ایلان یروشلمی – اسرائیل
تصمیم به دخالت مستقیم و فوری ایالات متحده برای پایان بخشیدن به تنش خطرناکی که از یک سو بین فلسطینی ها و اسرائیل و از سوی دیگر بین اردن و اسرائیل به وجود آمده، با خرسندی محافل سیاسی هر سه طرف روبرو شده است. ولی در حالی که احتمال خوبی می رود یک ماموریت با موفقیت روبرو گردد، شانس حل درگیری دیگر کمی بعید است – گرچه یک بحران، در اثر رویارویی دیگر به وجود آمده است.
سخن از حادثه ای است که در جریان آن یک نوجوان اردنی (احتمالا از تبار فلسطینی) که شاگرد نجار بوده، هنگامی که با صاحبکار خود به خانه یکی از ماموران امنیتی سفارت اسرائیل در عمان می رود که کمدی بسازد، با آچار نجاری به او حمله می کند و وی را زخمی می سازد. مامور اسرائیلی که وظیفه اش تامین امنیت سفارتخانه بوده، با هفت تیرش آن نوجوان را از پای در می اورد و در نتیجه تیراندازی، صاحبکار اردنی نیز کشته می شود.
دولت اردن بلافاصله سفارت اسرائیل را محاصره کرد و اعلام داشت که به مامور زخمی و متهم، تا انجام تحقیقات لازم اجازه خروج نخواهد داد. ظاهرا این خواسته با معاهدات دیپلماتیک جهانی ناسازگار است. ولی گفته می شود که دولت اردن زیر فشار افکار عمومی کشورش این خواسته را مطرح ساخته است.
در حالی که دولت اردن همیشه خواهان همزیستی با اسرائیل است، بیش از شصت درصد از اهالی آن کشور از تبار فلسطینی هستند و خواهان شدت عمل دولت عمان علیه اسرائیل هستند.
در داخل اسرائیل نیز دوشنبه چند مورد چاقوزنی توسط افراد فلسطینی رخ داد که بر بغرنج بودن اوضاع افزود.
جرد کوشنر، داماد و مشاور نزدیک پرزیدنت ترامپ که سرپرستی رسیدگی به نزاع فلسطینی – اسرائیلی را به عهده گرفته، بلافاصله فرستاده صلح آمریکایی جیسون گرینبلات را به اورشلیم اعزام داشت تا برای حل بحران بکوشد. او پس از دیدار و گفتگو با بنیامین نتانیاهو سپس رهسپار اردن می شود.
آگاهان سیاسی در اورشلیم می گویند که بخت خوبی برای موفقیت آقای گرینبلات در این ماموریت وجود دارد.
راهکاری که منطقی می نماید و ممکن است خواسته اردن و پایبندی به معاهدات بین المللی را تامین کند، آن است که اسرائیل به مقامات اردنی اجازه دهد از مامور اسرائیلی در بیمارستان تحقیقات کنند و سپس او بلافاصله به اسرائیل بازگردانیده شود.
اردن در گذشته خود را متولی مساله فلسطینی ها نیز می دانست، ولی از سال ها پیش از این رسالت کناره گرفت و توپ را به دست خود فلسطینی ها سپرد. اما در عین حال، در چارچوب پیمان صلح اسرائیل و اردن، دولت عمان سرپرست محوطه حرم قدسی شریف شناخته شده که مسجدالاقصی و مسجد موسوم به "قبۀ الصُخره" در آن جا قرار دارد و در دوهزار سال پیش چایگاه بیت المقدس یهود و یا معبد سلیمان بوده است.
بحران بین اسرائیل و اردن، یکی از عواقب نزاع دیگری است که بین اسرائیل و فلسطینی ها در مورد بازرسی پیش از ورود به مسجد الاقصی جربان دارد.
بدنبال تیراندازی هفته پیش سه فرد مسلح عرب شهروند اسرائیل، که در نتیجه آن دو مامور انتظامی اسرائیلی در محوطه بیرونی مسجد الاقصی کشته شدند (و سه مهاجم نیز در اثر آتش ماموران اسرائیلی از پای درآمدند)، اسرائیل تصمیم به نصب دستگاه های فلزیاب در ورودی های هفت گانه مساجد گرفت – ولی خشم شدید فلسطینی ها را برانگیخت که درگیری های خونینی را به دنبال داشت.
در روزهای اخیر، سه فلسطینی در جریان تظاهرات اعتراضی کشته شدند و یک فلسطینی متقابلا به یک آبادی اسرائیلی نشین رخنه کرد و با چاقو سه تن از اعضای یک خانواده را که شب شنبه مشغول صرف شام و نیایش بودند به قتل رساند.
در روزهای اخیر نیز عملیات تعرضی و خونین ادامه داشته و بیم آن می رود که در روزهای آینده شدیدتر شود.
جیسون گرینبلات در جریان اقامت خود در منطقه، ماموریت دارد در این باره نیز به تلاش بپردازد. ولی این ماموریتی بسیار دشوارتر از ماموریت نخستین خواهد بود.
تصمیم دولت نتانیاهو به نصب دستگاه های فلزیاب، که با خشم فلسطینیان روبرو شد، با انتقاد شدید احزاب اوپوزیسیون اسرائیل نیز همراه بوده و بسیاری از کارشناسان امنیتی نیز آن را غیرضروری و غیرمفید خواندند. ایالات متحده نیز از این اقدام دولت اسرائیل صریحا انتقاد کرده است.
احتمال زیاد می رود که جیسون گرینبلات از کابینه امنیتی – سیاسی اسرائیل بخواهد دستگاه های فلزیاب را جمع کند. ولی آیا او خواهد توانست محمود عباس و حکومت خودگردان فلسطینی را متقاعد سازد که عملیات اعتراضی پایان گیرد؟
آگاهان در اورشلیم می گویند که برای حکومت خودگردان، مساله دستگاه های فلزیاب حربه ای برای مبارزه با اسرائیل بر سر حق حاکمیت بر شرق اورشلیم و محوطه مسجد الاقصی می باشد و حاضر نیست این حربه را به آسانی از دست بدهد.
از سوی دیگر اسرائیلیان یادآوری می کنند که دستگاه های فلزیاب در ورودی دیوار ندبه (مقدس ترین مکان مذهبی یهودیان) برای بازرسی نمازگزاران نیز از سال ها پیش نصب شده و همین اقدام امنیتی در ورودی مسجد الحرام در مکه و مسجد النبی در مدینه نیز رایج است. ولی فلسطینیها در پاسخ می گویند که اسرائیل در شرق اورشلیم یک نیروی اشعالگر است که از نظر قوانین بین المللی حق تغییر وضع حاضر و موجود (استاتوس کوئو) را ندارد.