چند روز پیش از دیدار مایک پنس معاون رئیس جمهوری آمريكا از خاورمیانه، که یک دیدار تاریخی و مهم توصیف شده، كارشناسان منطقه مىگويند بعید است که آشتی بین دو گروه فتح و حماس در تشکیلات خود گردان فلسطينى عملی شود و فلسطینیان بتوانند سیاست یکپارچهاى را به جهانیان عرضه کنند.
ده سال است که حماس و فتح متقابلا تلاش میکنند که با یکدیگر به آشتی برسند و سیاست مشترکی در پیش گیرند، ولی خبرگزاری عرب نیوز در ارزیابی خود مینویسد که بعید است چنین هدفی در آینده نزدیک عملی شود.
ماه گذشته، حماس و فتح پس از یک رشته گفتگو اعلام كردند که تصمیم به اتحاد گرفتهاند و حماس موافقت کرده همه اختیارات حکومتی را به دست تشکیلات خودگردان فلسطينى بسپارد. اما اختلاف نظر در راه اجرای این اتحاد مانع از آن شد كه طرفین بتوانند در آینده نزدیک به توافق لازم دست یابند.
خبرگزاری فلسطینی «وقا» از قول عزام الاحمد سخنگوی حماس در غزه گزارش داد که این اختلافات هنوز حل نشده، ولی ابراز امیدواری کرد که رسیدن به توافق دور نيست.
الاحمد گفت: «پس از آن که تعهدات اولیه عملی شود، سران فتح و حماس در قاهره دیدار خواهند كرد تا درباره مراحل بعدی تصمیم بگیرند.»
ولی این دیدار عملی نشد و اختلاف نظر و شکاف همچنان به قوت خود باقی مانده است.
اکنون بیش از دو ماه از نخستین توافق اصولی بین طرفین میگذرد. هدف آن بود که به نزاع و تفرقه ده ساله بین طرفین پایان داده شود. در سال ٢٠٠٧ حماس با اجرای یک نوع کودتا، مقامات فتح را از غزه بيرون راند خود بر آن سرزمین مسلط شد.
به نوشته یک کارشناس امور خاورمیانه به نام «بن آنات» در «عاروتس شبع»، در مذاکرات قاهره، فتح و حماس موافقت کردند که انتخابات عمومی فلسطینیها در پایان سال آینده ميلادى برگزار شود. اکنون حدود ده سال است که هیچ انتخابات عمومی در نواحی فلسطینی نشین برگزار نشده است.
کوتاه مدتی پس از این توافق، حماس گروه فتح را متهم ساخت که از تعهدات خود در جریان گفتگو بین رهبران دو طرف شانه خالی کرده است. حماس مرتبا فتح را متهم می كند که در پیشبرد روند آشتی اخلال می کند.
يك مفسر بخش عبری رادیو اسرائیل به نام «گال برگر» در تفسیری گفت: «گرچه حماس به علت مشکلات عدیده ناچار شد از تسلط بر غزه صرفنظر کند و قدرت را به تشکیلات خودگردان فلسطينى بسپارد، ولی اکنون ممکن است اظهارات پرزیدنت ترامپ در مورد اورشلیم، نقش طنابی را بازی کند که بتواند حماس را از چاه بیرون آورد.»
از دیدگاه این مفسر، ازسرگیری حملات راکتی و خمپارهای از نوار غزه به سوی شهرک نشينها در اسرائیل، ممکن است نشان تنگنای شدیدی باشد که حماس خود را با آن روبرو می بیند. در یک هفته اخير، حماس، بیش از ١٦ خمپاره به سوی خاک اسرائیل پرتاب کرد که با واکنش شدید نیروی هوایی اسرائیل روبرو شد.
به گفته این تحلیلگر، یحیی سنوار رهبر جدید حماس در نوار غزه، خود را با مخالفتهای فزاینده در داخل صفوف حماس روبرو می بیند و شاید به همین علت ناچار شده به گروههای مختلف بیرون از حماس اجازه دهد در اعتراض به سیاست اعلام شده از جانب پرزیدنت ترامپ، به پرتاب خمپاره به سوی داخل اسرائیل دست بزنند.
بر اساس این ارزیابی، اظهارات پرزیدنت ترامپ در واقع وسیله و بهانهای برای سنوار بود که تا حدودی خود را از این تنگنا برهاند.
«بن آنات» در تحلیل خود نوشت که یکی از مهمترین موارد عدم توافق بین فتح و حماس، سرنوشت کارمندان دولتی کنونی در نوار غزه است. موضوع دیگر آن است که کنترل نیروهای امنیتی در غزه در دست چه کسی باشد؟
به گفته این تحلیلگر، مردم غزه فراموش نمی کنند که در تابستان اخیر، این محمود عباس بود که به اسرائیل گفت برق غزه را قطع کند، زیرا تشكيلات خودگردان فلسطينى حاضر نیست از این پس هزینه برق نوار غزه را که در دست حماس است تامین کند.
به گفته تحليلگران از ديگر مسائل مطرح، عاقبت ماموران امنیتی است که در خدمت حماس بوده و هستند و شمار آنان بر بیست و پنج هزار نفر بالغ میشود.
این گروه، افراد مسلحی هستند که اين اسلحه را برای ادامه مبارزه علیه اسرائیل لازم میدانند.
به گفتۀ «بن آنات»، تصمیم حماس در امضای پیمان آشتی با تشکیلات خودگردان فلسطینی، نوعی تغییر جهت فکری برای حماس در رابطه با نقش آینده آن سازمان در امور فلسطینیان است.
حماس علت وجودی خود را در ادامه مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل مىداند و میخواهد رهبری را از دست گروه فتح که یک نهاد سکولار است بیرون آورد.
پروفسور یوسی مکلبرگ استاد روابط بینالمللی در دانشگاه ریجنت در لندن به تشکیلات خودگردان فلسطينى توصیه میکند که اگر واقعا میخواهد با حماس به آشتی برسد، باید از هرگونه گامی که موجب تحقیر و خواری حماس شود خودداری ورزد.
بنابراین، بعید مینماید که مایک پنس معاون ریاست جمهوری ایالات متحده هنگام دیدار از منطقه، با رهبران متحد فلسطینی روبرو شود – به ویژه آن که محمود عباس اعلام کرده است که در اعتراض به اظهارات پرزیدنت ترامپ درباره اورشلیم، مایل نیست با او دیدار کند.