نتایج یک تحقیق جدید حاکی از آن است که پیامدهای ناشی از سرایت استرس و تنش افراد بر اطرافیان و انتقال خودآگاه و یا ناخودآگاه آن به دیگران، بر سلامت و بهداشت عمومی افراد و نیز بهره وری آن ها در محیط کار تاثیر منفی می گذارد.
در شرایطی که دانشمندان از دلایل علمی چنین پدیده ای اطلاع چندانی ندارند، اما آن ها معتقدند که احساسات و اعمال ما به دلیل تحولات احساسی و هیجانی که بر اساس الگوهای مغزی مان تنظیم شده اند، تغییر می کنند.
در حالی که روحیه و خلق و خوی افراد به سرعت تحت تاثیر خلق تنگ، ترشرویی و استرس دیگران قرار می گیرد، حرکات پر تنش، نگاه های بی صبر و ناآرام و واکنش های زننده آن ها می تواند همچون کوبیدن میخی بر اعصاب اطرافیانشان دردناک باشد و بر روحیه آن ها نیز تاثیر منفی بگذارد.
پرسشی که پژوهشگران مطرح می کنند این است که چگونه خلق و خوی بد یک فرد می تواند تا این حد مغز فرد دیگری را تحت تاثیر امواج منفی خود قرار دهد.
یکی از احتمالاتی که دانشمندان اخیراً کشف کرده اند، وجود مجموعه ای از سلول های مغزی به نام «آینه عصب» است. این سلول ها برای اولین بار در مغز میمون ها کشف شد و باور عمومی بر این است که این سلول ها «انعکاس دهنده» اعمال و احساسات دیگران هستند. برای مثال، سلول های داخل سیستم آینه عصبی که باعث می شوند میمون یک تکه غذا را بردارد، همان سلول هایی هستند که عامل واکنش میمون نسبت به برداشتن همان غذا توسط میمون و یا انسان دیگری است.
بر پایه تحقیق پژوهشگران، شواهد فزاینده ای وجود دارند که سیستم عصب آینه ای مشابهی در مغز انسان نیز وجود دارد و تحقیقی از این دست نیز بر واکنش های احساسی انسان انجام شده است.
دانشمندان براین باورند که به همین دلیل با مشاهده وارد شدن آسیب روحی و جسمی به دیگران، ما به طور غیرارادی ماهیچه هایمان را منقبض می کنیم و از نظر روانی طوری شبیه سازی شده ایم که گویی این اتفاق برای خود ما افتاده است.
مطالعات تصویر برداری سیستم عصبی انسان نشان داده است که حس درد و همدردی که ما نسبت به آلام دیگران حس می کنیم، همان منطقه از مغز و سلول های مغزی فعال می شوند که هنگام آسیب دیدن و درد و رنج خود ما فعال می شوند.
به نظر می رسد این سلول های ویژه مغز و مدارهای عصبی، نقش مهمی در تجربه ما در حس همدردی با دیگران ایفا می کنند.
این سلول ها همچنین به فهم نیت و ابراز احساسات و هیجانات دیگران کمک می کند. اما اگر فردی استرس و یا نگرانی داشته باشد، کنترل و تثبیت هیجانات وی می تواند تاثیر مستقیمی بر روحیه و خلق و خوی معاشران و اطرافیان وی داشته باشد.
استنشاق این ترشحات شیمیایی توسط دیگران می تواند به طور غیرارادی بر فعالیت مغز و رفتار آن ها تاثیر بگذارد و در واقع عکس برداری از مغز این افراد نشان داده است که بوی عرقی که بر اثر استرس تولید می شود، برای افزایش فعال سازی بخش خاصی از اعماق هر نیم کره مغز و منطقه ویژه احساسات و هیجانات، کافی است.
نتایج ارزیابی اندازه گیری فعالیت الکتریکی حاکی از آن است که مغز می تواند استنشاق بوی عرق بدن فردی که استرس دارد، در مقایسه با استنشاق عرق بدن فردی که ورزش کرده است را به عنوان یک تهدید بالقوه تلقی کند و به همین دلیل است که استرس و تنش دیگران تاثیر عمیقی بر اطرافیان دارد.
درک این واقعیت که چگونه استرس از فردی به فرد دیگر منتقل می شود، اهمیت کاهش استرس در فرد و پیشگیری از سرایت آن به دیگران را تایید می کند.
نتایج تحقیقات حاکی است که ورزش و تمرین فیزیکی بویژه بر کاهش اضطراب، هیجان و افسردگی تاثیر مثبت دارند. مراقبه نیز می تواند برای مقابله با کنترل هیجانی فرد و رویارویی با تاثیر استرس دست دوم موثر واقع شود.
با این وجود دانشمندان تاکید کرده اند که احساسات و هیجانات مثبت افراد نیز می تواند به دیگران سرایت کند. در مقام نمونه، لبخند زدن و خندیدن ماهیت مسری دارند و اعمال محبت آمیز، نگرانی و صبوری برای افرادی که روز دشواری را سپری می کنند نیز می تواند نقش مهمی در کاهش اپیدمی استرس ایفا کند.
جزئیات این تحقیق در کتاب «مغز پیروز: هشت راهبردی که افکار بزرگ برای دستیابی به موفقیت از آن بهره می برند» به قلم مارک فنسکه، استادیار رشته علوم اعصاب دانشگاه گوئلف انتاریو منتشر شده است.