روز چهارشنبه ۲۵ آوریل ۲۰۰۷ میلادی برنامه ای فرهنگی در کتابخانه کنگره آمریکا در مورد نویسندگی و نشر کتاب در ایران برگزار شد. بهنود مکری برنامه ساز و مجری صدای آمریکا هم در این رویداد فرهنگی حاضر بود و گزارش او را از چگونگی و اجرای این برنامه به شرح ذیل می خوانیم.
این گردهمایی با حمایت بخش آفریقا و خاورمیانه کتابخانه کنگره آمریکا و با همکاری مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مریلند، با حضور ۴ چهره برجسته فرهنگی، بصورت گفت و شنودی دوستانه با عنوان "نویسندگی و نشر در ایران امروز- داخل و خارج" در تالار توماس جفرسون در کتابخانه کنگره آمریکا برگزار شد.
منیرو روانی پور نویسنده، بابک تختی نویسنده، مترجم و ناشر، شهریار مندنی پور نویسنده از چهره های فرهنگی داخل ایران و عزت گوشه گیر نویسنده و نمایشنامه نویس و نویسنده مقیم آمریکا، میهمانان این نشست ادبی بودند و نکات جالب و شنیدنی بسیاری را با دوستداران آثار و کتابهای خود در میان گذاشتند.
دکتر احمد کریمی حکاک بنیانگذار و سرپرست مرکز مطالعات زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه مریلند، اداره این گپ و گفتگوی ادبی را برعهده داشت و با بیان ویژگیهای آثار نویسندگان میهمان، نکات ظریف و دقیقی را در غالب پرسشهای کوتاه با آنها در میان گذاشت.
منیرو روانی پور متولد شیراز و نویسنده رمانهایی چون کولی کنار آتش و اهل غرق، به تشریح موقعیت و جایگاه زنان نویسنده در ادبیات امروز ایران پرداخت و افزایش حضور چهره های موفق زن در عرصه داستان نویسی را موفقیتی با ارزش و قابل توجه توصیف کرد. منیرو روانی پور با اشاره به رئالیسم جادویی و تاثیری که این مکتب ادبی در پیدایش داستانهایش دارد ، خود را یک نویسنده واقع گرا معرفی می کند که با توجه به زندگی پر فراز و نشیب گذشته اش، در دو فضای بومی و شهری ایران قلم می زند و داستان می نویسد.
منیرو روانی پور به برخورد و تقابل همیشگی سنت و مدرنیته در آثارش اشاره می کند و این موضوع را یکی از مهمترین دلمشغولیهای خود بعنوان نویسنده ای ایرانی می داند. سنت، تجدد، تعصب، خرافات، اوهام، تبعیض و نابرابری، از جمله موارد اساسی در داستانهای منیرو روانی پور است و شخصیتهای رمانهای او در چنین حال و هوایی زاده می شوند. منیرو روانی پور به وجود ارزشها و مفاهیم دوگانه و زن ستیز در ایران اشاره می کند و در نقش نویسنده، آرمان و رسالت خود را در این فضای بسته و بیمار، ریشه یابی و درمان این باورهای کهنه و پوسیده در جامعه عنوان می کند.
بابک تختی، نویسنده، مترجم و ناشر، به مشکلات و گرفتاریهای نشر کتاب در ایران اشاره میکند و به انتقاد از سیاستهای فرهنگی دولت در این زمینه می پردازد. او ۳ مشکل عمده نشر کتاب در ایران را: سوبسید و یا یارانه دولتی، تصدی گری ویا نظارت مستقیم دولت و سانسور و کنترل دولتی عنوان کرد.
بابک تختی ضمن تشریح موقعیت نابسامان نشر کتاب، سانسور و کنترل دولت را مهمترین مانع فعالیت ناشرین ایرانی دانست و این در حالی است که به گفته او، سانسور بر خلاف قانون اساسی جمهوری اسلامی است و کنترل و نظارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشر کتاب، امری غیرقانونی محسوب می شود. بابک تختی با اشاره به اینکه در حال حاضر در حدود ۱۲ هزار کتاب در ایران در انتظار دریافت مجوز انتشار از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند، شرایط حاکم بر فضای فرهنگی نشر کتاب در ایران را نگران کننده و بحرانی توصیف کرد. او یکی از نتایج ناگوار این رویداد ناهنجار اجتماعی را خودسانسوری نویسندگان و اهالی فرهنگ و ادب ایران دانست و نگرانی عمیق خود را از تداوم چنین رویه ای ابراز داشت.
شهریار مندنی پور نویسنده و سردبیر ماهنامه ادبی "عصر پنجشنبه" با یادآوری نخستین انشایش در سال چهارم دبستان که در وصف پاییز و به شیوه ای خیال انگیز نوشته بود؛ گفتگو را آغاز کرد. در فصل پاییز او، گندمها طلایی رنگ و آماده درو بودند. مندنی پور می گوید اکنون کلمات ، دانه های گندم هستند و با شیوه ای سورئالیست در داستان گنجانده می شوند. این در حالی است که بسیاری از منتقدین، سبک مندنی پور را در ژانر رئالیسم جادویی قرار می دهند.
مندنی پور با آثاری همچون هشتمین روز زمین، مومیا و عسل، و ماه نیمروز به عنوان نویسنده ای که به دنبال سبکی نو در داستان نویسی است مطرح شده است. برای مندنی پور، نحوه استفاده از کلمات مهمتر از تابعیت از یک مکتب خاص است. یکی از ویژگیهای اصلی داستانهای مندنی پور فضای پر هرج و مرجی است که بر آن حکمفرماست.
در پاسخ به این سؤال که آیا این فضا سازی نمادی از مشکلات سیاسی و اجتماعی ایران است یا خیر؛ مندنی پور به یکی از معضلات فرهنگی ایرانیان اشاره کرد که درون مایه داستانهای او است. مندنی پور معتقد است خود ویرانگری، انکار گذشته و زدودن آنچه گذشتگان به یادگار گذاشته اند، عاداتی هستند دیرین در میان ایرانیان و از آن به عنوان گونه ای از خودسانسوری یاد کرد.
عزت گوشه گیر نویسنده و نمایشنامه نویس مقیم آمریکا، در مورد تجربه خود بعنوان یک نویسنده مهاجر و یا در تبعید برای حاضرین سخن گفت. او ضمن اشاره به اینکه آزادی بیان و عدم وجود سانسور مهمترین دستاورد سفر یک نویسنده مهاجر به جهان آزاد است، دوری و فراق از فرهنگ و زبان مادری را بزرگترین مشکل اهل قلم مهاجر دانست.
عزت گوشه گیر دوران نویسندگی خود را به ۳ مرحله زمانی تقسیم کرد و از شور و اشتیاق خود در نگارش به زبان انگلیسی در انتهای این سفر طولانی سخن گفت. او آشنایی ژرف و عمیق با فرهنگ و زبان تازه را، چالشی اساسی در ذهن و روان نویسنده مهاجر توصیف کرد و به بیان دشواریها و سختیهای انس و الفت با سرزمین تازه پرداخت.
عزت گوشه گیر ضمن تشریح دلایل کوچ و مهاجرت از ایران، به توصیف سالهای زندگی در آمریکا پرداخت و با اشاره تمثیلی به یکی از خدایان اساطیر یونانی، خود را نویسنده ای دو فرهنگی نامید که با دو هویت ایرانی و آمریکایی قلم می زند.
او دستیابی به مخاطب و خواننده جهانی را مهمترین آرزوی قلبی خود در نقش نویسنده ای حرفه ای عنوان کرد و از تلاش و کوشش خود برای حضور بیشتر در عرصه فرهنگ و ادب دهکده جهانی سخن گفت. او در اشاره به سبک و سیاق نگارش خود در داستانها و نمایشنامه هایش، از مشاهدات عینی و طبیعت پیرامونش بعنوان عوامل موثری در آفرینش ادبی و هنری آثارش نام برد.