عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت ایران، گفته است در سال گذشته ۳۷۵۱ مرگ مرتبط با پیامدهای ناشی از آلودگی هوا در تهران رخ داده است.
تهران، در کنار دیگر کلان‌شهرهای ایران، به ویژه در فصل پاییز و زمستان اغلب روزها در وضعیت «هوای ناسالم» قرار دارد، و هر سال شدت این بحران افزایش می‌یابد. به گونه‌ای که طبق گزارش خبرگزاری ایسنا هوای تهران، در آبان ماه امسال ۱۳ روز آلوده را تجربه کرده است که نسبت به آبان ماه سال گذشته سه روز بیشتر است.
محمد صادق حسنوند، رئیس مرکز آلودگی هوای دانشگاه علوم پزشکی، هم می‌گوید میزان غلظت مهمترین آلاینده‌های هوا در کشور، سه برابر میزان استاندارد و شش برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است و باعث مرگ زودرس حدود چهل هزار نفر در کشور می‌شود.
- عوامل آلودگی هوا
در ایران مهمترین آلودگی مربوط به ذرات «ازن» و «ذرات معلق» کمتر از دو و نیم میکرون است. یکی از مهمترین دلایل افزایش این آلودگی‌ها، تخریب محیط زیست مانند جنگل و به خصوص تخریب منابع آبی کشور است. انتقال آب و سد سازی، باعث گسترش کم آبی در ایران شده است.
این کم آبی و تخریب فضای سبز، باعث تغییر اقلیم در ایران شده و در نتیجه درجه حرارت هوا افزایش یافته، میزان رطوبت کاهش یافته و سیستم‌های «پرفشار» و «کم فشاری» که وارد کشور می‌شود، به علت عدم رطوبت کافی، بارشی بر کشور نداشته یا میزان بارش به اندازه کافی نیست و هر سال بر میزان خشکسالی می‌افزاید.
این خشکسالی و سوءمدیریت آبی باعث خشکی ۹۰ درصد تالاب‌های کشور شده است که بستر آنها سرشار از ریزگردها است. سیستم‌های پر فشاری که وارد ایران شده ولی نمی‌توانند تولید باران و برف کنند، باعث وزش باد می‌شود، در نتیجه ریزگردهای سطح دریاچه ها و تالاب‌های خشک شده را حتی تا کیلومتر‌ها پراکنده می‌کند.
- سوخت‌های غیر استاندارد
علی رغم ادعای وزارت نیرو، مبنی بر استاندارد بودن کیفیت بنزین در ایران، شماری از کارشناسان معتقد هستند که یکی از مهمترین عوامل آلودگی هوا در ایران، به خصوص در فصل زمستان سوخت‌های غیر استاندارد است.محمد جواد حشمتی، معاون حقوقه عامه دادستان کل کشور در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود از سوخت مصرفی نمونه برداری شده و به آزمایشگاه‌ها فرستاده شده و آزمایشگاه‌ها اعلام کردند که با استاندارد ها فاصله دارد.
وجود موتورسیکلت‌ها و خودروهای فرسوده نیز از دیگر دلایل آلودگی هوا، به خصوص در کلان شهرها اعلام شده است. خودروهای جدید تولید ایران هم استاندارهای کنترل آلودگی را ندارند. روزنامه «آسیا» در شماره ۱۲ مهر ۱۴۰۰ اعلام کرده که عراق خودروهای ایرانی را به دلیل رعایت نکردن استاندارها و بی‌کیفیت بودن خریداری نکرد.
نبود حمل و نقل عمومی مناسب نسبت به جمعیت، در کلان شهرها باعث افزایش مصرف خودروهای شخصی شده و با توجه به عدم استاندارهای موجود در میزان آلاینده خودروها و سوخت هر دو باعث آلودگی بیشتر هوا می‌شود.
- کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها
یکی دیگر از مهمترین عوامل که به خصوص در چند سال اخیر نقش مهمی در آلودگی هوا داشته است، رعایت نکردن استاندارها در کنترل آلودگی کارخانه‌ها و به خصوص مصرف «مازوت» در نیروگاه‌های کشور است. بسیاری از نیروگاه‌های حرارتی، به ویژه در فصل سرما، به علت کمبود گاز طبیعی از سوخت مازوت و یا گازوییل استفاده می‌کنند.
محسن روشنی، مدیر واحد پایش شرکت کنترل هوای تهران، به خبرگزاری مهر گفته است که در مازوت مقادیر زیادی گوگرد و سولفات وجود دارد که هنگام احتراق، گازهایی مانند دی اکسید گوگرد تولید می‌کند. این همچنین باعث تولید ذرات معلق و دوده می‌شود که هر دو برای سلامت مضر هستند.
وی در ادامه در مورد گازوییلی مورد استفاده در صنایع نیز افزوده است که این سوخت‌ها نیز از استاندار جهانی برخوردار نیستند. مقامات جمهوری اسلامی به صراحت گفته‌اند که چون سوخت مازوت را نمی‌توانند به فروش برسانند در نیروگاه‌ها از آن استفاده می‌کنند.
خبرگزاری ایرنا دی ماه سال گذشته نوشت رئیس وقت سازمان محیط زیست، سازمانی که متولی اجرای قانون هوای پاک است، به استان‌ها بخشنامه کرده بود که «مانع از استفاده صنایع و نیروگاه‌ها از سوخت نفت کوره نشوید.»
