گريگوری شولتی سفير آمريکا در آژانس بين المللی انرژی اتمی ميگويد ايران بايد غنی سازی اورانيوم را حتی برای تحقيق و توسعه نيز متوقف کند.
به اعتقاد او مدتی طول خواهد کشيد تا ايران بتواند اعتماد بين المللی را بخود جلب کند.
سفير آمريکا مشوّق هائی را که غرب در ازای انصراف ايران از غنی سازی اورانيوم تدارک ديده است بهترين گزينه ای ميداند که تهران می تواند با انتخاب آن مناسبات با غرب را گسترش دهد و از انزوای بيشتر اجتناب کند.
جزئيات بيشتر را از مصاحبه اختصاصی بيژن فرهودی خبرنگار بخش فارسی صدای آمريکا با آقای شولتی به آگاهيتان ميرسانيم:
فرهودی: سوالاتم را در ارتباط با جلسه پرزيدنت بوش با توني بلر نخست وزير بريتانيا شروع ميکنم. او به مجموعه ای از اقدامات تشويقي و تنبيهي در مورد ايران اشاره کرد، و ما ميدانيم که ايران نخستين پيشنهاد را در اوت سال گذشته رد کرد. به علاوه وقتي گزارشهاي خبري حاکی از پيشنهاد دادن رآکتور آب سبک به ايران منتشر شد ، آقای احمدي نژاد آن را محکوم و به دادن شکلات در ازاي گرفتن طلا تشبيه کرد. اکنون رئيس جمهور آمريکا راجع به مجموعه بهتري از اقدامات تشويقي صحبت کرده است. ممکن است راجع به اين موضوع بيشتر توضيح بدهيد؟
شولتی: ما اميدواريم که مقامات تهران شتاب زده عمل نکنند. ما اميدواريم که آنها در مورد اين مجموعه تشويقي تعمق کنند و کاري را که به نفع مردم است انجام دهند. اين مجموعه به آنها حق انتخاب ميدهد که آيا راهي را که تاکنون رفته اند، راه مقابله با غرب را که ممکن است به انزواي بيشتر منتهي شود، ادامه دهند يا نه. راه ديگر راهي است که به نفع مردم است، و مهم است که مقامات اين پيشنهاد را بررسي کنند. اين راه، هم براي دنيا و هم براي مردم ايران اهميت دارد.
فرهودی: آيا فکر ميکنيد اين پيشنهاد از پيشنهاد قبلي بهتر است؟
شولتی: به نظر من اين پيشنهاد گزينه مهمي خواهد بود. به نظر من اين فرصت داده خواهد شد که ايرانيان با غرب روابط گسترده تري برقرار کنند،و اين امکان را خواهند داشت که به انرژي اتمی دسترسي پيدا کنند. ما مخالفتي با دسترسي مردم ايران به انرژي اتمی نداريم، آنچه باعث نگراني ماست نحوه برخورد مقامات با اين قضيه است . توانائی هائی که دارند به آن ها دسترسی پيدا ميکنند برای مقاصد صلح آميز ضرورت ندارد. بنابراين مقامات تهران بايد اين پيشنهاد را به صورت جدي مد نظر قرار دهند، برنامه هايي را که باعث نگراني دنيا شده را به حالت تعليق درآورند، و در مورد پيشنهادهاي مطرح شده مذاکره کنند.
فرهودی: آقاي شولتي، گفته ميشود که يکي از نگراني هاي دولت ايران مساله امنيت است. آنها اظهار داشته اند اکنون که ايالات متحده در کشورهاي همسايه ايران مستقر شده است، ممکن است نيروهاي اين کشور يا نيروهاي ائتلافي به آنها حمله کنند. آيا در اين مجموعه تضميني هم در زمينه مسايل امنيتي به دولت ايران داده خواهد شد؟
شولتی: من در مقامي نيستم که بخواهم راجع به اين مساله اظهار نظر کنم. اما ميتوانم بگويم که بهترين تضمين امنيتي براي هر کشوري اين است که بر اساس تعهدات بين المللي خود عمل کند، تا بخشي از جامعه بين الملل باشد. تاکنون ايران به خوبي در مورد حقوق بين المللي خود صحبت کرده است، اما تعهدات بين المللي خود را فراموش کرده است. اين کشور حامي تروريسم بوده است، در امور ديگر کشورهاي دنيا مداخله کرده است. بهترين راه براي تضمين امنيت اين است که ايران با ساير دول دنيا همکاري کند و تعهدات بين المللي خود را به اجرا بگذارد.
فرهودی: دکتر البرادعي در سخنان چند روز پيش خود در وزارت خارجه آمريکا در ميان خبرنگاران اظهار داشت ايران اساسا پذيرفته است که فعاليت غني سازي خود را براي چند سال به حالت تعليق در آورد و اورانيوم غني شده را از کنسرسيومي در خارج از ايران به دست آورد، و زماني که مذاکرات از سر گرفته شود ايران با پروتوکل الحاقي موافقت خواهد کرد. موضع آمريکا در اين زمينه چيست؟
شولتی: به نظر من اين موقعيت فرصت بزرگي براي دولت تهران است. کاري که آنها بايد بکنند خيلي ساده است. بايد فعاليتهايي را که باعث نگراني جامعه بين المللي است و براي اهداف صلح آميز ضرورتي ندارد به حالت تعليق درآورند. با آژانس بين المللي انرژی اتمي همکاري کنند، و بايد مذاکره کنند. مذاکرات فرصت هاي مختلفي را فراهم مي آورد، از جمله فرصت غني سازي اورانيوم در روسيه که پيش از اين هم مطرح شده بود. بنابراين فکر ميکنم فرصت هايي فراهم شده است، به شرطي که دولت تهران بخواهد از آنها استفاده کند و به فکر منافع مردم ايران باشد.
فرهودی: آقاي شولتي، با اين حال آنها بر ضرورت و داشتن امکان تحقيق و توسعه در خاک ايران تاکيد دارند. موضع دولت آمريکا در اين مورد چيست؟
شولتی: موضع ما کاملا شفاف است، و اين تنها موضع ما نيست. اتحاديه اروپا، روسيه، چين، مقامات آژانس بين المللی انرژي اتمي هم همين موضع را دارند و معتقدند که آنها بايد غني سازي را متوقف کنند. فعاليتهاي غني سازي براي دستيابي به انرژي اتمي ضروري نيست. به نمونه هاي کره جنوبي و سوئد نگاه کنيد. سوئد چهل درصد انرژي خود را از راه انرژي اتمی تأمين ميکند. کره جنوبي بيست رآکتور اتمی دارد. هيچ کدام از اين کشورها غني سازي نميکنند. درواقع تصميم هر دوي آن کشورها مبني بر عدم غني سازي تصميمات اقتصادي خردمندانه اي بوده است. هردوي آنها کشورهاي پيشرفته اي هستند. ايران بايد براي آينده آنها را نمونه قرار دهد.
فرهودی: پس شما معتقديد که تحقيق و توسعه براي غرب قابل قبول نيست؟
شولتی: هرگونه فعاليت مرتبط با غني سازي براي غرب قابل قبول نيست. چرا که اين مساله دقيقا همان مساله اي است که باعث نگراني غرب و جامعه بين المللي شده است و در اين زمينه ما، روسيه، چين، و ديگران متفق القول هستيم.
فرهودی: چند ماه پيش در سفری به وين، مقامات ايراني به طور خصوصي به من ميگفتند که نگراني آنها تضمين دريافت سوخت اتمی است. آنها ميگفتند نگرانند که زماني غرب از تامين سوخت اتمی ايران دست بردارد و به خاطر همين است که ما ميخواهيم خودمان در ايران آن را توليد کنيم. واکنش شما به اين مساله چيست؟
شولتی: بازار تجاري سوخت اتمی بسيار گسترده و متنوع است. تقريبا تمام کشورهايي که انرژي اتمی دارند براي به دست آوردن سوخت اتمی به اين بازار تجاري مراجعه ميکنند. ميتوانيد به سراغ روسيه برويد، فرانسه يا کشورهاي ديگر. در واقع اين کار بيشترين توجيه اقتصادي را دارد. هيچ دليلي براي کشورها وجود ندارد که مبالغ عظيمي را در تبديل و غني سازي اورانيوم سرمايه گذاري کنند . اگر ايران به تعهدات بين المللي خود وفادار باشد، با هيچ مشکلي مواجه نخواهد شد. رآکتور اتمی بوشهر با همکاري روسها در حال ساخت است، و ايران قرارداد بلندمدتي دارد براي دريافت سوخت اتمی براي آن رآکتور از سوي روسيه، و اين از نظر اقتصادي بسيار به صرفه تر است تا اين که ايران با وسائلی گران قيمت غني سازي را انجام دهد. منظورم اين است که مقامات تهران بايد به موضوعات اقتصادي هم فکر کنند. همان طور که شما ميدانيد در ايران، نرخ بيکاري و تورم دو رقمي است. رئيس جمهور ايران به وعده هاي خود براي بهبود وضع زندگي مردم عمل نکرده است، به جاي بوق و کرنا در باره اين انرژي، او بايد فکر کند که چه چيز براي مردم عادي ايران خوب است؟ آنچه که براي مردم عادي خوب است اين است که او تصميمات اقتصادي بگيرد و به دنبال موقعيت هايي باشد که با غرب ارتباط دوجانبه برقرار کند نه اين که در مقابل غرب بايستد.
فرهودی: دولت ايران اين قضيه را با مساله غرور ملي مرتبط کرده است. اکنون دولت به چه شيوه اي ميتواند بدون از دست دادن وجهه خود از موضعش عقب نشيني کند؟
شولتی: ملت ايران ملت بزرگي است. ايرانيها مردماني بزرگ و باهوش هستند. آنها نياز به غني سازي اورانيوم ندارند تا بتوانند ب هيک بازيگرمهم در صحنه بين المللي مبدل شوند. ايران سزاوار آن است که بازيگري مهم باشد. اما در عوض کاري که دولت آن کشور دارد انجام ميدهد تبديل آن به يک انزوا و جنجال بين المللي است. و آنچه من را واقعا نگران ميکند اين است که دولت ايران سعي دارد توجه را از مسايل اصلي که بايد به آنها بپردازد منحرف ميکند. مثل اقتصاد. من فکر ميکنم که دولت ايران در اينجا با گزينه هاي مهمي روبروست: گزينه تداوم انزوا و تحريم، شرايطي که براي ايران خوب نيست، و گزينه ورود بيشتر به جامعه بين المللي. امکان بهره بردن از فرصت ديپلماتيک فراهم شدهاست. دولت ايران بايد به چيزي که براي مردم آن کشور خوب است فکر کند نه به حفظ وجهه خود. آنها بايد فکر کنند که بهترين راه براي مردم کشورشان چيست؟ به زودي فرصت اين تصميم گيري در اختيار آنها قرار خواهد گرفت.
فرهودی: آقاي شولتی، آيا ميتوان زماني را پيش بيني کرد که بعد از چند سال غني سازي در خارج از مرز ايران، و بعد از اين که دولت تهران اقداماتي را براي کسب اعتماد دنيا انجام داد، اين کشور حق غني سازي در داخل خاک خود را پيدا کند؟
شولتی: پيش از اين، اتحاديه اروپا راجع به اين مساله صحبت کرده بود که بعد از مدتي تعليق غني سازي، شايد بتوان اين موضوع را دوباره بررسي کرد. اما مدتي طول خواهد کشيد تا ايران دوباره اعتماد بين المللي را به دست آورد. محمد البرادعي، مدير کل آژانس بين المللی انرژی اتمی ، اعلام کرده است که براي جلب اعتماد لازم است که اين فعاليت ها براي مدتي مشخص به حالت تعليق درآيد، و دولت تهران بايد تصميم بگيرد که اين دوران تعليق را شروع کند. به علاوه مدتي طول ميکشد تا ايران به برنامه انرژي اتمی دست يابد، منظورم اين است که امروز تنها يک رآکتور در حال ساخت است.
فرهودی: و راجع به آن رآکتور؛ روسها پروژه ساخت آن را در چهارده سال گذشته تکميل نکرده اند. ايوانف مجددا به تهران ميرود. فکر ميکنيد اين مساله، مساله تکميل رآکتور، با مساله کلي تر انرژي اتمی ايران ارتباط دارد؟ فکر ميکنيد آيا غرب به گونه اي به روسيه گفته است که تا زماني که مساله کلی تر حل نشده است آن را تکميل نکنند؟
شولتی: من نميتوانم راجع به تصميمات فدراسيون روسيه در اين زمينه، و چگونگی همکاري آنها با ايران صحبت کنم. اما ميتوانم بگويم که اگر دولت تهران راه ديپلماسي را که به آنها پيشنهاد خواهد شد بپذيرد، فرصت هاي بيشتري براي همکاري با جامعه بين الملل در زمينه انرژي اتمی صلح آميز پيدا ميکند و همکاري با روسها در اين خصوص نيز آسانتر ميشود. بنابراين ما اميدواريم که تهران اين راه را انتخاب کند.
فرهودی: اما آيا غرب به روسيه گفته است که اين رآکتور را تکميل نکند؟ بعضي تحليلگران ميگويند اين ماجرايي است که پشت پرده بين روسيه و غرب ميگذرد، و به همين خاطر است که روسيه اتمام پروژه را به تاخير مي اندازد.
شولتی: من نميتوانم در اين مورد اظهار نظر کنم. اما ميتوانم به شما بگويم که فدراسيون روسيه به همان اندازه ايالات متحده، اروپا، چين، هند، برزيل و مصر راجع به ماهيت اين برنامه و مقاصد دولت ايران نگران است، بنابراين روسيه هم مثل ديگر کشورهاي جهان سعي دارد با دولت تهران ارتباطي بسيار مستقيم برقرار کند و بگويد که شما بايد اين فعاليت ها را به حال تعليق درآوريد و بايد مذاکره کنيد. دست از ايجاد بحران برداريد و با جامعه بين الملل همکاري کنيد.
فرهودی: آقاي شولتي، پرونده ايران از هشتم ماه مارس به دفعات در سازمان ملل، در شوراي امنيت، و پايتخت هاي دنيا مطرح شده است. چالش هاي ديپلماتيک براي وادار کردن ايران به تعليق غني سازي چيست، و اگر اين ماجرا ادامه پيدا کند آيا فکر نميکنيد که ايران فرصت خواهد داشت تا به سطوح بالاتري از اورانيوم غني شده دست يابند. تا جايي که من ميدانم آنها به اورانيوم چهار مميز هشت نرسيده اند اما به مردم اين را گفته اند. آقاي آقازاده به مردم ايران گفته است که آنها ميتوانند از چهار مميز هشت به پانزده ياسی و پنج برسند. با اين وضعيت آيا غرب در مورد عامل زمان نگراني ندارد؟
شولتی: ما به جديت در کنار کشورهاي ديگر تلاش کرده ايم تا توجه شوراي امنيت را به اين مساله جلب کنيم تا فرصتهاي ديپلماتيکي براي مذاکره با تهران پيدا کنند، تا تعداد کشورهايي را که در خصوص نگراني در مورد فعاليت هاي اتمی ايران گرد هم آمده اند افزايش دهند. و به نظر من آنچه که ما متوجه شده ايم اين است که در طول اين مدت دولت تهران، ايران را به سوي انزواي ديپلماتيک بيشتر و چشم انداز تحريم هدايت کرده است، و صريح بگويم حتي بدون تحريم هاي رسمي سازمان ملل هم مردم در جمهوري اسلامي دارند رنج ميکشند. منظورم اين است که وقتي به نرخ دو رقمي تورم، نرخ دو رقمي بيکاري، نگاه ميکنيد ، مي بينيد که بانکهاي مختلف مثل کرديت بانک سوييس تمايلي به فعاليت با تهران ندارند. همين اخيرا OECD (سازمان همکاري و توسعه اقتصادي) درجه بندي ريسک سياسي را براي تهران به ميزان قابل توجهي افزايش داد و به اين ترتيب سرمايه گذاران ديگر نميخواهند در آن کشور سرمايه گذاري کنند. فعاليتهاي دولت ايران به مردم ايران صدمه ميزند. مقامات تهران به زودي اين فرصت را در اختيار خواهند داشت که راه متفاوتي را در پيش بگيرند و بازهم اميدوارم که آنها گزينه صحيح را انتخاب کنند.
فرهودی: و نظر شما راجع به مذاکرات مستقيم ميان ايالات متحده و ايران چيست؟ بعضي ها ميگويند مساله اصلي، اين مذاکرات مستقيم است و اگر اين مذاکرات انجام شود، ايران و آمريکا ميتوانند به نوعي توافق دست يابند. احتمال اين قضيه چقدر است؟ با توجه به اينکه سخنگوي کاخ سفيد چند روز پيش اعلام کرد که آنها نخست بايد فعاليت هاي غني سازي را متوقف کنند تا راجع به مسايل ديگر صحبت شود. بعضي ها ميگويند تغييري در سياست گذاري آمريکا، در لحن آمريکا، پيش آمده است.
شولتی: به نظر من مساله، ساختار مذاکره نيست. مساله اين است که آيا دولت تهران تصميم درست را خواهد گرفت يا نه. و ما با اتحاديه اروپا، روسيه،و تمامی آنهائی که کانالهاي مذاکره با تهران را باز کرده اند همکاري بسيار نزديک داشته ايم . دولت تهران بايد از اين کانالها استفاده کند تا ببيند که بهترين انتخاب براي مردم ايران چيست. ما قويا از اين تلاشهاي ديپلماتيک حمايت ميکنيم. فکر ميکنيم که اين کانالها براي دستيابي به راه حل ارائه شده اند و اميدواريم که دولت ايران از اين کانالها استفاده کند.
فرهودی: و غرب تا چه اندازه به کسب موافقت روسيه و چين در مورد توسل به فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد در قطعنامه شوراي امنيت نزديک است؟
شولتی: يکي از نکاتي که همکار من ، جان بولتون، در نيويورک اظهار داشت اين است که او هرگز در شوراي امنيت زمان را پيش بيني نميکند. بنابراين فکر ميکنم من هم اين کار را نکنم. او در حال مذاکره با همکاران خود است. برنز، معاون وزير خارجه هم مشغول مذاکره با همکاران خود است. ما داريم پيشرفت ميکنيم و آنچه که من از موضعي که در وين دارم ميبينم، و به نظرم خارق العاده است، ميزان همبستگي ميان آمريکا، کشورهاي اروپايي، روسيه، چين است ، و نه فقط مجموعه اين شش کشور، بلکه کشورهايي ديگري هم شامل هند، برزيل، آرژانتين، کانادا، استراليا، يمن، و مصر در اين نگراني به ما پيوسته اند. بنابراين به نظر من آنچه که ما شاهدش بوده ايم اين است که دولت ايران روز به روز بيشتر خود را منزوي ميکند و دنيا روز به روز بيشتر نگران راهي ميشود که آنها در پيش گرفته اند. اگر آنها تصميم درست را نگيرند، با عواقبي مواجه خواهند شد. به زودي آنها اين فرصت را در اختيار خواهند داشت که تصميم را بگيرند.
فرهودی: آقاي شولتي، شانس وساطت در اين قضيه چقدر است؟ بعضي کشورهاي حوزه خليج فارس براي کمک به وساطت ميان دو طرف اعلام آمادگي کرده اند. به نظر شما آيا اين راه ميتواند موفقيت آميز باشد؟
شولتی: از موضعي که من در وين در آن قرار دارم کار من نيست که راجع به اين جنبه از ديپلماسي صحبت کنم، اما کانال هايي هست که باز شده. مثلت سه کشوری اتحاديه اروپا کانال مذاکره را پيش رو گذاشته است. روسيه با تهران وارد مذاکره شده است. مساله، نياز به ميانجيگری ميان ايران و چند کشور معدود نيست. مساله واقعي اين است که دولت تهران در مواجهه با نگراني مشترک جامعه بين المللی تصميم بگيرد و از فرصتهايي که توسط اتحاديه اروپا به آنها پيشنهاد ميشود استفاده کند. به نظر من اتفاقي که افتاده است اين است که کشورها به جاي اين که واسطه باشند، به سراغ تهران ميروند و به آنها ميگويند که بايد مذاکره کنيد، بايد اين فعاليت ها را به حالت تعليق درآوريد. و به نظرم دولت تهران اين ديدگاه را هرروز از کشورهاي بيشتري ميشنود، حتي از همسايگان خود، که بايد اين فعاليت ها را متوقف کنند ، بايد مذاکره کنند. پيشنهادهايي مطرح شده و بايد از آنها استفاده کنند.
فرهودی: آخرين سئوالم راجع به سخنراني اخير دکتر البرادعي است. او اظهار داشت که کشورهاي بزرگي که سلاح هاي اتمی دارند آن را براي امنيت خود نگه ميدارند و کشورهاي ديگر هم دنباله روي آنها ميشوند و بهترين کار براي کشورهاي بزرگ اين است که از سلاح هاي اتمی خود صرفنظر کنند. آيا به نظرتان اين ايده در دنياي امروز عملي است؟
شولتی: بر اساس پيمان منع گسترش سلاحهای اتمی ، تمامي اعضاي اين پيمان بايد تعهدات خود را انجام دهند. تعهدات قدرتهاي اتمی اين است که بايد تعداد سلاح هاي اتمی خود را کاهش دهند و ايالات متحده به همراه ديگر قدرتهاي اتمی به ميزان قابل توجهي سلاح هاي اتمی و وابستگي به نيروهاي اتمی را کم کرده است. تعهدات کشورهايي که قدرت اتمی به شمار نميروند، مثل ايران، اين است که توافقهاي ايمني خود را رعايت کنند . ايران به خوبي در مورد حقوق خود در ان پي تي صحبت کرده است اما تعهدات خود را ناديده گرفته و در واقع معلوم شده که آنها را زير پا گذاشته و اعتماد دنيا را در زمينه صلح آميز بودن برنامه خود از دست داده است. ان پي تي به کشوري مثل ايران اجازه نميدهد که با سرپوش برنامه اي صلح آميز، به سلاح اتمی دست پيدا کند. بنابراين به نظر من از ديدگاه جامعه جهاني ايران اکنون تهديد بزرگي براي پيمان منع گسترش سلاح هاي اتمی ،و براي منطقه است، و به همين خاطر است که کشورها در تلاشي ديپلماتيک دست به دست هم داده اند تا دولت ايران را متقاعد کنند شيوه ديگري را در پيش بگيرد، شيوه ه اي که نه تنها براي اين پيمان، بلکه براي مردم ايران هم بهترين راه باشد.
فرهودی: بر اساس بعضي گزارشها شما سعي داريد مساله ايران را در جلسه ويژه آژانس بين المللي انرژي اتمی که در حال برگزاري است مطرح کنيد. اينطور است؟
شولتی: تا جايي که من اطلاع دارم اينطور نيست. جلسه عادي هيات مديره در ماه ژوئن برگزار ميشود و من مطمئنم که ايران در دستور کار آن جلسه قرار خواهد داشت. ما پيش از آن جلسه گزارشي از سوي مدير کل آژانس دريافت خواهيم کرد، و من خوشحال خواهم شد که آن گزارش، خبر از همکاري از سوي ايران بدهد، که ايران درخواست هيات مديره را پذيرفته است. در اين لحظه فکر نميکنم مديرکل بتواند چنين گزارشي بدهد، و در واقع اگر اتفاقي هم افتاده باشد اين است که ايران ميزان همکاري خودرا با آژانس بين المللي انرژي اتمی کاهش داده است، و اين موضوعي است که باعث آزردگي خاطر همه ما در هئيت مديره شده است.
