دور اول تحریم های آمریکا علیه ایران از روز دوشنبه آغاز شد و اگر چه این تحریم ها نسبت به تحریم هایی که آبان ماه اعمال خواهد شد، سبکتر است اما به گفته کارشناسان، حاوی این پیام است که واشنگتن حاضر است اقتصاد ایران را به شدت بکوبد.
سایت آمریکایی سی‌ان‌بی‌سی می نویسد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به بانک ها و شرکت های خارجی ۹۰ روز فرصت داد تا برای بازگشت بخشی از تحریم های آمریکا که به موجب توافق سال ۲۰۱۵ موسوم به برجام برداشته شده بود، خود را آماده کنند.
از زمانی که ترامپ این سخنان را در ماه مه گفت، ریال ایران به شدت ارزش خود را از دست داده است و اعتراضات سراسری در ایران برپا شده است.
دولت ترامپ امیدوار است که تحریم ها به اندازه ای فشار بگذارد که تهران حاضر شود با آمریکا به توافقی دست یابد که از دید واشنگتن، توافق بهتری از آنچه در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما امضا شد، باشد؛ این در حالی است که به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، دولت باراک اوباما همین فشارها را قبلا بر ایران اعمال کرده بود و حتی حمایت بین المللی برای اجرای آنها را نیز همراه خود داشت.
«ریچارد نفیو» کارشناس ارشد تحریم های آمریکا که در مورد برجام مذاکره می کرد، به خبرنگاران گفت یکی از مواردی که طی چند ماه گذشته بسیار شنیده، این است که همه اینها حرکتی نمایشی برای فریب دادن به قصد جان دادن به یک روند دیپلماتیک است. او می گوید فکر می کند که روز دوشنبه و با بازگشت تحریم ها، بسیاری از گمانه زنی ها و خوش خیالی ها در این موارد پایان یابد.
به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، بسته اول تحریم هایی که از دوشنبه اعمال می شود، دسترسی دولت ایران به دلار آمریکا، معاملات عمده مالی با ریال ایران، حفظ حساب های بانکی در خارج و صدور اوراق قرضه دولتی را مسدود می کند. ایران همچنین با موانع جدیدی برای معامله طلا، فلزات گران قیمت، و دیگر کالاها نظیر گرافیت، انواع آلومینیوم و فولاد مواجه می شود.
به گفته نفیو، این تحریم ها برای نابود کردن اقتصاد ایران طراحی نشده بلکه برای بستن حفره هایی که به تهران کمک می کند از تحریم های صنعت انرژی عبور کند، طراحی شده است و به همین خاطر تاثیرات تحریم ها محدود خواهد بود. اما پس از پایان مهلت۹۰ روزه برای شرکت های خارجی، تاثیرات مستقیمی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت از جمله تحریم های صنایع خودرو سازی و بخش حمل و نقل هوایی غیرنظامی ایران.
سی‌ان‌بی‌سی می نویسد صنعت خودروسازی ایران پس از بخش انرژی، بزرگترین بخش کارآفرین ایران است و دولت در نظر داشت تولید این بخش را در سال های آتی بالا ببرد. اما تحریم ها شرکت های اروپایی نظیر پژو را وادار کرده است که سرمایه گذاری در این بخش را به حال تعلیق در آورند.
همچنین تحریم ها یک قرارداد ۲۰ میلیارد دلاری برای فروش بوئینگ به ایران را از بین برد و فروش میلیاردها دلار دیگر از سوی ایرباس به ایران را به خطر انداخت. ناوگان هوایی فرسوده ایران به خاطر نرخ بالای سوانح هوایی شهرت بدی پیدا کرده است.
با این حال، کشورهای اروپایی سعی کرده اند توافق برجام را نجات دهند.
سی‌ان‌بی‌سی می گوید تحریم های آمریکا عمدتا بر فعالیت های شرکت های بزرگ چند-ملیتی تاثیر گذار است و شرکت های کوچکی که روابط تجاری چندانی با آمریکا ندارند، تحت تاثیر تحریم ها چندان نخواهند بود اما همین شرکت ها برای معامله به روابط بانکی نیاز دارند.
«جرت بلانک» از موسسه «کارنگی» می گوید سوال اصلی این است که آیا ایران قادر خواهد بود نفت کافی بفروشد یا خیر که بتواند حتی با شرکت های کوچک و متوسط تجارت کند و از رکود اقتصادی جلوگیری کند؟
او می گوید این سوال بیشتر در بین شرکت های غیراروپایی نظیر شرکت های هندی و چینی مطرح خواهد بود. اروپایی ها در این بین می توانند نقش ایفاء کنند اما نقش اصلی را ندارند.
بلومبرگ روز دوشنبه گزارش داد که چین خرید نفت از ایران را قطع نمی کند اما آن را به طور قابل توجهی نیز افزایش نمی دهد.
گزارش شده است هند به پالایشگاه های خود هشدار داد که برای کاهش خرید نفت از ایران آماده شوند، اما تحلیلگران می گویند هنوز سرنوشت خرید نفت هند از ایران کاملا روشن نیست.
«بهنام طالبلو» از موسسه بنیاد «دفاع برای دموکراسی ها» در واشنگتن، بنیادی که همواره از برجام انتقاد کرده و از افزایش تحریم های علیه ایران دفاع می کند، می گوید یکی از مشکلات نحوه خروج آمریکا از برجام این است که بخش عمده توجه آمریکا به مدیریت رفتار شرکای اروپایی اختصاص یافته است.
بهنام طالبلو که از پیگیری یک توافق سخت تر با ایران حمایت می کند، می گوید دولت ترامپ باید علیه امتیاز زیاد دادن به کشورهای نظیر چین، هند و ترکیه موضع گیری کند چرا که تاثیر تحریم ها علیه ایران به اجرای سفت و سخت آن بستگی دارد.
وزارت خارجه آمریکا در ماه ژوئن اعلام کرد که بر خریداران نفت ایران فشار می گذارد تا واردات خود را کاهش دهند، اما یک مقام رسمی کابینه گفت برخی از کشورها ممکن است در این زمینه از آمریکا معافیت بگیرند تا نفت خود را به طور تدریجی کاهش دهند.
طالبلو می گوید حتی یک ذره کاهش در اعمال فشارها ممکن است باعث شود فشار لازم روی ایران گذاشته نشود.