استیو کلمونز، نشریه آتلانتیک
جان مک کین، در ژانویه ۲۰۱۴ به کندی کروالی، مجری شبکه سی.ان.ان. گفت «خدا را شکر به خاطر سعودی ها و شاهزاده بندر.» سناتور یک ماه بعد در کنفرانس امنیتی مونیخ باز هم گفت: «خدا را شکر به خاطر سعودی ها، پرنس بندر و دوستان قطریمان.»
مک کین، شاهزاده بندر بن سلطان را که آن زمان رئیس سرویس اطلاعاتی عربستان سعودی بود، و پیشتر نیز سفیر عربستان در آمریکا بود، به خاطر حمایت از نیروهایی که با رژیم بشار اسد در سوریه می جنگند ستایش می کرد.
مک کین و سناتور لیندزی گراهام، قبلا با بندر دیدار کرده بودند تا سعودی ها را برای تجهیز نیروهای شورشی در سوریه تشویق کنند.
اما مدت کوتاهی پس از اظهارات مک کین در مونیخ، ملک عبدالله، پادشاه عربستان سعودی، بندر را از اداره مجموعه ی اقدامات مخفیانه اش در سوریه کنار گذاشت و اقدامات مخفیانه عربستان در سوریه به شاهزاده محمد بن نایف، وزیر کشور عربستان سپرده شد. تا اواسط ماه آوریل، یعنی تنها دو هفته پس از دیدار باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا با ملک عبدالله در ۲۸ مارس، بندر از سمت ریاست سرویس اطلاعاتی عربستان نیز برکنار شد. بیانیه های رسمی دولتی عربستان اعلام کردند بندر «به درخواست خودش» از این سمت کنار گذاشته شد.
منابع نزدیک به دادگاه سلطنتی به من گفتند که در حقیقت، پادشاه عربستان، ابتدا از پذریش استعفای بندر خودداری کرد، اما سپس او را به خاطر نحوه اجرای سیاست های پادشاهی عربستان در سوریه و همچنین تنش های موجود دیگر اخراج کرد. (بندر عنوان دبیرکل شورای امنیت ملی پادشاه را حفظ کرده است.)
ارتش آزاد سوریه، اپوزیسیون «معتدل» مسلح سوریه، توجهات زیادی را جلب کرده است. اما دو جناح درگیر با نیروهای اسد که بیشتر از همه موفق بوده اند، گروه های افراطی اسلام گرا هستند: جبهه النصره، و دولت اسلامی عراق و شام (داعش) که دومی اکنون در حال جمع آوری قلمر برای خود در عراق است و تمام منطقه را به بی ثباتی بیشتر تهدید می کند.
بخشی از موفقیت این دو گروه، به دلیل حمایتی است که آنان از دو کشور حاشیه خلیج فارس گرفته اند: قطر و عربستان سعودی.
دست و دل بازی های نظامی و اقتصادی قطر راه خود را به سمت جبهه النصره باز کرده است تا جایی که یک مقام ارشد قطری به من گفت او می تواند فرماندهان النصره را از طریق چهار راه هایی که در شهرهای مختلف سوریه کنترل می کنند، شناسایی کند.
اما داعش، بحث دیگری است. آن طور که یک مقام ارشد قطری می گوید، «داعش پروژه عربستان سعودی بوده است.»
داعش در حقیقت بخش بزرگی از استراتژی عملیات مخفی شاهزاده بندر در سوریه بوده است. دولت عربستان سعودی، به سهم خود، اتهامات نوری المالکی، نخست وزیر عراق را تکذیب کرده است که گفته عربستان به طور مستقیم از داعش حمایت می کند. اما، نشانه هایی هم وجود دارد که پادشاهی عربستان اخیرا جهت کمک های خود را – مستقیم یا غیر مستقیم – از جناح های افراطی در سوریه به سمت گروه هایی که بیشتر معتدل هستند، تغییر داده است.
آمریکا، فرانسه و ترکیه مدتی طولانی است که به دنبال حمایت از نیروی ضعیف و سازمان نیافته «ارتش آزاد سوریه» هستند، و خواهان تعهد قطر و عربستان برای انجام همین کار بوده اند. زمانی که محمد بن نایف پرونده سوریه را از شاهزاده بندر در ماه فوریه تحویل گرفت، به نظر رسید که عاقبت دولت سعودی در حال تایید این استراتژی است.
همانطور که آن زمان دوید ایگنیشوس، در واشنگتن پست نوشت، «نقش نظارتی جدید شاهزاده محمد، منعکس کننده نگرانی فزاینده در عربستان سعودی و کشورهای دیگر همسایه درباره قدرت به افزایش القاعده در درون اپوزیسیون سوریه است.» این نگرانی که آن زمان در یک نشست ماه فوریه بین سوزان رایس، مشاور امنیت ملی آمریکا و روسای اطلاعاتی ترکیه، قطر، اردن و دیگران در منطقه مورد تاکید قرار گرفت، این بود که داعش و گروه مرتبط با القاعده یعنی جبهه النصره به عنوان نیروهای شورشی برتر در سوریه ظاهر شده اند.
دولت هایی که در آن نشست حاضر بودند، متعهد شدند که کمک ها به داعش و جبهه النصره را قطع کنند و در عوض به ارتش آزاد سوریه کمک کنند.
اما در حالی که به نظر می رسد کمک رسمی قطر و عربستان به این گروه ها خشک شده باشد، کمک های غیر دولتی نظامی و مالی، احتمالا همچنان از این کشورها راهی گروه های اسلام گرا می شود.
مقامات ارشد کاخ سفید از صحبت کردن درباره این پرسش که آیا مقامات خاصی در عربستان سعودی به داعش کمک می کنند، خودداری کرده اند و درباره خروج بندر از سمت قبلی خود نیز اظهار نظر نکرده اند. اما آنها تاکید کرده اند که عربستان سعودی اکنون، هم از شورشیان میانه رو در سوریه حمایت می کند، و هم به هماهنگ کردن سیاست های منطقه ای برای برخورد با تهدید رو به افزایش داعش کمک می کند.
مثل عناصر مجاهدین افغانستان، که از کمک های مالی و نظامی آمریکا در جریان جنگ اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان منفعت دیدند، و بعدا در قامت القاعده علیه غرب چرخش کردند، داعش نیز با حمایت عربستان سعودی ابتدا موفقیت پیدا کرد تا فقط بعدا برای پادشاهی عربستان و منطقه یک تهدید جدی شود.
نگرانی در مورد همین نتیجه معکوس است که در مارتین دمپسی، رییس ستاد مشترک نیروهای مسلح آمریکا، و چاک هیگل، وزیر دفاع این انگیزه را ایجاد کرده که از تشویق به مسلح کردن شورشیان سوریه خودداری کنند. باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا نیز تاکنون به این هشدار ها توجه کرده است.
علاقه جان مک کین برای کمک به نیروهای شورشی برای سرنگون کردن یک دیکتاتور بی رحم، و مبارزه برای سوریه ای که عادلانه تر و فراگیرتر باشد، قابل تحسین است. اما، آن چنان که بارها در خاورمیانه ثابت شده، سرنگون کردن دیکتاتور ها لزوما به تولید دولت های مطلوب منجر نمی شود. حمایت کردن از شخصیت هایی مثل بندر، که شاید سعی کرده است با ساختن یک هیولا به این اهدافش در سوریه برسد، ارزش ندارد.
سه شنبه ۴ اردیبهشت ۱۴۰۳ ایران ۱۴:۵۷
