مقاله ای از ارشد محمد و وارن ستروبل برای رویترز
توفیق جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، در دستیابی به یک توافق هسته ای با ایران می تواند دستاورد منحصر به فردی در سابقه طولانی سیاسی او محسوب شود.
شکست در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۴، نداشتن رزومه ای شامل قوانین عمده با وجود ۲۸ سال فعالیت در مجلس سنا، و ناتوانی در برقراری صلح بین اسرائیلی ها و فلسطینی ها، همه بیانگر این واقعیت اند که جان کری نتوانسته است موفقیت های بزرگی بدست بیاورد.
کری ۷۱ ساله انرژی بسیاری را صرف دستیابی به یک توافق تاریخی با ایران کرده است؛ ده ها هزار کیلومتر به این سو و آن سو رفته و ده ها ملاقات با همتای ایرانی اش داشته است. جان کری با وجود شکستگی پا در احتمالا آخرین دور مذاکرات هسته ای در وین پیش از ضرب الاجل نهم تیر ماه حاضر می شود.
منتقدان می گویند کری بعضی قواعد مذاکره را زیر پا گذاشته است؛ مذاکره کننده اصلی آمریکا وندی شرمن را زیر سایه خود قرار داده است؛ به جای اینکه در مواقع لازم به صحنه بیاید به طور مرتب با ایرانی ها ملاقات می کند؛ و تمایلش به توافق را پنهان نمی کند.
حامیان جان کری می گویند هیچ کس سخت تر از او برای رسیدن به توافق تلاش نمی کند و کوشش های ناموفق او برای پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه یا مناقشه اسرائیلی فلسطینی نشانگر این است که او در برخورد با سخت ترین مشکلات ریسک ناکامی را به جان می خرد.
دیپلماسی با مسافت سنج؟
عزم جان کری برای برجسته کردن مذاکرات از برنامه های سفرش روشن است.
وزیر امور خارجه آمریکا طی شش ماه گذشته با محمدجواد ظریف، همتای ایرانی اش، تقریبا در همه جا از ژنو، پاریس، لوزان، مونترو و مونیخ تا نیویورک ملاقات کرده است. مذاکره کنندگان با سابقه می گویند تمایل کری به ملاقات با ایرانی ها اغلب این حس را منتقل می کند که او سخت به دنبال یک توافق است؛ درصورتی که او باید برای حل مشکلات بسیار دشوار پا به میدان بگذارد.
ریچارد آرمیتج، قائم مقام پیشین وزارت امور خارجه آمریکا در دولت جرج بوش، می گوید: «سنجش کارآیی وزیر خارجه بر مبنای شمار بالای سفرها و دیدارها معیار غلطی است. دولت اوباما بسیار مشتاق است. ایرانی ها این را فهمیده اند. اگر وزیر خارجه حاضر است هر بار در روزها و لحظات پایانی خود را به مذاکرات برساند چه انگیزه ای می تواند موجب شود ایرانی ها موضع نهایی شان را روشن کنند.»
آرمیتج در مورد توافق هسته ای نظری نمی دهد اما بر ضرورت بازرسی های سرزده از تاسیسات ایران برای اطمینان از عدم تقلب تهران تاکید دارد.
بر مبنای یک توافق احتمالی، ایران برنامه هسته ای اش را در برابر لغو تحریم ها محدود خواهد کرد. اختلافات مهمی پس از تفاهم سیزدهم فروردین همچنان میان ایران و شش قدرت جهانی باقی مانده است.
مقام های ارشد آمریکایی این نکته را که جان کری با نوع مداخلاتش وندی شرمن را تحت الشعاع قرار داده است رد کرده و می گویند هر دو بسیار خوب با یکدیگر کار می کنند و بعضی مسائل نیاز است که در عالی ترین سطح حل و فصل شود.
آن ها می گویند کری نشان داده است که در صورت لزوم به شدت سخت می گیرد.
مقام های رسمی می گویند زمانی که ضرب الاجل هفتم فروردین ماه در لوزان سر می رسید جان کری آخر شب برای ملاقات با ظریف به هتل او رفت تا بگوید اگر ایرانی ها انعطاف نشان ندهند او به وزیران خارجه ای که در راه رسیدن به مذاکرات برای نهایی کردن توافق مقدماتی هستند خواهد گفت که نیایند.
به گفته این مقام ها، فردا صبح، ایرانی ها مساله ای را که پیشتر حاضر نبودند در باره اش صحبت کنند به گفتگو گذاشتند. این مقام ها نمی گویند چه مساله ای به بحث گذاشته شد. یک مقام ایرانی حاضر به اظهار نظر در این باره نشد.
بر سر میز مذاکره
جان کری پس از سابقه ای طولانی در سنای آمریکا - جایی که به عنوان معامله گر شناخته نمی شد- سال ۲۰۱۳ رهبری وزارت امور خارجه آمریکا را در دست گرفت.
از جمله دستاوردهای کری در سنا کمک به عادی سازی روابط آمریکا با ویتنام و تحقیقات در بانک اعتبار و تجارت بین الملل بود. او جان و دلش را برای طرح دو حزبی تغییرات اقلیمی کره زمین گذاشت اما آن تلاش ها سال ۲۰۱۰ به شکست انجامید.
آن هایی که کری را در دوران سناتوری اش از نزدیک دنبال می کردند می گویند او سناتوری مشتاق فعالیت بر روی مسائل پیچیده و گاهی محرمانه و پیگیری سرسختانه آن ها در شرایطی بود که برای دیگران شکست آن تلاش ها محرز بود.
یکی از افراد مطلع از فعالیت های جان کری در مورد یک «کمیته فوق العاده» بد سرنوشت که هدف از تشکیل آن صرفه جویی یک هزار و پانصد میلیارد دلاری در بودجه دولت بود می گوید: «کری ماموریت هایی را دوست دارد که ممکن است پایانی افتخار آمیز داشته باشند. او چون یک کوسه است که نمی تواند از شنا کردن دست بکشد.»
یک روز پس از سقوط «کمیته فوق العاده» او کارمندانش را در دفتر کارش گردهم آورد تا راهی برای برون رفت از آن وضع بیابد: «همه غیر از او می دانستند که خواست او دور از دسترس بود.»
چند مقام مطلع می گویند در آخرین فشارها برای رسیدن به چارچوب توافق فروردین ماه، کری اتاق مذاکرات را برای یک تلفن از کاخ سفید ترک می کند و با موضعی سخت تر بازمی گردد. این مقام ها این واقعه را نشانه ای از کنترل کاخ سفید بر مذاکرات می دانند. یک مقام ارشد آمریکایی می گوید به خاطر ندارد که کاخ سفید از کری خواسته باشد موضع سخت تری بگیرد و اگر چنین شده احتمالا تاکتیکی برای اعمال فشار بر ایران بوده است.
یک مقام پیشین یکی از شش قدرت جهانی مذاکره کننده با ایران می گوید: «چون همیشه آن طور که او می خواست پیش نمی رفت وقتی برخورد صریحی می کرد پیامش به طور موثری دریافت می شد.»
منتقدان و حامیان کری موافق اند که توافق با ایران با وجود ناکامی های قبلی کری میراث او را رقم خواهد زد.
کریم سجادپور، تحلیلگر بنیاد کارنگی برای صلح بین الملل، می گوید «اگر کری یک موفقیت بزرگ بدست آورد هیچ کس اقدامات قبلی اش را به یاد نخواهد آورد.»