ماه‌ها پیش از اعطای جایزه نوبل ادبیات در ماه اکتبر، گمانه‌زنی‌ها در مورد برنده آغاز می‌شود؛ اما اغلب، جایزه نوبل را به نویسنده‌ای اعطاء می‌کنند که بیشتر منتقدان ادبی را غافلگیر می کند.
نام نامزدها تا پنجاه سال پنهان می‌ماند. ازهمین رو، آرشیوی که نام نامزدهای سال ۱۹۶۹ میلادی را در بر‌می‌گیرد به تازگی منتشر شده است.
در میان ۱۰۳ نام، شماره ۲۴ توجه ایرانی‌ها را به خود جلب می‌کند: محمدعلی جمالزاده، که از او به عنوان پدر داستان‌نویسی مدرن ایران یاد می‌شود یکی از نامزدهای آن سال بود.
در این آرشیو آمده که یس پیتر آسموسن، ایران‌شناس و استاد دانشگاه کپنهاگ، محمد‌علی‌جمالزاده را برای دریافت جایزه نوبل ادبیات پیشنهاد کرده بود.
«یکی بود یکی نبود»، «آسمان و ریسمان»، و «تلخ و شیرین» از جمله آثار مشهور این نویسنده ایرانی هستند.
محمدعلی جمالزاده توانست از طریق قصه‌هایی واقعی و ملموس برای عامه مردم به ادبیات مفهومی تازه ببخشد و آن را به بطن جامعه بکشاند. او بیشتر عمرش را خارج از ایران گذراند و در سال ۱۳۷۶ در سوئیس درگذشت.
در نهایت جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۶۹ را ساموئل بکت، نمایشنامه‌نویس و نویسنده برجسته ایرلندی، گرفت که نوشته ها‌یش از دید هیأت داوران آکادمی نوبل، «با فرم‌های تازه ای در قالب رمان و نمایشنامه - در فقر معنوی انسان مدرن، او را به عروج می‌برد.»
چه نویسنده های دیگری در فهرست نامزدها بودند؟
فهرست منتشر شده از نامزدهای نوبل ادبیات سال ۱۹۶۹ میلادی متنوع است و نویسنده هایی از سراسر دنیا از جمله توفیق الحکیم، نمایشنامه‌نویس و نویسنده مصری را دربر می گیرد.اما تنها چهار زن در این لیست بلند به چشم می خورد که سیمون دوبوار، فیلسوف و نویسنده فرانسوی، یکی از آنها است.
در فهرست نامزدهای دریافت جایزه نوبل ادبیات سال ۱۹۶۹، ۲۷ نویسنده از جمله محمدعلی جمالزاده، رمان‌نویس ایرانی و خورخه لوئیس بورخس آرژانتینی برای نخستین بار نامزد دریافت این جایزه معتبر ادبی شده اند.
پروسه انتخاب نامزدهای نوبل ادبیات
پروسه انتخاب نامزدهای نوبل ادبیات، یک سال پیش از اعلام برنده آغاز می شود.انتخاب نامزدها با اعضای هیأت آکادمی سوئدی، نهادهای فرهنگی مشابه، اساتید برجسته ادبیات و یا برنده‌های پیشین نوبل ادبیات است و هیچ نویسنده‌ای نمی تواند خودش را نامزد دریافت جایزه نوبل کند. اعضای کمیته مسئول انتخاب نامزدها، اسامی برگزیده را برای تأیید به آکادمی سوئدی نوبل می فرستد.
در ماه مه، پنج نفر از میان این افراد برگزیده می شوند تا ماه اکتبر که برنده نهایی انتخاب شود.
اعضای آکادمی در این مدت، هنگام صحبت از نویسنده های نامزد نوبل از اسم رمز استفاده می کنند تا خبری به بیرون درز پیدا نکند.
ویژگی مهمی که هیأت داوران نوبل مد نظر دارند خلق آثاری درخشان در عرصه ادبیات و در جهتی ایده آل است؛ همان چیزی که آلفرد نوبل به آن اهمیت می داد.
آکادمی نوبل در وب سایت خود اعتراف می کند که درک آلفرد نوبل از نوبل ادبیات، مبهم است و از همین رو انتخاب برنده از میان طیف گسترده ای از کسانی که اثر ادبی خلق می کنند می تواند به تعابیر مختلفی که از درک آلفرد نوبل می شود جامه عمل بپوشاند.