مقاله‌ای تحلیلی در وبسایت استراتفور
توافق هسته ای ایران پس از سال ها مذاکره به انجام رسید ولی نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به ناگهان آینده آن را در هاله ای از ابهام فرو برده است. دونالد ترامپ، رییس جمهوری منتخب آمریکا، برجام را «مصیبت بار» و «فاجعه» توصیف کرده است. ایرانی ها در انتظار عملکرد دولت جدید آمریکا در این باره هستند.
رییس جمهوری ایالات متحده آمریکا این اختیار قانونی را دارد که از توافق هسته ای با ایران خارج شود. برجام با تصویب کنگره آمریکا به اجرا گذاشته نشد. از این رو برای لغو آن هم نیازی به اقدامی از سوی کنگره نیست. اما اعمال هر گونه تغییر در برجام بر کشورهای طرف تجارت با ایران از جمله متحدان اروپایی آمریکا تاثیر می گذارد و ممکن است وضعیت امنیتی حساس خاور میانه را به خطر اندازد. با در نظر گرفتن این مولفه ها، دولت بعدی آمریکا احتمالا رویکردی حساب شده را در قبال برجام در پیش خواهد گرفت.
منافع اروپا
کشورهای اروپایی امضا کننده توافق هسته‌ای، از جمله آلمان و فرانسه، هیچ تمایلی به تغییر برجام ندارند. بسیاری از شرکت های نفتی اروپایی مانند توتال فرانسه در مسیر عقد قراردادهای جدید نفت و گاز با ایران قرار دارند. رهبران اروپا تاکید دارند که دولت بعدی آمریکا به منافع آن ها لطمه نخواهد زد.
ایران و امضا کنندگان اروپایی برجام سفت و سخت به توافق پایبند خواهند ماند تا دولت جدید آمریکا را ترغیب کنند که در توافق تغییری ایجاد نکند.
اولویت‌های ایران
حفظ برجام برای احیای اقتصاد آسیب دیده ایران از اهمیت بالایی برخوردار است. تولید نفت ایران در ماه گذشته به سطح پیش از تحریم ها بازگشت. وزیر اقتصاد جمهوری اسلامی ایران پیش بینی کرده است که صادرات غیرنفتی ایران در پایان سال مالی جاری به ۶۸ میلیارد دلار برسد. این رقم ۱۰ میلیارد دلار بیشتر از سال گذشته است. نرخ بالای بیکاری همچنان معضلی جدی است اما دولت حسن روحانی می گوید اوضاع رو به بهبود است.
از این منظر، رهبران ایران از هر جناح سیاسی بر سر تلاش برای بهبود وضع اقتصادی و پرهیز از اعمال تحریم های جدید اتفاق نظر دارند.
انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال آینده ممکن است فرصتی برای بازگشت تندروها به قدرت باشد، اما حسن روحانی مناسب ترین فرد برای حفظ توافق هسته ای در ایران و جذب سرمایه گذاران خارجی به نظر می رسد.
حفظ امنیت در خاور میانه
تهران هرچند فعالیت های هسته‌ای خود را کند کرده است، ولی دیگر مؤلفه های برنامه های نظامی اش مانند موشک های بالیستیک را با سرعت به پیش می برد. این فعالیت ها با، یا بدون، برجام هم ادامه خواهند یافت. نشانه هایی وجود ندارد که تحریم های اقتصادی مانع گسترش نفوذ ایران در منطقه شده باشد.
در دوره دولت دونالد ترامپ، اکثریت جمهوریخواه در هر دو مجلس کنگره ممکن است در واکنش به هر گونه نقض برجام یا فعالیت های غیرمعمول موشکی ایران به سوی وضع تحریم های جدید قدم بردارند. تهران یقینا می کوشد از چنین احتمالی پرهیز کند ولی ایرانیان انزوای اقتصادی را پیشتر تجربه کرده اند و رهبران جمهوری اسلامی به مقاومت کشورشان در برابر آمریکا افتخار می کنند.
تاریخ سه دهه گذشته نشان می دهد که تصویب تحریم های مضاعف کنگره آمریکا علیه ایران مانع گسترش توانایی نظامی و نفوذ ایران در خاورمیانه از طریق گروه های وابسته اش در عراق و لبنان و دیگر کشورهای منطقه نشده و نخواهد شد.
متحدان اروپایی آمریکا هم بعید است منافع اقتصادی شان را در ازای تشدید تحریم ها زیر پا بگذارند.