ایران با بیش از پنجاه بار پایتخت عوض کردن، به احتمال قریب به یقین، در این زمینه رکورد دار تاریخ است: هگمتانه، همدان امروز، و به گفته یونانی ها «اکباتانا»، شوش، تخت جمشید، آمل، نیشابور و ده ها شهر دیگر.
در روزگار ما شماری از این پایتخت ها، مثل مرو، که امروز با نام «ماری» در جمهوری ترکمنستان واقع شده است، یا غزنین و هرات، در افغانستان، لاهور در پاکستان، و تیسفون در حوزه فرمانداری بغداد در عراق، در بیرون از مرزهای امروز ایران جای دارند. در میان این پایتخت ها، دوران پایتخت بودن تبریز، مرکز استان آذربایجان، بیش از هر شهر دیگر ایران بوده است.
تهران، پایتخت ایران
تهران چندان پیشینه کهنی به عنوان پایتخت ندارد، این قاجار ها بودند که در پی مدتی کوتاه، پایتخت شان را در تهران برپا کردند؛ چون هم شهری کم جمعیت و امن بود، و دور از دسترسی اقوام مهاجم، و هم نزدیک به تیره ترکمنی قاجارها.
پیش از قاجارها، کریم خان زند در پی پایتخت کردن تهران بود و حتی در آنجا، روی ساختمان معروف به ارگ از دوران شاه طهماسپ صفوی، پایه های قصری را ریخت که امروز با نام کاخ گلستان کهن ترین بنا در سراسر تهران است. کریم خان اما سرانجام شیراز را که سابقه پایتختی هم داشت، به تهران ترجیح داد. همچنان که آقا محمدشاه قاجار، تهران را به ساری ترجیح داد. و از آن زمان تا امروز، دویست و هژده سال است که تهران به پایتختی خود می نازد.
غلامحسین کرباسچی شهردار خبرساز تهران از نخستین کسانی در جمهوری اسلامی بود که از تغییر پایتخت ایران یاد کرد. او می گفت: هیچ معنایی ندارد که همه کالاها را از هزاران کیلومتر دورتر به بازار تهران بیاوریم و از آنجا به سراسر ایران بازپخش کنیم.
بسیاری، در همان زمان، استدلال می کردند که تهران، اگر مشکلاتی دارد، که دارد، باید آنها را حل کرد وگرنه بردن پایتخت به شهری دیگر، نه مشکلات تهران را حل خواهد کرد و نه مانع بروز مشکلات در پایتخت جدید خواهد شد. بحث بر سر این قضیه تا امروز ادامه دارد. به هر حال، پایتخت ها، به گفته غلامحسین کرباسچی، آیات الهی نیستند که شهر دیگری را نتوان جانشین آنها کرد، شاهدش هم خود ایران.
کهن ترین پایتخت های جهان
کشورهای دیگر هم البته نه به اندازه ایران، در گذر روزگار، بارها پایتخت عوض کرده اند. در این میان آتن پایتخت یونان که زمانی مستعمره امپراطوری عثمانی بود، بی گمان کهن ترین است، به گفته ای با هفت هزار سال آثار بر جای مانده از روزگار و زندگی رفتگان و درگذشتگان.
قدیمی ترین پایتخت در جهان اسلام هم قاهره در مصر است با یک هزار و چهل و اندی سال پیشینه پایتختی.
در اروپای غربی هم، از رم پایتخت ایتالیا که بگذریم، لندن، با نزدیک به یک هزار سال قدمت، کهن ترین پایتخت است.
پایتخت ها و رودها
بیشتر این پایتخت های غربی، و حتی بیشتر پایتخت های جهان را معمولاً در کنار یا نزدیک به رودخانه می سازند. مثل لندن که رودخانه «ثیمس» یا به قول خودمانی «تایمز» از میان آن می گذرد یا پاریس که به رودخانه پر آبش «سن» می نازد، همین طور واشنگتن دی سی که رودخانه پهناورش «پوتومک» برای ما ایرانی ها یک پا دریا به چشم می آید.
واشنگتن دی سی که امروز نزدیک به ششصد و چهل هزار تن جمعیت دارد، از سال ۱۸۰۰ تا امروز پایتخت ایالات متحده آمریکاست. در مدت بنای واشنگتن، فیلادلفیا در پنسیلوانیا به صورت موقت پایتخت این کشور بود.
زمین های این شهر را که بخش عمده اش مرداب بود، دو ایالت مریلند و ویرجینیا به دولت مرکزی آمریکا واگذار کردند تا برای خود پایتختی آبرومند بسازد.
تغییر پایتخت ها در جهان امروز
تغییر پایتخت ها تنها به تاریخ و گذشته مربوط نمی شود. در همین دوران خودمان، پاکستانی ها اسلام آباد را آباد کردند تا جای کراچی را بگیرد. در قزاقستان، «آستانه» جای «آلماتی» را گرفته است.
در برمه که چندی است اسمش را هم عوض کرده و گذاشته «میانمار»، پایتخت را از «رانگون»، «یانگون» امروز، به «نی پایی تائو»، منتقل کرده اند، در نیجریه «ابوجا» را جانشین لاگوس کرده اند.
چینی ها هم چندی است به پایتخت شان پکن، می گویند «بیجینگ»، که همان شهر «خانبالغ» در تاریخ ما ایرانی هاست، و از مرغوبیت کاغذ ساخت آن جا بسیار خوانده ایم.
تعدد پایتخت ها
از این ها که بگذریم، شماری از کشورها رسماً دو پایتخت دارند. مثل هلند که «لاهه» اش مرکز دولتی است و بندر «آمستردام» آن پایتخت بازرگانی، یا بولیوی که پایتخت دولتی اش «لاپاس» یا «لاپاز» است و پایتخت قضایی اش «سوکرِی».
شماری از کشورها هم در عمل، نه به طور رسمی، دو یا چند پایتخته اند. مثل آلمان که پایتخت بازرگانی اش هامبورگ است، پایتخت بانکی اش فرانکفورت، و پایتخت سیاسی اش، برلین. یا خود آمریکا که پایتخت رسمی اش واشنگتن است اما پایتخت مالی اش نیویورک.
در واقع، در جهان غرب، در عمل، بیشتر کوشیده اند تا کارها را در میان شهرهای گوناگون بخش کنند تا بار پایتخت چندان سنگین نشود که نتوانش کشید. ازقدیم هم گفته اند همه تخم مرغ هایتان را توی یک سبد نگذارید!
در روزگار ما شماری از این پایتخت ها، مثل مرو، که امروز با نام «ماری» در جمهوری ترکمنستان واقع شده است، یا غزنین و هرات، در افغانستان، لاهور در پاکستان، و تیسفون در حوزه فرمانداری بغداد در عراق، در بیرون از مرزهای امروز ایران جای دارند. در میان این پایتخت ها، دوران پایتخت بودن تبریز، مرکز استان آذربایجان، بیش از هر شهر دیگر ایران بوده است.
تهران، پایتخت ایران
تهران چندان پیشینه کهنی به عنوان پایتخت ندارد، این قاجار ها بودند که در پی مدتی کوتاه، پایتخت شان را در تهران برپا کردند؛ چون هم شهری کم جمعیت و امن بود، و دور از دسترسی اقوام مهاجم، و هم نزدیک به تیره ترکمنی قاجارها.
پیش از قاجارها، کریم خان زند در پی پایتخت کردن تهران بود و حتی در آنجا، روی ساختمان معروف به ارگ از دوران شاه طهماسپ صفوی، پایه های قصری را ریخت که امروز با نام کاخ گلستان کهن ترین بنا در سراسر تهران است. کریم خان اما سرانجام شیراز را که سابقه پایتختی هم داشت، به تهران ترجیح داد. همچنان که آقا محمدشاه قاجار، تهران را به ساری ترجیح داد. و از آن زمان تا امروز، دویست و هژده سال است که تهران به پایتختی خود می نازد.
غلامحسین کرباسچی شهردار خبرساز تهران از نخستین کسانی در جمهوری اسلامی بود که از تغییر پایتخت ایران یاد کرد. او می گفت: هیچ معنایی ندارد که همه کالاها را از هزاران کیلومتر دورتر به بازار تهران بیاوریم و از آنجا به سراسر ایران بازپخش کنیم.
بسیاری، در همان زمان، استدلال می کردند که تهران، اگر مشکلاتی دارد، که دارد، باید آنها را حل کرد وگرنه بردن پایتخت به شهری دیگر، نه مشکلات تهران را حل خواهد کرد و نه مانع بروز مشکلات در پایتخت جدید خواهد شد. بحث بر سر این قضیه تا امروز ادامه دارد. به هر حال، پایتخت ها، به گفته غلامحسین کرباسچی، آیات الهی نیستند که شهر دیگری را نتوان جانشین آنها کرد، شاهدش هم خود ایران.
کهن ترین پایتخت های جهان
کشورهای دیگر هم البته نه به اندازه ایران، در گذر روزگار، بارها پایتخت عوض کرده اند. در این میان آتن پایتخت یونان که زمانی مستعمره امپراطوری عثمانی بود، بی گمان کهن ترین است، به گفته ای با هفت هزار سال آثار بر جای مانده از روزگار و زندگی رفتگان و درگذشتگان.
قدیمی ترین پایتخت در جهان اسلام هم قاهره در مصر است با یک هزار و چهل و اندی سال پیشینه پایتختی.
در اروپای غربی هم، از رم پایتخت ایتالیا که بگذریم، لندن، با نزدیک به یک هزار سال قدمت، کهن ترین پایتخت است.
پایتخت ها و رودها
بیشتر این پایتخت های غربی، و حتی بیشتر پایتخت های جهان را معمولاً در کنار یا نزدیک به رودخانه می سازند. مثل لندن که رودخانه «ثیمس» یا به قول خودمانی «تایمز» از میان آن می گذرد یا پاریس که به رودخانه پر آبش «سن» می نازد، همین طور واشنگتن دی سی که رودخانه پهناورش «پوتومک» برای ما ایرانی ها یک پا دریا به چشم می آید.
واشنگتن دی سی که امروز نزدیک به ششصد و چهل هزار تن جمعیت دارد، از سال ۱۸۰۰ تا امروز پایتخت ایالات متحده آمریکاست. در مدت بنای واشنگتن، فیلادلفیا در پنسیلوانیا به صورت موقت پایتخت این کشور بود.
زمین های این شهر را که بخش عمده اش مرداب بود، دو ایالت مریلند و ویرجینیا به دولت مرکزی آمریکا واگذار کردند تا برای خود پایتختی آبرومند بسازد.
تغییر پایتخت ها در جهان امروز
تغییر پایتخت ها تنها به تاریخ و گذشته مربوط نمی شود. در همین دوران خودمان، پاکستانی ها اسلام آباد را آباد کردند تا جای کراچی را بگیرد. در قزاقستان، «آستانه» جای «آلماتی» را گرفته است.
در برمه که چندی است اسمش را هم عوض کرده و گذاشته «میانمار»، پایتخت را از «رانگون»، «یانگون» امروز، به «نی پایی تائو»، منتقل کرده اند، در نیجریه «ابوجا» را جانشین لاگوس کرده اند.
چینی ها هم چندی است به پایتخت شان پکن، می گویند «بیجینگ»، که همان شهر «خانبالغ» در تاریخ ما ایرانی هاست، و از مرغوبیت کاغذ ساخت آن جا بسیار خوانده ایم.
تعدد پایتخت ها
از این ها که بگذریم، شماری از کشورها رسماً دو پایتخت دارند. مثل هلند که «لاهه» اش مرکز دولتی است و بندر «آمستردام» آن پایتخت بازرگانی، یا بولیوی که پایتخت دولتی اش «لاپاس» یا «لاپاز» است و پایتخت قضایی اش «سوکرِی».
شماری از کشورها هم در عمل، نه به طور رسمی، دو یا چند پایتخته اند. مثل آلمان که پایتخت بازرگانی اش هامبورگ است، پایتخت بانکی اش فرانکفورت، و پایتخت سیاسی اش، برلین. یا خود آمریکا که پایتخت رسمی اش واشنگتن است اما پایتخت مالی اش نیویورک.
در واقع، در جهان غرب، در عمل، بیشتر کوشیده اند تا کارها را در میان شهرهای گوناگون بخش کنند تا بار پایتخت چندان سنگین نشود که نتوانش کشید. ازقدیم هم گفته اند همه تخم مرغ هایتان را توی یک سبد نگذارید!