حملات محمد حسین صفار هرندی به روشنفکران و هنرمندان ایرانی، در جمع مدیران اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مازندران، از ادامه موج سرکوب و سانسور دولتی در فضای فرهنگی ایران خبرمی دهد. وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشتر هنرمندان ايران را به همکاری با سفارتخانه های خارجی و اقدام علیه امنیت ملی متهم کرده بود. اومنتقدان سياست های فرهنگی دولت را افرادی «معلوم الحال» که با ژستهای فیلسوف مآبانه خود در جهت تخریب فرهنگ کشور فعالیت می کنند ، توصیف کرده بود.
صفار هرندی در سخنان تازه اش ضمن حمله دوباره به روشنفکران ، از لزوم بازنگری اساسی فعاليت‌های فرهنگی در ایران سخن گفت و برخی از مشهورترين چهره‌های عرصه فرهنگ را "بی‌فرهنگ‌ترين‌ها" لقب داد. سخنان او موجب نگرانی بیشتر نویسندگان و ناشران ایران شده و از افزایش محدودیتهای نشر کتاب خبر می دهد.
پس از انقلاب اسلامی سال ۵۷ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئول بررسی کتاب و نظارت بر انتشار آنها پیش از چاپ شد و نویسندگان و ناشران ایران را با دوره ای که آن را "مرگ کتاب" می خوانند مواجه کرد. هرچند که مشکل نظارت و سانسور دولتی با روی کار آمدن جمهوری اسلامی در ایران آغاز شد ولی با پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات و انتصاب صفار هرندی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، فصل جدیدی از سانسور فرهنگ و ادبیات شکل گرفت.
صفار هرندی ، پیش از انتصاب ، از اعضای شورای سردبیری نشریه کیهان و از نزدیکان حسین شریعتمداری بازجوی سابق وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی بود. او در سخنانش پس از انتصاب به این مقام گفت :
"نمی گذاریم به اسم هنر و فرهنگ ارزشهای دینی را استحاله کنند" و با تکیه بر این دیدگاه، برای نظارت و کنترل نشر کتاب و محدود کردن فضای فکری جامعه وارد صحنه شد.در دوران وزارت صفار هرندی ، بیش از هفتاد درصد از کتابهایی که در دو دهه گذشته با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده بود ، ممنوع الانتشار اعلام شدند.
بسیاری از این آثار که در زمان خود جمهوری اسلامی منتشر شده ، پس از تجدید نظر دوباره مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، "نامناسب" و "غیر اخلاقی" شناخته شد و به سرعت از کتابفروشیها جمع آوری شدند. صفار هرندی در این باره می گوید :هر فعالیتی در حوزه فرهنگ و هنر را که با ارزشهای انقلاب و نظام تعارضی داشته باشد متوقف می کنیم ، حتی اگر دارای مجوز باشد ،اجازه انتشارش را باطل می کنیم.
از میان این آثار می توان به "قمار باز" نوشته داستایوفسکی ، "گور به گور" اثر ویلیام فالکنر ، برخی از کتابهای ویرجینیا وولف و مارگریت دوراس و کتاب "خاطرات روسپیان سودا زده من" اثر گابریل گارسیا مارکز که با عنوان "دلبرکان غمگین من" چاپ شده بود ، اشاره کرد که البته جمع آوری آخرین اثر گابریل گارسیا مارکز در ایران با جار و جنجال فراوانی همراه بود.
با وجود آنکه مترجمان ایرانی همواره سعی می کنند از طریق حذف و تغییر برخی قسمتهای کتابها ، راه را برای انتشار آثار مطرح ادبی جهان هموار کنند ، اما روزانه تعداد بیشتری از این کتابها در فهرست سانسور وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار می گیرد و علاقمندان به کتابخوانی از دسترسی به آثار بیشتری از بزرگان ادبیات جهان محروم می شوند.
سال گذشته ، از تجدید چاپ رمانهای اوالونا اثر ایزابل آلنده و آخرین وسوسه مسیح نوشته نیکوس کازانتراکیس جلوگیری شد. رمان "دختری با گوشواره مروارید" نوشته تریسی شوالیه ترجمه گلی امامی که شش بار منتشر شده بود ، ممنوع الانتشار شد. چاپ دوم "بهانه ها و بهانه های تازه" مجموعه مقالات آندره ژید ، نویسنده مطرح فرانسوی و برنده جایزه نوبل ادبی که چاپ اول آن با ترجمه رضا سید حسینی منتشر شده بود ، نیز با سانسور مواجه شد.
صفار هرندی در تازه ترین بیانیه خود به کارمندانش می گوید: همه شما بايد به عنوان يک ناظر و کنترل کننده بالای سر فرهنگ مراقب باشيد و اجازه ندهيد حتی يک سر سوزن مسامحه و خرابکاری در عرصه فرهنگی رخ دهد. او با استقبال از خودسانسوری در میان نویسندگان و مترجمان ، از آنها خواسته است ابتدا خود به بررسی کتابهایشان بپردازند و وظیفه انقلابی و تکلیف شرعی شان را انجام دهند تا مبادا "خوراک مسموم" تحویل نسل جوان داده شود.
طی دوران وزارت صفار هرندی ، کتابهای فارسی زبان نیز از تیغ برنده سانسور در امان نماندند. کتاب "خاطرات علم السلطان" نوشته خسرو معتضد بیش از هشت ماه در انتظار مجوز بود و در نهایت از او خواسته شده تا تصاویر کتاب را حذف کند. کتابهای "انتری که لوطی اش مرده بود"، "چراغ آخر" و "خیمه شب بازی" صادق چوبک که بیش از یک سال از انتشار مجددشان می گذشت ، اکنون مجوز پخش ندارند.
همچنین از تجدید چاپ کتاب "سنگی بر گوری" اثر جلال آل احمد و رمان "چشمهایش" نوشته بزرگ علوی نیز جلوگیری شد و چاپ مجدد تنها آثار موجود در بازار صادق هدایت یعنی "بوف کور" و "سگ ولگرد" نیز ممنوع شد.
موج روز افزون سانسور در دو سال اخیر ، موجب اعتراض بسیاری از نویسندگان شده ، به طوری که برخی از آنان از سرخوردگی و یأس ، حاضر به چاپ آثار جدید خود نیستند.
محمود دولت آبادی نویسنده آثاری چون "کلیدر" و "روزگار سپری شده مردم سالخورده" با اشاره به برخی از کتابهای خود که برای تجدید چاپ در وزارت ارشاد مانده ، از وضعیت صدور مجوز کتاب در ارشاد اظهار تأسف کرد و گفت در این شرایط از انتشار آثارم امتناع خواهم کرد و تا زمانی که چنین وضعیتی ادامه داشته باشد ، هیچ کتابی به ناشران نخواهم سپرد.
عماد الدین باقی ، پژوهشگر و جامعه شناس با انتشار نامه سرگشاده ای خطاب به وزیر ارشاد و دیوان عدالت اداری نسبت به منع انتشار کتاب هایش اعتراض کرد. تاکنون شش اثر باقی توقیف و ممنوع شده و کتابهای تازه اش نیز ماه هاست در وزارت ارشاد به انتظار مجوز مانده اند.
در همین رابطه کانون نویسندگان ایران با انتشار بیانیه ای ۱۳ آذر را روز مبارزه با سانسور اعلام کرد. این کانون ۱۳ آذر را به یاد محمد مختاری و محمد جعفر پوینده، دو نویسنده عضو این کانون که در جریان "قتل های زنجیره ای" کشته شدند، روز مبارزه با سانسور نامگذاری کرد. در این بیانیه ، ضمن اشاره به افزایش روند سانسور، به محدودیت آزادی بیان و اندیشه در ایران اعتراض شده است.
بیانیه کانون نویسندگان ایران می گوید : مردم ، هنرمندان و نویسندگان ایران مدتهاست که با مشکل سانسور مواجه هستند، اما گسترش این پدیده ظرف سالهای اخیر، باعث شده تا شاهد قلع و قمع فرهنگی در ایران باشیم. کتابهای فراوانی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ، ماهها و سالهاست که در انتظار دریافت مجوز انتشار هستند.
دوشنبه ۷ فروردین ۱۴۰۲ ایران ۲۰:۰۷