ترمیم و مرمت یا تخریب و نابودی؟ با آثار باستانی و نمادهای فرهنگی ایران چه می‌کنند؟

مسجد شاه اصفهان

مرمت غیراصولی گنبد مسجد شاه در اصفهان که منجر به تغییر شکل این گنبد شده، بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشته است.

اواخر اردیبهشت امسال مدیرکل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان اصفهان از اتمام عملیات مرمت گنبد عظیم مسجد تاریخی جامع عباسی اصفهان پس از ۱۱ سال خبر داد.

علیرضا ایزدی گفته بود همه ترک‌ها، لایه‌های زیرین و تزیینات کاشی‌کاری گنبد به‌ طور کامل مرمت شده و با پایان کار مرمت، داربست‌های روی گنبد به زودی برچیده می‌شود.

با جمع آوری داربست‌های کارگاه مرمت حالا کارشناسان می‌گویند:« گنبد مسجد شاه اصفهان توازن معماری خود را از دست داده و ریخت گنبدی‌ شکل آن از دست رفته‌ است.»

مسجد شاه اصفهان

به‌گفته آنها یک‌سوی گنبد در بازسازی ‌توسط پیمانکار خم دارد و سوی دیگر آن مثلثی‌شکل شده است.

هوشنگ رسام، از استادان شناخته‌شده کاشی‌کاری در اصفهان در این باره گفت :‌ «گنبد مسجد شاه اصفهان با کاربرد بیش از ۵۰۰ هزار قطعه کاشی به‌عنوان بزرگ‌ترین گنبد کاشی‌کاری مساجد تاریخی جهان شناخته می‌شود. متاسفانه تمامی کاشی‌های گنبد را عوض کرده‌اند و این یکی از دردناک‌ترین کارهایی بوده که انجام شد. حتی معلوم نیست کاشی‌های قدیمی چه شده است؟»

مهدی شادکام پژوهشگر مطالعات ایران‌شناختی و میراث فرهنگی هم در واکنش به این خبر در حساب کاربری خود در توییتر نوشت :‌«گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان از ۱۰۲۰ق که شاه عباس دستور ساخت آن را داد، ۴۲۳ سال زیر باد و بارون و برف و عوامل فرسایش، انقدر آسیب ندید که در این دوره ۱۱ ساله مرمت آسیب دید.» او افزود:‌ «مسجد سلطانی در ۱۳۱۰ش جزو اولین آثار و ابنیه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و هرگونه آسیب به آن جرم تلقی می‌شود.»


فریبا خطابخش، مدیر پایگاه میراث‌جهانی نقش‌جهان اصفهان اما در پاسخ به منتقدان گفته :‌« منتقدان هر ایرادی دارند بهتر است حضوری بیایند و ایراداتشان را مطرح کنند ‌مواردی که منتقدان مطرح می‌کنند همان حرف‌های بی‌ربط است که زمان مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله هم مطرح می‌کردند.»

دو سال و نیم قبل هم شیوه مرمت گنبد مسجد شیخ لطف‌الله که به دو رنگ شدن کاشی‌های آن انجامید،در مجامع عمومی و فرهنگی ایران جنجالی شده‌ بود.

ماه گذشته نیز روند مرمت و پاکسازی مجسمه فردوسی در مرکز شهر تهران انتقادهای فراوان دلسوزان و علاقمندان به میراث فرهنگی ایران را در پی داشت.

دوازدهم تیر رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران از شهرداری خواست هرچه سریع‌تر مسئله دو رنگ شدن مجسمه فردوسی را رفع کند. نرگس معدنی‌پور با اعتراض به شیوه شست‌وشوی مجسمه فردوسی گفت: شست‌وشوی غیرکارشناسی باعث شده این مجسمه دو رنگ شود.


وی با بیان این‌که در گذشته مجسمه با روش‌های علمی و زیر نظر کارشناسان مجرب شست‌وشو داده می‌شد، افزود: در گذشته هم دخالت‌های غیرعلمی وجود داشت اما همیشه نظر کارشناسان قالب بود اما حالا به نظر می‌رسد هیچ نظر علمی در این کار دخیل نبوده‌است.
انجمن آثار ملی ایران در دوران پهلوی قرارداد ساخت مجسمه فردوسی را به استاد ابوالحسن خان صدیقی که در آن زمان در ایتالیا بسر می‌برد، سپرد. ساخت مجسمه اوایل سال ۱۳۴۸ به پایان رسید و در سال ۱۳۵۰ در محل میدان فردوسی نصب شد. جنس مجسمه از سنگ مرمر و ارتفاع آن بیش از سه متر است.

همزمان با رخداد دو رنگ شدن مجسمه فردوسی رسانه‌ها از رنگ کردن و تغییر هویت سردر دانشگاه تهران خبر دادند.

مظاهر آذرپی هنرمند نقاش در مطلبی در روزنامه دولتی «ایران» با تیتر «تعدی به ساحت یک اثر هنری» با انتقاد از رنگ‌آمیزی متفاوت سردر دانشگاه تهران نوشت :‌«تا آنجا که من می‌دانم و شنیده‌ام این سازه (سردر دانشگاه تهران) در ید اختیار و تحت مسئولیت شهرداری منطقه شش تهران است. البته که دانشگاه تهران حتماً رئیس دارد و حتماً رئیس تحصیلات بالایی هم دارد و حتماً واقف است به جریان. مگر می‌شود خبر نداشته باشد یا ندیده باشد؟

این نقاش درباره ویژگی‌های سردر دانشگاه تهران نوشته است: «یکی اینکه این سردر نمونه‌ای باشکوه، بی‌نقص و بی‌نظیر از تجلی اوج هنر در معماری است. شاهکاری از کوروش فرزامی که روح زمان خود را در آن دمیده است. سردر دانشگاه تهران با آن فرم‌ها و فضاهای پر و خالی خیال‌انگیز که چشم بیننده را با قوس‌های خمارش تا گنبد مسجد شاه اصفهان می‌بُرد و سطح خاکستری سیمانی ماتِ دانه‌دانه‌اش که تخت جمشید بود، تالار صد ستون بود، آتشکده خورهه بود، ایستاده بر دروازه علم و دانش و فرهنگ و هنر.»

مرورگر شما HTML5 را پشتیبانی نمی کند

گزارش صدای آمریکا از ترمیم نادرست مسجد شاه در اصفهان و واکنش کارشناسان میراث فرهنگی به این اقدام