پنجاه و یکمین نشست سالانه کنفرانس امنیتی مونیخ ، جمعه ششم فوریه -۱۷ بهمن- کار خود را آغاز می کند. در این کنفرانس، مقامات بلندپایه کشورها، درباره مهمترین مسائل و نگرانی‌های امنیتی بین‌المللی بحث و رایزنی می کنند.
تاریخچه:
کنفرانس سالانه امنیتی مونیخ یک نشست بین‌المللی استراتژیک با موضوع امنیت و سیاست خارجی است که هر سال یک یا چند موضوع مهم امنیت جهانی در آن مطرح می‌شود و شرکت کنندگان درباره آن ها بحث و رایزنی می‌کنند. کنفرانس مونیخ محلی برای تصمیم‌گیری نیست و حاضران در نشست‌های آن فقط به دیدارهای سیاسی و بحث و اظهار نظر می‌پردازند.
با این حال، کنفرانس به عنوان مهمترین اجلاس سالانه تصمیم گیرندگان در عرصه سیاست خارجی و امنیتی جهان شناخته شده است و معمولاً در پی برگزاری آن در طول سال، نشست ها و میزگردهای ملی و منطقه‌ای دیگری برای دنبال کردن بحث‌های کنفرانس و اقدامات عملی در زمینه موضوعاتی که مطرح شده، برگزار می شود.
کنفرانس امنیتی مونیخ توسط بخش خصوصی برپا می شود؛ اما دولت آلمان بخشی از هزینه‌های مالی آن را تأمین می‌کند. صاحبان صنایع آلمان و دیگر کشورها هم کمک مالی می‌کنند.
این کنفرانس محصول شرایط دوران جنگ سرد است، ولی سال‌ها پس از پایان آن هم، رویارویی آمریکا و روسیه دستکم دوبار فضای سنگین آن دوران را بر کنفرانس تحمیل کرده است : یک بار در چهل و سومین نشست در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) و اعتراض روسیه به نظامی‌گری آمریکا، و بار دیگر در پنجاهمین نشست در ۲۰۱۴، هنگام بحث بر سر بحران اوکراین و سوریه.
شرکت کنندگان در کنفرانس در سال‌های نخست تشکیل آن کشورهای اروپای غربی و آمریکا بودند، اما پس از پایان دوران جنگ سرد، کم کم کشورهای دیگر هم به جمع شرکت‌کنندگان پیوستند به طوری که در سی و پنجمین دوره کنفرانس در سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸)، کشورهای اروپای مرکزی و شرقی، و یک سال بعد از آن، از نمایندگان چین، ژاپن، هند و به تدریج دیگر کشورهای آسیایی - از جمله ایران - هم به کنفرانس راه یافتند.
موضوعات کنفرانس سالانه
در سال‌های اولیه برگزاری کنفرانس، که با جنگ سرد میان آمریکا و اتحاد شوروی و جناح بندی سیاسی و نظامی میان «شرق» و «غرب» همراه بود، کنفرانس بیشتر بر آمادگی اعضای پیمان ناتو در برابر حمله احتمالی شرق متمرکز بود.
اما دهه‌های آخر قرن بیستم شاهد تحولات عمده‌ای در سیاست بین‌المللی بود - از جمله پایان جنگ سرد، فروریختن دیوار برلین و یکی شدن دوباره آلمان؛ سقوط حکومت‌های کمونیستی در اروپای شرقی؛ فروپاشی شوروی سابق و استقلال جمهوری‌ها و اقمار شوروی که عضو پیمان ورشو بودند. با برهم خوردن نظام دو قطبی جهان، و به ویژه در پی خروج پنج عضو از هشت عضو پیمان ورشو از پیمان نظامی با شوروی، شوروی سابق کنترل خود را بر اروپای شرقی و مرکزی از دست داد.
از آن پس، محور موضوعات کنفرانس تغییر کرد، و نمایندگانی از کشورهای اروپای شرقی سابق هم به جمع شرکت‌کنندگان پیوستند.
از آغاز قرن بیست و یکم و با شدت گرفتن افراط گرایی و فعالیت های تروریستی در جهان، مقوله هایی مانندمبارزه بین‌المللی با تروریسم، بحران عراق، افغانستان و سوریه، و چالشهای امنیتی در خاورمیانه و آفریقا ، تقریباً هر سال در دستور کار اجلاس‌های کنفرانس قرار دارد.
کنفرانس ۲۰۱۵
پنجاه و یکمین کنفرانس امنیتی مونیخ، امسال در روزهای ششم تا هشتم فوریه - ۱۷ تا ۱۹ بهمن ماه – برگزارمی شود، و طی آن بیش از ۴۰۰ نفر از سیاست‌گذاران جهان - از جمله رهبران کشورها و رؤسای دولت‌ها، وزرای خارجه و دفاع - مهمترین مسائل امنیتی و سیاست خارجی و بحران‌ها و مناقشات کنونی و آینده جهان را به بحث و رایزنی می‌گذارند. از ایران، بنا به گزارش‌ها، حسن روحانی، رییس جمهوری، به کنفرانس دعوت شده که در صورت حضور، نخستین بار خواهد بود رییس جمهوری از ایران درآن حضور پیدامی‌کند.
با توجه به اوجگیری فعالیت‌های اسلام‌گرایان افراطی در کشورهای اروپایی در ماه‌های اخیر، و رویدادهای اخیر در فرانسه، حفظ امنیت هتل بایریشر هوف، که به روال هر سال میزبان کنفرانس است، خود یکی از چالشهای بزرگ امنیتی برای برگزارکنندگان خواهد بود.
موضوعات نشست امسال
تارنمای کنفرانس، مهمترین موضوعات نشست امسال را بر هم خوردن نظم بین‌المللی در نتیجهء بحران اوکراین و تأثیر آن بر ساختار امنیتی اروپا، و تشدید بحران در خاورمیانه اعلام کرده و نوشته است وضعیت وخیم میلیون‌ها آواره جنگی و پناهنده در بسیاری از نقاط جهان، و مبارزه علیه تروریسم هم در رأس موضوعات نشست خواهد بود.
انتظار می‌‌رود در حاشیه نشست امسال، موضوعاتی مانند اپیدمی ابولا، مبارزه علیه فساد دولتی، و امنیت سایبری، انرژی و امنیت اقلیمی (آب و هوایی) هم مطرح شود.
کنفرانس مونیخ و برنامه هسته‌ای ایران
در یک دهه اخیر بعد از افشای برنامه هسته‌ای بحث‌برانگیز جمهوری اسلامی، پرونده هسته‌ای ایران به یکی از محورهای اصلی نشست‌های کنفرانس مونیخ تبدیل شد.
در تمام این سال‌ها، از ایران هم برای حضور در کنفرانس دعوت می‌شد. در ابتدا، نماینده ایران در کنفرانس، معاون وزارت خارجه بود. سال ۱۳۸۵، علی لاریجانی در مقام دبیر شورای امنیت ملی و سال۱۳۸۷ به عنوان رئیس مجلس به کنفرانس رفت. در سال‌های بعد، وزیر خارجه وقت، بلندپایه ترین مقام شرکت کننده در کنفرانس بوده است.
در چند دوره، بحث و گفتگو درباره پرونده هسته‌ای ایران از موضوعات جنجالی کنفرانس امنیتی مونیخ بود. از جمله در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶). علی لاریجانی، دبیر وقت شورای امنیت ملی در چهل و سومین کنفرانس تأکید کرد که «ایران تنها خواستار استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‌ای است، و به‌رغم فشارهای بین‌المللی به برنامه‌های اتمی خود ادامه خواهد داد.» وی در عین حال گفت ایران همچنان سیاست منطقه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی را دنبال می‌کند، و مسائل پیش آمده در رابطه با برنامه هسته ای ایران را می‌توان از طریق مذاکرات و دیپلماسی حل کرد.
اظهارات آقای لاریجانی و نظراتی که محمود احمدی‌نژاد پیش از آن درباره هولوکاست مطرح کرده بود، در یک نشست خبری در حاشیه چهل و سومین کنفرانس با حضور نمایندگانی از کنگره آمریکا مطرح شد. لاریجانی تأکید کرد هولوکاست یک واقعه تاریخی است و باید توسط مورخین - و نه سیاستمداران - مورد بررسی قرار گیرد. وی با تأکید بر این که هدف برنامه هسته‌ای ایران، تأمین انرژی کشور است، گفت «ما به دنبال بمب نیستیم، و تهدیدی برای هیچ کشوری حتی برای اسرائیل به شمار نمی‌رویم.»
جوزف لیبرمن سناتور دموکرات آمریکایی در واکنش به این اظهارات گفت سخنان آقای لاریجانی آنچنان دور از واقعیت است که انگار او نماینده کشوری متفاوت از احمدی‌نژاد است. وی با رد سخنان لاریجانی تأکید کرد جامعه بین‌المللی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به این نتیجه رسیده اند که ایران در حال ساخت تسلیحات هسته‌ای است.
در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۷)، در چهل و پنجمین نشست کنفرانس امنیتی مونیخ هم، برنامه اتمی ایران محور اصلی بحث‌ها بود. از ایران علی لاریجانی، رئیس مجلس، و علی‌اکبر صالحی، وزیر خارجه، دعوت شده بودند، که وزیر خارجه گفت به دلیل «مشغله زیادِ کاری» در کنفرانس شرکت نمی‌کند.
علی لاریجانی در سخنرانی روز گشایش کنفرانس، واشنگتن را متهم کرد که در موضوع آزمایش‌های اتمی در برابر کشورهای مختلف، معیارهای دوگانه‌ای دارد: از سویی سیاست اتمی ایران را محکوم می‌کند، و از سوی دیگر برنامه اتمی اسرائیل و آزمایش‌های اتمی هند و پاکستان را قبول دارد، و هرگز این کشورها را تهدید یا تحریم نکرده است.
آقای لاریجانی در نشست‌های دیگرِ کنفرانس، به طرح شکایات ایران علیه آمریکا به خصوص در زمینه برنامه اتمی پرداخت، و در سخنانش به سیاست‌های آمریکا در قبال ایران حمله کرد. وی از جمله به کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، مصادره اموال ایران پس از انقلاب توسط آمریکا، تحریک صدام برای حمله به ایران، و لغو قرارداد اتمی با ایران در بدو پیروزی انقلاب اشاره کرد.
با این سابقه، پنجاهمین کنفرانس امنیتی مونیخ در سال ۲۰۱۴ (بهمن ۱۳۹۲) شاید از برخی جنبه‌ها برای ایران بهترین سال بود. در این کنفرانس که محورهای اصلی گفتگوها برنامه هسته‌ای ایران و جنگ داخلی سوریه بود، نماینده جمهوری اسلامی در کنفرانس، محمد جواد ظریف، وزیر خارجه، بود که توانست چهره نسبتاً بهتری از ایران را به دنیا نشان دهد، به ویژه که گفتگوهای هسته‌ای میان ایران با گروه ۵+۱ به خوبی پیش می‌رفت.
آقای ظریف در یکی از نشست‌های مربوط به مسأله هسته‌ای ایران گفت «به نظر من این یک فرصت تاریخی است که باید از آن بهره بگیریم؛ وگرنه در آینده از این بابت تأسف خواهیم خورد.»
نکته متفاوت در حضور ایران در پنجاهمین کنفرانس امنیتی مونیخ در مقایسه با سال‌های قبل توجه نماینده ایران به مسأله حقوق بشر بود. آقای ظریف در پاسخ به پرسشی درباره این که ایران درباره آزادکردن موسوی و کروبی و دیگر زندانیان سیاسی چه تصمیمی دارد، اذعان کرد که درزمینهحقوق بشر در ایران مشکلات فراوانی وجود دارد، و باید با سازمان ملل و دیگر سازمان های جهانی در این باره وارد گفتگو شویم. ظاهراً ایران به این نتیجه رسیده بود که بدون حل مسائل حقوق بشری، در مذاکرات اتمی قدرت چانه زنی کافی نخواهد داشت.
در نهایت، رئیس پنجاهمین کنفرانس امنیتی مونیخ در پایان کنفرانس گفت «گذر زمان و رویدادها نشان داده که دعوت از ایران ایده درستی بود.»
آقای ظریف از حضور وزرای امور خارجه گروه ۵+۱ در اجلاس امنیتی مونیخ در آلمان خبر داده و گفته که احتمال دارد دور بعدی گفت و گوهای اتمی میان وزرای خارجه ایران و گروه ۵+۱ در بهمن ماه در حاشیه اجلاس مونیخ برگزار شود.