يکی از مهمترين ضمانت های دوام دموکراسی در غرب، وجود و رشد نهادهای قضاوت مردم بوده است. می دانيم هيتلر زمانی که آراء حزب فاشيست در آلمان تنزل پيدا کرده بود از طريق قانونی که در پارلمان از طريق ائتلافی با چند نيروی ديگر به تصويب رساند، توانست قدرت را بدست گيرد و حتی بعدها پس از تصرف اطريش توانست اکثريت آراء را در انتخابات آزاد کسب کند، اما مهمتر از همه، ضعف نهادهای قضاوت مردم در هردو کشور بود که اجازه داد ديکتاتوری فاشيستی هيتلر، تثبيت شود.
يعنی در دموکراسی ها، اين امکان وجود دارد که حتی امثال هيتلر و حزب فاشيست در انتخابات آزاد پيروز شوند اما تضمين آنکه چنين احزابی نتوانند ديکتاتوری را تثبيت کنند، نهادهای قدرت مردم هستند.
خوشبختانه اينترنت يکی از ابزارهايی است که می تواند در جهان سايبر و حتی در بيرون از آن، در خلق و رشد نهادهای قضاوت مردم مؤثر افتد، آنچه که سالهاست جنبش های مدنی در اقصی نقاط جهان ثابت کرده اند -- نهادهايی که در تعميق دموکراسی در جهان قرن بيست و يکم و در به چالش کشيدن ديکتاتوری ها، نقشی برجسته ايفا کرده و می کنند.
اما وقتی کل اينترنت بصورت انبوهی از داده ها نظير پروژه جنوم است، چگونه می توان در اين مجموعه بزرگ اطلاعات، صورت بندی های مختلف را تشخيص داد و با کمک آنها به نتيجه ای رسيد؟
در عصر ما پروژه جنوم در بيولوژی نشان داده است که نگرش پلوراليستی حتی می تواند در عرصه علم نويدبخش ديدگاهی تازه باشد، هنگاميکه با ديدگاهی مونيستی که از قبل داده ها را محدود می کند، نميتوان به اين هدف رسيد. پروژه جنوم بجای آنکه از فرضيه شروع کند و داده ها را برای اثبات يا رد فرضيه معينی جمع آوری کند، همه اطلاعات ژنی انسان را جمع آوری کرده و به اين طريق با تشخيص اشکال های گوناگون در اين دنيای اطلاعات ژنی، هر روز صورت بندی های تازه تری در سطح ژنی در مورد بيماری ها، ويژگی های بشر و سلامت انسانها، کشف می کند.
رشد اينترنت، جهان مشابهی را تداعی می کند که از سرازير شدن اقيانوس اطلاعات و آسمان پرستاره دنيای سايبر نه تنها وحشتی به خود راه نمی دهد بلکه موتورهای جستجو گرش گويی هر لحظه گنجينه های تازه ای را از دامنه های در دسترس دانش بشری، استخراج می کنند و در اختيار عموم قرار می دهند.
سيستمی که با آن روبرو هستيم دنيايی است پرآشوب يا به اصطلاح فنی «کياتيک.» سيستم های کياتيک حساسيت زيادی به شرايط اوليه دارند يعنی اينکه شرايط اوليه دو توفان که در فاصله چند روز ممکن است اتفاق افتند ممکن است اولی را به کاترينا تبديل کند که شهر بزرگی مانند نئواورلئان در آمريکا را نابود کرد در صورتيکه توفان های دريايی ديگر حتي يک خانه را هم ويران نکردند. به همين طريق منحنی های صورت بندی های داده های ما در اينترنت در همسايگی هم قرار ميگيرند و نوعی تراکم مدارهای تکرارشونده را از خود نشان می دهند که ما را قادر به تشخيص روندهای آينده در اين مجموعه داده های فراوان و پراکنده می کنند.
زمانی بود که وضعيت آب و هوا قابل پيش بينی نبود و همه پيش بينی ها غلط از آب در می آمد. طرح سيستم های کياتيک نشان داد که راه حل مسأله، از بين بردن يا تقليل اطلاعات موجود نيست بلکه نگرشی نو به اين داده هاست که صورتبندی های مختلف اين عرصه را قابل تميز می کرد. هندسه برخال يا فراکتال آقای «مندلبرو» به استقبال اين داده های پراکنده رفته و به بهترين وجه پيش بينی آب و هوا را ميسر ساخت.
به همين شکل آنها که واقعيت پلوراليستی دنيای سايبر را درک می کنند بيشتر از آن بهره مند خواهند شد. يک روز واقعه کنی ۲۰١۲ در آفريقا توفانی در اينترنت به پا کرد و روزی ديگر کليپ ويدويويی از خانم ناظر اتوبوسی در روچستر نيويورک در آمريکا که مورد آزار بچه های دبيرستانی قرار گرفته بود توفان ديگری در اينترنت به پا کرد و او ۶۰۰ هزار دلار پاداش صبر خود را گرفت.
اما همه امکانات اينترنت مثبت نيستند. چه بسيار شرکت های بزرگ که با استفاده از وکلای متبحر نوعی سيستم های پرسنلی ساخته اند که پرونده های قطور از متقاضيان شغل بايگانی کرده اند يعنی بدون آنکه اين افراد مرتکب جرمی شده باشند عليه شان از اين پرونده ها هنگام استخدام، سوء استفاده می شود. اين روش ها نوعی تبعيض عليه متقاضيان کار را که جرج اورول در کتاب ١۹۸۴خود در مورد باصطلاح برادر بزرگ هشدار می داد، تداعی می کند.
به عبارتی ديگر همه عوامل مثبت و منفی در اين دنيای سايبر وجود دارند و در نتيجه نه دنيای سايبر بهشت است و نه جهنم. اما آشکار است که رمز موفقيت اينترنت دقيقاً در همين پلوراليستی بودن آن است.
يعنی در دموکراسی ها، اين امکان وجود دارد که حتی امثال هيتلر و حزب فاشيست در انتخابات آزاد پيروز شوند اما تضمين آنکه چنين احزابی نتوانند ديکتاتوری را تثبيت کنند، نهادهای قدرت مردم هستند.
خوشبختانه اينترنت يکی از ابزارهايی است که می تواند در جهان سايبر و حتی در بيرون از آن، در خلق و رشد نهادهای قضاوت مردم مؤثر افتد، آنچه که سالهاست جنبش های مدنی در اقصی نقاط جهان ثابت کرده اند -- نهادهايی که در تعميق دموکراسی در جهان قرن بيست و يکم و در به چالش کشيدن ديکتاتوری ها، نقشی برجسته ايفا کرده و می کنند.
اما وقتی کل اينترنت بصورت انبوهی از داده ها نظير پروژه جنوم است، چگونه می توان در اين مجموعه بزرگ اطلاعات، صورت بندی های مختلف را تشخيص داد و با کمک آنها به نتيجه ای رسيد؟
در عصر ما پروژه جنوم در بيولوژی نشان داده است که نگرش پلوراليستی حتی می تواند در عرصه علم نويدبخش ديدگاهی تازه باشد، هنگاميکه با ديدگاهی مونيستی که از قبل داده ها را محدود می کند، نميتوان به اين هدف رسيد. پروژه جنوم بجای آنکه از فرضيه شروع کند و داده ها را برای اثبات يا رد فرضيه معينی جمع آوری کند، همه اطلاعات ژنی انسان را جمع آوری کرده و به اين طريق با تشخيص اشکال های گوناگون در اين دنيای اطلاعات ژنی، هر روز صورت بندی های تازه تری در سطح ژنی در مورد بيماری ها، ويژگی های بشر و سلامت انسانها، کشف می کند.
رشد اينترنت، جهان مشابهی را تداعی می کند که از سرازير شدن اقيانوس اطلاعات و آسمان پرستاره دنيای سايبر نه تنها وحشتی به خود راه نمی دهد بلکه موتورهای جستجو گرش گويی هر لحظه گنجينه های تازه ای را از دامنه های در دسترس دانش بشری، استخراج می کنند و در اختيار عموم قرار می دهند.
سيستمی که با آن روبرو هستيم دنيايی است پرآشوب يا به اصطلاح فنی «کياتيک.» سيستم های کياتيک حساسيت زيادی به شرايط اوليه دارند يعنی اينکه شرايط اوليه دو توفان که در فاصله چند روز ممکن است اتفاق افتند ممکن است اولی را به کاترينا تبديل کند که شهر بزرگی مانند نئواورلئان در آمريکا را نابود کرد در صورتيکه توفان های دريايی ديگر حتي يک خانه را هم ويران نکردند. به همين طريق منحنی های صورت بندی های داده های ما در اينترنت در همسايگی هم قرار ميگيرند و نوعی تراکم مدارهای تکرارشونده را از خود نشان می دهند که ما را قادر به تشخيص روندهای آينده در اين مجموعه داده های فراوان و پراکنده می کنند.
زمانی بود که وضعيت آب و هوا قابل پيش بينی نبود و همه پيش بينی ها غلط از آب در می آمد. طرح سيستم های کياتيک نشان داد که راه حل مسأله، از بين بردن يا تقليل اطلاعات موجود نيست بلکه نگرشی نو به اين داده هاست که صورتبندی های مختلف اين عرصه را قابل تميز می کرد. هندسه برخال يا فراکتال آقای «مندلبرو» به استقبال اين داده های پراکنده رفته و به بهترين وجه پيش بينی آب و هوا را ميسر ساخت.
به همين شکل آنها که واقعيت پلوراليستی دنيای سايبر را درک می کنند بيشتر از آن بهره مند خواهند شد. يک روز واقعه کنی ۲۰١۲ در آفريقا توفانی در اينترنت به پا کرد و روزی ديگر کليپ ويدويويی از خانم ناظر اتوبوسی در روچستر نيويورک در آمريکا که مورد آزار بچه های دبيرستانی قرار گرفته بود توفان ديگری در اينترنت به پا کرد و او ۶۰۰ هزار دلار پاداش صبر خود را گرفت.
اما همه امکانات اينترنت مثبت نيستند. چه بسيار شرکت های بزرگ که با استفاده از وکلای متبحر نوعی سيستم های پرسنلی ساخته اند که پرونده های قطور از متقاضيان شغل بايگانی کرده اند يعنی بدون آنکه اين افراد مرتکب جرمی شده باشند عليه شان از اين پرونده ها هنگام استخدام، سوء استفاده می شود. اين روش ها نوعی تبعيض عليه متقاضيان کار را که جرج اورول در کتاب ١۹۸۴خود در مورد باصطلاح برادر بزرگ هشدار می داد، تداعی می کند.
به عبارتی ديگر همه عوامل مثبت و منفی در اين دنيای سايبر وجود دارند و در نتيجه نه دنيای سايبر بهشت است و نه جهنم. اما آشکار است که رمز موفقيت اينترنت دقيقاً در همين پلوراليستی بودن آن است.
