یادداشتی در وبسایت نشریه نشنال ریویو از رابرت جوزف، معاون پیشین وزارت خارجه آمریکا در امور کنترل تسلیحات و امنیت بین المللی
با روشی که در مذاکرات با لیبی در سال ۲۰۰۳ در پیش گرفته شد، طی چهار ماه حکومت معمر قذافی به طور کامل خلع سلاح هسته ای شد. تمام سنتریفیوژها و تجهیزات فرآوری اورانیوم برچیده و به همراه موشک های دور برد لیبی به ایالات متحده آورده شد.
کره شمالی البته لیبی ۱۵ سال پیش نیست. برنامه هسته ای لیبی هر چند بزرگتر از آن چیزی بود که ارزیابی می شد ولی به مراتب عقب تر از فعالیت های پیونگ یانگ بود.
برنامه موشکی و تهدید متعارف ناشی از لیبی و هم چنین ماهیت رژیم قذافی هم با کره شمالی قابل مقایسه نبود. اما ما با لیبی به توافق رسیدیم و برنامه هسته ای آن ها را خریده و به ایالت تنسی در آمریکا آوردیم. مساله این است که چه درس هایی می توان از آن توافق گرفت که راهگشای مذاکرات امروز با کره شمالی باشد:
- یک، اصرار بر مشاهده تصمیم های استراتژیک و اقدامات عملی رهبر کره شمالی نه وعده ها.
- دو، استفاده از تمام ابزارها از جمله دیپلماسی در یک استراتژی جامع.
- سه، اصرار بر راستی آزمایی موثر. کره شمالی هر توافق قبلی را نقض کرده است.
- چهار، کوتاه نیامدن بر سر خلع سلاح.
مذاکرات لیبی عمدتا به طور مخفیانه انجام گرفت و این یکی از دلایل موفقیت آن بود.
البته منتقدان خواهند گفت که این الگوی مناسبی نیست زیرا قذافی پس از دست کشیدن از برنامه هسته ای اش از قدرت ساقط شد. اما سقوط قذافی هشت سال بعد و در تصمیم پرزیدنت اوباما به مداخله در لیبی بدون هیچ گونه برنامه ای برای آینده آن کشور گرفته شد. با این وجود این امر نباید ما را از درس های مهم آن مذاکرات محروم کند.