شانزدهم ژوئن سال ۱۹۰۴ میلادی، زمان رخداد رویدادهای بزرگترین و مطرح ترین رمان جهان: «یولیسس» اثر جیمز جویس نویسنده ایرلندی تبار است.
استقبال بی نظیر و یگانه مخاطبان جهانی ادبیات و منتقدان از این رمان، ایده بزرگداشت از این اثر ماندگار ادبیات مدرن را در جهان مطرح کرد. از این رو، تصمیم به آن گرفته شد که به یاد «لئوپولد بلوم» شخصیت اصلی این رمان، همه ساله شانزدهم ژوئن برابر با بیست و ششم خردادماه «بلوم دی» یا روز بلوم نامیده شود.
همه ساله در چنین روزی، دوستداران ادبیات در کشورهایی که این رمان انتشار یافته، مراسم ویژه ای در بزرگداشت این رمان برگزار می شود.
«یولیسس» تلفظ لاتینی نام قهرمان اودیسه هومر که جیمز جویس آن را برای عنوان رمان خود انتخاب کرد؛ اما از آنجا که برای نخستین بار این رمان از طریق فرانسوی زبان ها به فارسی زبانان معرفی شد، این کتاب در ایران «اولیس، یعنی تلفظ فرانسوی کتاب» معروف شده است.
«یولیسس» در هجده فصل نوشته شده است. نام کتاب و نام این فصل ها همگی برگرفته از حماسه «اودیسه» اثر جاودان هومر است که روایتگر بازگشت پرماجرای قهرمان برجسته یونانی از جنگ تروا به زادگاهش ایتاکاست. یولیسس جویس به واقع بازنمایی این اسطوره هلنی در جهان مدرن است.
اودیسه هومر (روایت بازگشت قهرمان از تروا تا ایتاکا) در زمانی اسطوره ای-حماسی رخ می دهد؛ یولیسس جیمز جویس: (روایت گردش لئوپولد بلوم ضدقهرمان داستان در دابلین پایتخت ایرلند تا بازگشت نیمه شبان خود به خانه اش) در زمانی سنجش پذیر و انسانی رخ می دهد.
داستان یولیسس از ساعت ۸ بامداد ۱۶ ژوئن ۱۹۰۴ همزمان در دو مکان متفاوت: نخست در برج دریایی سندی کو دابلین و دوم در خانه لئوپولد بلوم تبلیغاتچی یهودی ایرلندی آغاز می شود. شخصیتی که برای خرید قلوه خوک برای صبحانه به قصابی محل می رود. داستان یولیسس در فصل هژدهم با تک گویی مالی بلوم همسر لئوپولد اینگونه پایان می یابد:
«بله من یک گل کوهی بودم زمانی که همچون دختران اندلسی گل سرخی را بر موهایم زدم، یا بایستی سرخ می پوشیدم و اینکه چطور او مرا در کنار دیوار مویس بوسید و در فکرم بود که او هم مثل بقیه بود و من با چشمانم از او خواستار بله شدم و او مرا با بله پاسخ داده و گفت بله گل کوهی ام و برای نخستین بار او را در آغوش گرفتم و او را بر زمین خواباندم چنان که می توانست همه بویهای پستان هایم را حس کند و قلبش در غلیان بود و من گفتم بله می خواهم بله»
جیمز جویس که پیش از آن داستان «چهره هنرمند در جوانی» را انتشار داده بود، داستانی که آماده سازی خود برای آفرینش یولیسس بشمار می آید.
نوشتن رمان «یولیسس» از ۱۹۱۴ آغاز شده و گویا تکمیل نسخه نهایی اش توسط جویس تا ۱۹۲۰ ادامه یافته است هرچند این رمان برای نخستین بار بین سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ پاورقی یک نشریه ادبی کم تیراژ نیویورکی به نام لیتل ریویو بود؛ اما مخالفت شدید گروه های فشار کلیسایی که این کتاب را اروتیک و ضداخلاق کلیسایی می دانستند باعث شد ممنوعیت نشر آن در آمریکا تا ۱۹۳۴ ادامه یابد. در این سال بود که یک قاضی آمریکایی ممنوعیت نشر یولیسس را لغو کرد و انتشاراتی راندم هاوس دست به انتشار آن زد.
یولیسس همچون رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست به شیوه جریان سیال ذهن نوشته شده است. یکی کنکاشی در روان و دومی در زبان آدمی ست.
منتقدان و چهره های برجسته ادبی آن زمان « یولیسس» را همچون «در جستجوی زمان از دست رفته» دشوارفهم یا غیرقابل فهم ارزیابی کردند. تنها «تی اس الیوت» شاعر برجسته انگلیسی بود که یولیسس را حادثه ای دگرگون کننده در زبان انگلیسی دانسته و خواندنش را به دوستداران ادبیات تفکربرانگیز توصیه کرد.
با این همه، انتشار آن توسط «سیلویا بیچ» روشنفکر آمریکایی و مالک کتابفروشی کوچک شکسپیر پاریس امکانپذیر شد. کتابفروشی ای که پاتوق نویسندگان و روشنفکران برجسته ای همچون گردترود اشتاین و همینگوی بود.
سیلویا بیچ در این باره گفته بود «یولیسس تحت فشار بود و جویس یه روز بسراغم آمد و نشریه «لیتل ریویو» را نشانم دهد و گفت: شدیدا زیر فشارم. فکر نمی کنم کتابم هرگز چاپ شود.
من بهش گفتم آیا دوست داری کتاب را منتشر کنم؟ و او پاسخ داد: بله»
سیلیوا بیچ با انتشار یولیسس جیمز جویس زمینه دگرگونی بزرگ در ادبیات داستانی مدرن جهان را فراهم آورد. دگرگونی ای که نه تنها تاریخ داستان نویسی را به دو دوره پیش از انتشار یولیسس و پس از آن تقسیم کرد؛ بلکه خوانش آن از ضروریات اولیه کار همه نویسندگان جهان شد.
اما با گذشت نزدیک به صد سال از نخستین انتشار آن، هنوز به همان اتهامات کهنه شده، این کتاب اجازه انتشار در شماری از کشورها را ندارد. ایران یکی از این کشورهاست. هرچند منوچهر بدیعی مترجم برجسته ادبیات جهان، پس از ده سال کار، ترجمه یولیسس را برای نشر به ناشر سپرده است؛ اما ترجمه فارسی این کتاب تاکنون نتوانسته موفق به کسب اجازه از بررسان کتاب وزارت ارشاد اسلامی شود.
پیش از این منوچهر بدیعی به خاطر ترجمه «چهره هنرمند در جوانی» اثر جیمز جویس برنده جایزه بهترین ترجمه کتاب سال جمهوری اسلامی شده بود.
استقبال بی نظیر و یگانه مخاطبان جهانی ادبیات و منتقدان از این رمان، ایده بزرگداشت از این اثر ماندگار ادبیات مدرن را در جهان مطرح کرد. از این رو، تصمیم به آن گرفته شد که به یاد «لئوپولد بلوم» شخصیت اصلی این رمان، همه ساله شانزدهم ژوئن برابر با بیست و ششم خردادماه «بلوم دی» یا روز بلوم نامیده شود.
همه ساله در چنین روزی، دوستداران ادبیات در کشورهایی که این رمان انتشار یافته، مراسم ویژه ای در بزرگداشت این رمان برگزار می شود.
«یولیسس» تلفظ لاتینی نام قهرمان اودیسه هومر که جیمز جویس آن را برای عنوان رمان خود انتخاب کرد؛ اما از آنجا که برای نخستین بار این رمان از طریق فرانسوی زبان ها به فارسی زبانان معرفی شد، این کتاب در ایران «اولیس، یعنی تلفظ فرانسوی کتاب» معروف شده است.
«یولیسس» در هجده فصل نوشته شده است. نام کتاب و نام این فصل ها همگی برگرفته از حماسه «اودیسه» اثر جاودان هومر است که روایتگر بازگشت پرماجرای قهرمان برجسته یونانی از جنگ تروا به زادگاهش ایتاکاست. یولیسس جویس به واقع بازنمایی این اسطوره هلنی در جهان مدرن است.
اودیسه هومر (روایت بازگشت قهرمان از تروا تا ایتاکا) در زمانی اسطوره ای-حماسی رخ می دهد؛ یولیسس جیمز جویس: (روایت گردش لئوپولد بلوم ضدقهرمان داستان در دابلین پایتخت ایرلند تا بازگشت نیمه شبان خود به خانه اش) در زمانی سنجش پذیر و انسانی رخ می دهد.
داستان یولیسس از ساعت ۸ بامداد ۱۶ ژوئن ۱۹۰۴ همزمان در دو مکان متفاوت: نخست در برج دریایی سندی کو دابلین و دوم در خانه لئوپولد بلوم تبلیغاتچی یهودی ایرلندی آغاز می شود. شخصیتی که برای خرید قلوه خوک برای صبحانه به قصابی محل می رود. داستان یولیسس در فصل هژدهم با تک گویی مالی بلوم همسر لئوپولد اینگونه پایان می یابد:
«بله من یک گل کوهی بودم زمانی که همچون دختران اندلسی گل سرخی را بر موهایم زدم، یا بایستی سرخ می پوشیدم و اینکه چطور او مرا در کنار دیوار مویس بوسید و در فکرم بود که او هم مثل بقیه بود و من با چشمانم از او خواستار بله شدم و او مرا با بله پاسخ داده و گفت بله گل کوهی ام و برای نخستین بار او را در آغوش گرفتم و او را بر زمین خواباندم چنان که می توانست همه بویهای پستان هایم را حس کند و قلبش در غلیان بود و من گفتم بله می خواهم بله»
جیمز جویس که پیش از آن داستان «چهره هنرمند در جوانی» را انتشار داده بود، داستانی که آماده سازی خود برای آفرینش یولیسس بشمار می آید.
نوشتن رمان «یولیسس» از ۱۹۱۴ آغاز شده و گویا تکمیل نسخه نهایی اش توسط جویس تا ۱۹۲۰ ادامه یافته است هرچند این رمان برای نخستین بار بین سالهای ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ پاورقی یک نشریه ادبی کم تیراژ نیویورکی به نام لیتل ریویو بود؛ اما مخالفت شدید گروه های فشار کلیسایی که این کتاب را اروتیک و ضداخلاق کلیسایی می دانستند باعث شد ممنوعیت نشر آن در آمریکا تا ۱۹۳۴ ادامه یابد. در این سال بود که یک قاضی آمریکایی ممنوعیت نشر یولیسس را لغو کرد و انتشاراتی راندم هاوس دست به انتشار آن زد.
یولیسس همچون رمان «در جستجوی زمان از دست رفته» مارسل پروست به شیوه جریان سیال ذهن نوشته شده است. یکی کنکاشی در روان و دومی در زبان آدمی ست.
منتقدان و چهره های برجسته ادبی آن زمان « یولیسس» را همچون «در جستجوی زمان از دست رفته» دشوارفهم یا غیرقابل فهم ارزیابی کردند. تنها «تی اس الیوت» شاعر برجسته انگلیسی بود که یولیسس را حادثه ای دگرگون کننده در زبان انگلیسی دانسته و خواندنش را به دوستداران ادبیات تفکربرانگیز توصیه کرد.
با این همه، انتشار آن توسط «سیلویا بیچ» روشنفکر آمریکایی و مالک کتابفروشی کوچک شکسپیر پاریس امکانپذیر شد. کتابفروشی ای که پاتوق نویسندگان و روشنفکران برجسته ای همچون گردترود اشتاین و همینگوی بود.
سیلویا بیچ در این باره گفته بود «یولیسس تحت فشار بود و جویس یه روز بسراغم آمد و نشریه «لیتل ریویو» را نشانم دهد و گفت: شدیدا زیر فشارم. فکر نمی کنم کتابم هرگز چاپ شود.
من بهش گفتم آیا دوست داری کتاب را منتشر کنم؟ و او پاسخ داد: بله»
سیلیوا بیچ با انتشار یولیسس جیمز جویس زمینه دگرگونی بزرگ در ادبیات داستانی مدرن جهان را فراهم آورد. دگرگونی ای که نه تنها تاریخ داستان نویسی را به دو دوره پیش از انتشار یولیسس و پس از آن تقسیم کرد؛ بلکه خوانش آن از ضروریات اولیه کار همه نویسندگان جهان شد.
اما با گذشت نزدیک به صد سال از نخستین انتشار آن، هنوز به همان اتهامات کهنه شده، این کتاب اجازه انتشار در شماری از کشورها را ندارد. ایران یکی از این کشورهاست. هرچند منوچهر بدیعی مترجم برجسته ادبیات جهان، پس از ده سال کار، ترجمه یولیسس را برای نشر به ناشر سپرده است؛ اما ترجمه فارسی این کتاب تاکنون نتوانسته موفق به کسب اجازه از بررسان کتاب وزارت ارشاد اسلامی شود.
پیش از این منوچهر بدیعی به خاطر ترجمه «چهره هنرمند در جوانی» اثر جیمز جویس برنده جایزه بهترین ترجمه کتاب سال جمهوری اسلامی شده بود.