در آمریکا ماه مارس، ماه بزرگداشت زنان است. ماهی که به زنان و حقوق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آنان تعلق دارد.
در جهان اما، روز هشتم ماه مارس روز بین المللی زن است، روزی که جهان آن را همه ساله گرامی میدارد... و اما در این سوی آبها، شمار زنانی که پس از وقوع انقلاب ایران همچنان به مبارزه در راه احقاق حقوق زن ایرانی ادامه می دهند، از ده ها و صدها و هزارها نیز گذشته است.
زنانی که هر چند در ایران زندگی نمی کنند، اما از آنچه بر زنان می گذرد، آگاه هستند. از آنچه نقض حقوق انسانی زن نامیده می شود و یکی از این زنان «هما روحی سرلتی» است.
زنی که سراسر زندگی خود را در کنار زنان بوده، از حقوق آنان دفاع کرده و از آن دسته از آزادی هایی که زنان در ایران پیش از انقلاب داشته اند پاسداری کرده است، در مقام یکی از رؤسای سازمان زنان ایران «هما روحی سرلتی» در کتاب اخیرش به نام «زنی از کرمان با خاطراتی از ایران» به زن و حقوقش در ایران از جمله حقوق وی پیش از انقلاب و پس از انقلاب پرداخته است و به همین مناسبت شبکه خبری فارسی صدای آمریکا برای وب سایت گفتگویی دارد با خانم هما روحی سرلتی.
پرسش: از آنچه به پیش از انقلاب و پس از انقلاب مربوط می شود، چه برایمان دارید؟
پاسخ: ما در زمان گذشته تقریبا به همه خواسته هایمان رسیده بودیم و خیلی به ما در پیشبرد مقاصدی که داشتیم، کمک می شد. همه درها به روی ما باز بود. مشاغل همه آزاد بود. رشته های دانشگاهی همه آزاد بود. اصلا راجع به لباس ما، راجع به این که چه بپوشیم یا چکار بکنیم، کسی حرفی نمی زد. ولی در عین حال، ما آنوقت هم هنوز راضی نبودیم. هنوز بیشتر می خواستیم و یادمان هم نمی رفت که خیلی از این محظورات را واقعا آن دولت قبلی به علت موانع مذهبی نمی توانست برطرف کند. ولی بعد رسیدیم به جمهوری اسلامی که ورق برگشت و همه چیزهایی را هم که داشتیم، از دست رفت و در اولین کوشش هایشان سعی کردند که زنان را به خانه ها برگردانند. یعنی به کلی از سطح جامعه حذفشان کنند. ولی بعد که دیدند این کار شدنی نیست شروع کردند به حذف آزادی و حقوقشان و روز به روز حلقه را تنگ تر کردند و هر چه توانستند قوانین را عوض کردند. قوانین را تغییر دادند. قوانین تازه وضع کردند و اینست که در یک مبارزه مداوم با زنها قرار گرفتند.
خانم روحی در ادامه می گوید: ولی من خیلی خوشحالم. اصلا زن های ایرانی آنقدر قشنگ مبارزه می کنند و آنقدر در مقابل این تبعیضات قشنگ ایستاده اند که من باور دارم بالاخره این جنگ نابرابر به نفع ما تمام می شود.
پرسش: پرسش من در مقایسه وضعیت زنان در ایران قبل از انقلاب و پس از انقلاب، در حقیقت همان بخشی است که شما نیز در کتاب خود به آن پرداخته اید و به هرحال باید اضافه کرد که شما یکی از آن افرادی هستید که در مسایل مربوط به حقوق زنان صاحب تجربه عملی بوده اید. اما من فقط می خواهم مساله ای را یاد آوری کنم که در انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ خورشیدی زنها نقش اساسی داشتند.
همان زنهایی که شما می گویید که بسیاری از حقوق را دارا بودند اگر هم همه آن حقوق را نداشتند، اما از آزادی عمل برخوردار بودند، خود در آن روزها در انقلاب ایران و در شکل گیری آن عملا مشارکت داشتند.
حالا به نظر شما مساله چیست؟ یعنی چگونه هست که همان زنانی که در انقلاب مشارکت داشته اند، از آن سرخورده شده اند؟ آیا این زنان به همراه نسل بعدی دست به دست هم داده اند تا باز هم مورد مشابه دیگری را پایه ریزی کنند؟
پاسخ: تصور من اینست که زنهایی که اول انقلاب همدوش مردها تظاهرات کردند، بیشتر این بود که می خواستند به یک دنیای آزادتری، به یک مملکت آزادتری برسند و تصورشان این بود که می توانند وضع اجتماعی – اقتصادی بهتری در جمهوری اسلامی پیدا کنند. ولی الان می بینیم که خیلی از آن آرزوها برآورده نشد و زنها واقعا بزرگترین قربانی های این رژیم شدند، چون خیلی ها کار خود را از دست دادند، خیلی ها خانه نشین شدند و خیلی ها واقعا نتوانستند از حقوق انسانی شان یا از حظانت بچه هایشان حمایت کنند. برای همین است که من فکر می کنم اکنون بیشتر آنان سرخورده اند. اکنون با شکل گیری «کمپین» یک میلیون امضا در ایران، مردها هم با آن موافق هستند و آن را امضا کرده اند. امید من آنست که واقعا با اینگونه تلاش ها – تلاش هایی که جنگ توی آن نیست – بلکه فقط می خواهیم یک چیزی را ثابت کنیم بدون آنکه رودررویی داشته باشیم. می خواهیم بگوییم که با ما مثل یک انسان رفتار کنند. ما می خواهیم به آنان بگوییم که ما یک انسان برابر با مردها هستیم. حالا درست است که مردها نیز خیلی محرومیت ها دارند ولی ما دیگر از آنها نیز بدتر هستیم.
پرسش: اگر بخواهم از شما بپرسم که به عنوان یک زن ایرانی – زنی که هم تجربیات ارزنده سالهای سال را با خود دارد و هم تلاش ها را - چه راهنمایی ها و راهبری هایی را می توانید در اختیار زن ها و دختران جوانی که این روزها در ایران برای حقوق انسانی خود مبارزه می کنند، قرار دهید؟
پاسخ: من خودم سال گذشته یک سفر به ایران رفتم و از نزدیک دیدم که وضعیت زنها و دخترها چیست. البته من به جاهایی که خیلی تراکم جمعیت، اسلامی است نرفتم. ولی در جایی که زندگی می کردم می دیدم که زنها چقدر در حقیقت با آنچه که به آنان تحمیل می شود، مبارزه می کنند. من به آخر و عاقبت این مبارزه آرام خیلی امیدوارم و این که اقلا از این محدودیت ها و این تبعیضات قانونی خلاص شویم. گرفتاری ما اینست که بیشتر این تبعیضاتی که بر علیه زنان است، قانونی است بنا بر این خیلی مشکل تر است که بتوان با این تبعیضات مبارزه کرد.
پرسش: منظورتان اینست که آن ها را به صورت قانون در آورده اند؟
پاسخ: بلی، قانون مدنی ما می گوید ارث زن نصف مرد است. وقتی می گوید حظانت با پدر است، اینها همه اش قانونی است و نمی توان کاری کرد. برطرف کردن آن خیلی آسان نیست. غیر از این هم شاید از طریق همین که عده زیادی به آن بپیوندند، مانند همین «کمپین» و بخواهند که این تبعیضات قانونی برطرف شود، بتوان موفق شد.
پرسش: البته اگر خاطرتان باشد، مثلا در مساله ارث باید گفت که پیش از انقلاب نیز به همین صورت عمل می شد.
پاسخ: درست است. من به همین جهت می گویم که بیشتر تبعیضاتی که علیه زنان می شود، قانونی است و مبارزه با آن مشکل تر است. راه مبارزه ما هم اینست که اولا زنان واقعا به تبعیضاتی که علیه شان هست، آگاهی داشته باشند و به آن تن در ندهند. به جنبش های زنان بپیوندند. دستشان را با هم یکی کنند. منسجم باشند تا بتوانند حرف خود را پیش ببرند.
پرسش: نقش جامعه بین المللی را در به ثمر رساندن چنین تلاش هایی به ویژه در آنچه به دستیابی زنان به حقوق حقه شان است، چگونه می بینید؟
پاسخ: ببینید. من فکر می کنم که ما زنها در همه دنیا یک درد مشترک داریم که بقول شاعر برای آن درد مشترک فریاد می کنیم. در همه دنیا مخصوصا در کشورهای اسلامی برعلیه زنان تبعیض زیاد است. مثلا ببینید مدارس دخترانه را می بندند، برقع به سر زنان می کنند، آنان را از لذت جسمانی بی بهره می کنند، آنان را خرید و فروش می کنند، آنان را کتک می زنند، حق حظانت فرزندانشان را از آنان می گیرند، در قوانین مدنی آنان را از داشتن سهم مساوی در ارث و ازدواج و حظانت محروم می کنند. ما زنها همه جا در کنار هم هستیم. با زن های دیگر در یک سنگر هستیم. ما باید در مقابل این ستم ها بایستیم و تنها راه توفیق مان در این مبارزه نابرابر، آگاهی زنان و شرکت شان در مبارزات حق طلبانه است.
با سپاس از هما روحی سرلتی که هنوز هم از راه دور برای آزادی زن در ایران تلاش می کند.