مورد نیاز بشر است و در هر لحظه از زندگی روزمره موقعیتی استثنایی برای آموختن آن وجود دارد.
نیکلا یول وهمکارانش خواستار آن هستند تا برای والدین خصوصأ برای مادران نمایش فیلم و دوره کارگاه آموزشی گفتگوی مؤثر برگزار شود و با ارزیابی تأثیر آن بر مهارت های اجتماعی فرزندان خصوصأ برمهارت همدلی، زمینه همگانی شدن این آموزش ها را فراهم آورند. دلیل تمرکز برنامه آموزشی بر پدران آغاز این مطالعه در ۱۴ سال قبل بود و در آن زمان کمتر پدری را میتوان یافت که وقت کافی برای فرزند خود بگذارد اما مسلمأ شرایط فعلی بسیار متفاوت از آن روزهاست.
روانشناسان بسیاری با توجه به نکاتی که بر شمرده شد از آن پس پیشنهاد می کنند که از کوچکترین فرصت ها نیز نگذریم؛ هنگام تماشای یک فیلم اگر بازیگری بر سر دیگری فریاد کشید راجع به دلیل آن، احساس طرف مقابل و قضاوت شخصی خود و هنجار های اجتماعی موجود صحبت کنیم وبا اینکار بر گستره معلومات عاطفی فرزندانمان بیفزاییم. دان هابنر روانشناس دیگری که درنیوهمپشایر سکونت دارد در این باره اعتقاد دارد که کودکان ۶ تا ۱۲ساله عواطف گوناگونی را تجربه می کنند اما دایره لغاتی که برای ابراز آنها می شناسد بسیار محدودتر از آن عاطفه هاست و همین مطلب باعث می شود که غنای حسی لازم راپیدا نکند واین مکالمات خانوادگی است که می تواندبه گسترش این دایرةالمعارف یاری رساند.
در عرصه عمل نیزمثال های روشنی در این زمینه وجود دارد، هنگام بازی کردن دو کودک، اگر یکی از آنها اسباب بازی دیگری را گرفت به جای آنکه تنها توصیه به باز گرداندن آن بکنیم راجع به احساس غم و اندوه آن کودک و سپس از شیرینی سپاس و حق شناسی به زبان کودکانه بگوییم کمک شایانی به رشد ظرفیت های روانی آتی آن فرد کرده ایم. البته لازم به ذکر است درک و مهارت های اجتماعی به تنهایی ضامن رفتار شایسته فرد نیست و تنها در صورت وجود الگوی سالم و سازنده میتواند کامل و سودمند شود. بدون وجود چنین الگویی کودکانی که مهارت ابراز آزادانه احساساتشان را از طریق گفتگو فرا گرفته اند می توانند بسیار مخرب عمل کنند ، پس لازم است همراه آن کنترل شخصی را نیز فرا گیرند.
روان شناسان دخیل در این پروژه پژوهشی-آموزشی می گویند که والدین می باید قادر باشند ساختار منظم و حریم و محدوده معینی را برای فرزندانشان تعریف و اعمال کنند. آموزش قاطعیت به کودک از طریق شناسایی مناطق ممنوعه به وی می گذرد، کودک باید بداند وقتی ناراحت یا عصبانی است می تواند بر سر عروسک هایش فریاد بکشد اما اجازه ندارد این عمل را عینأ با پدر و مادرش تکرار کند.
