قطع روابط تهران و لندن چه اثری بر ساختار اقتصادی ایران دارد؟

گمرک جمهوری اسلامی ایران، از روز سه شنبه ۸ آذر ماه هم زمان با حمله به سفارت بریتانیا در تهران، از «عدم ثاثیر تحریم انگلستان بر روابط تجاری ایران کشور» تاکید دارد.

وب سایت گمرک جمهوری اسلامی ایران، به نقل از عباس معمار نژاد، رئیس کل گمرک، با تاکید بر این موضوع که «بررسی میزان واردات از انگلستان و صادرات غیر نفتی به این کشور نشان می دهد که توقف با کشور مزبور تاثیری بر حجم مبادلات و تجارت خارجی کشور ندارد» گفت: «در هشت ماهه سال جاری رقمی معادل ۱۱۷ ميليون و ۴۰۰ هزار دلار كالا از كشور انگلستان وارد شده كه بدين ترتيب با توجه به حجم واردات كشور در اين مدت معادل ۳۹ میلیارد و ۷ میلیون دلار سهمی معادل ۳ دهم درصد را به خود اختصاص داده از اين حيث در رتبه ۲۹ قرار گرفته است.» رئیس کل گمرک جمهوری اسلامی ایران اضافه كرد: «از طرفی ديگر طی دوره هشت ماهه سال جاری رقمی معادل ۲۰ ميليون دلار كالای غير نفتي به كشور انگلستان صادر شده كه با توجه به حجم صادرات غير نفتی معادل ۲۷ ميليارد و ۴۰۰ میلیون دلار سهم كشور مزبور از صادرات غير نفتي كشور معادل ۷ دهم درصد بوده و از اين حيث كشور انگلستان در رتبه ۵۱ شريک تجاری ايران در حوزه صادرات غير نفتی قرار گرفته است.»

تازه ترین آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، در زمینه «بررسی مبادلات بازرگانی تهران و لندن در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ و هشت ماهه سال ۱۳۹۰» بر این موضوع تاکید دارد که این مدت زمانی «تراز بازرگانی غیر نفتی ایران با بریتانیا همواره منفی بوده است» در حالی که در گزارش گمرک جمهوری اسلامی ایران، فرش - یکی از پنج قلم عمده کالاهای صادراتی ایران به بریتانیا در سال های ۱۳۸۷ تا ۱۳۸۹ و هشت ماهه سال ۱۳۹۰ عنوان شده است؛ شمش از آهن و فولاد، تا دانه ذرت، دانه سویا و جو به عنوان اقلام عمده کالاهای وارداتی از بریتانیا به ایران در مدت زمان مشابه نام برده شده است.»

حسن منصور، کارشناس امور اقتصادی و استاد دانشگاه در بریتانیا، با تاکید بر این که «بریتانیا از تقرییا ۳ سال پیش روابط تجاری خود با ایران را به حداقل رسانده است» به صدای آمریکا گفت: «نحوه ای که ایران الان دارد با این مسئله برخورد می کند و تجارت خارجی خود را به خیابان سپرده است در واقع نشان از بی ثباتی در ایران و نبود خرد در نظارت بر روابط خارجی است. احتمال بسیار زیادی موجود دارد که اتحادیه اروپا نیز به مانند بریتانیا حجم مبادلات تجاری خود با ایران به حداقل برساند، که در صورت چنین کاری قطعا به خاطر وزن تجاری که اتحادیه اروپا با ایران دارد می تواند تاثیر مستقیم بر اقتصاد ایران بگذارد.» حسن منصور، در ادامه گفت و گوی خود با صدای آمریکا یاد آور شد: «علاوه بر تحریم سازمان ملل متحد، تحریم کشورهای جداگانه چون: ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، استرالیا، کانادا، سوئیس، ژاپن، کره جنوبی و حتی در بخش های امارات متحده عربی، علیه ایران اعمال می شود ولی این که هم چنان حاکمیت می گوید که تحریم ها تاثیری بر اقتصاد ایران ندارد واقعا شگفت آور است.»

روزنامه جهان صنعت، به تازگی ( ۲ آذر ماه ) با استفاده از آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در گزارشی به یک دهه مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران با بریتانیا پرداخت، و نخست با اشاره به این موضوع که «در اقدام هماهنگی برخی کشورهای اروپایی و آمریکا که تحریم های جدیدی علیه سیستم بانکی و صنایع نفت و گاز ایران اعمال کردند. دولت بریتانیا پیشگام بود و در اقدامی بی سابقه اعلام کرد تمام مراودات خود با همه بانک های ایران از جمله بانک مرکزی را متوقف می کند.» با تاکید «به روز شمار روابط تجاری» تهران و لندن نوشته است:

سال ۱۳۸۰: «مبادلات ۹۶ به چهار درصد به نفع بریتانیا شکل گرفته است.»

سال ۱۳۸۱: «تراز تجاری تهران و لندن یک درصد به نفع بریتانیا تغییر می ‌کند. بریتانیا ارزش صادراتش به ایران را افزایش داده تا رتبه دهم خود را در بین کشورهای صادر‌کننده کالا به ایران حفظ کند. در مقابل صادرات ایران به بریتانیا کاهش یافته که این یعنی بریتانیا سی‌ و ششمین کشور مقصد صادرات ایران است.»

سال ۱۳۸۲: «در سال ۸۲ تراز ایران باز به جای اول، یعنی سال ۱۳۸۰ بازمی‌گردد اما با رشدی چشمگیر. واردات از انگلیس به ایران به رقم ۸۸۷ میلیون و ۲۶۲ هزار و ۲۳۶ دلار می‌رسد تا بریتانیا را صاحب رتبه تک‌ رقمی در بین کشورهای صادر‌کننده کالا به ایران سازد. بریتانیا در سال ۸۲ نهمین کشور صادرکننده کالا به ایران بوده است. بی‌ انصاف که نباشیم، صادرات ایران به بریتانیا هم پس از آن کاهش سال ۸۱ رشد نسبی داشته و به ۳۳ میلیون و ۶۴۷ هزار و ۹۶۸ دلار می‌رسد. با این توصیفات بریتانیا نیز در این سال سی‌ و سومین کشور مقصد صادرات ایران می‌شود.»

سال ۱۳۸۳: «تراز تجاری تهران و لندن اگر به نفع بریتانیا سنگینی نکند به نفع ایران نمی ‌چرخد. هم چنان روی ۹۶ به چهار درصد پافشاری می‌کند. در سال ۸۳ صادراتمان به بریتانیا رشد داشته و این کشور را به ۲۷ کشور مقصد صادرات ایران بدل کرده است. با این توضیح که ارزش کل صادرات ایران به بریتانیا در سال ۸۳ برابر با ۷۰ میلیون و ۳۱۹ هزار و ۶۰ دلار بوده، یعنی چیزی حدود دو برابر شده است. بریتانیا هم از آن طرف میز، ارزش صادراتش به ایران را برای اولین بار به بیش از یک میلیارد رسانده و به رقم یک میلیارد و ۲۹ میلیون و ۸۵۱ هزار و ۸۶۵ دلار می ‌رسد تا در رتبه دهمین صادر‌کننده کالا به ایران بایستد.»

سال ۱۳۸۴:«عجیب است که تراز ایران و بریتانیا همواره روی یک درصد خاص پافشاری می‌کند. در سال ۸۴ هم تراز همچنان ۹۶ به چهار درصد به نفع بریتانیا است.»

سال ۱۳۸۵: «واردات ایران از بریتانیا، نه تنها به جایگاه قبل از سال ۸۴ می ‌رسد بلکه یک میلیارد را نیز رد کرده و نزدیک به ۱ و نیم میلیارد می‌شود. صادرات ایران نیز به بریتانیا رشد داشته است. انگلستان به ۳۰ کشور مقصد صادرات ایران در این سال بدل می‌شود هر چند تراز تجاری تهران و لندن همچنان حال خوشی ندارد، یک درصدی تکان خورده... اما هم چنان به نفع بریتانیا است.»

سال ۱۳۸۶: «تراز روی همان سال ۸۵ تنظیم و تثبیت شده و تکان نمی‌خورد. ۹۵ به ۵ درصد است. رتبه بریتانیا در بین کشورهای مقاصد صادرات ایران سه پله صعود می‌کند و به مقام ۲۷ می‌رسد. کل ارزش صادرات ایران به بریتانیا در این سال برابر با ۱۰۶ میلیون و ۷۰۸ هزار و ۸۳۶ دلار است. در مقابل اتفاق فوق‌العاده‌ای می‌افتد.ارزش واردات بریتانیا طی یک‌سال، ناگهان از مرز دو میلیارد دلار می‌گذرد و به دو میلیارد و دو میلیون و ۱۴۹ هزار و ۶۴۶ دلار می‌رسد. با این ارزش واردات، بریتانیا ششمین کشوری است که ایران از آن کالا وارد کرده است.»

سال ۱۳۸۷: «جایگاه بریتانیا همچنان در رتبه بی‌سابقه ششمین صادر‌کننده کالا به ایران در سال ۸۷ نیز تثبیت شده است. در این سال در مقابل بهبود شگفت انگیز رتبه بریتانیا در بین صادرکنندگان کالا به ایران، بریتانیا واردات خود از ایران را به نحو قابل توجهی کاهش داده و به رتبه ۴۱ در بین مقاصد صادرات ایران جا می‌گیرد. صادرات ایران به بریتانیا به شدت کاهش داشته و به رقم ۵۹ میلیون و ۷۲۴ هزار و ۸۰۳ دلار می‌رسد. تراز تجاری تهران و لندن می شود، ۹۷ درصد به سه درصد، طبیعتا به نفع بریتانیا.»

سال ۱۳۸۸: «بازهم صادرات ایران به بریتانیا کاهش نشان می ‌دهد و به ۴۳ میلیون و ۳۵۷ هزار و ۹۴۱ دلار می‌رسد. تراز تجاری ایران با بریتانیا می شود ۹۸ درصد به دو درصد به نفع انگلستان، اگرچه وارداتمان از بریتانیا کاهش نشان می‌دهد اما رتبه بریتانیا در بین صادرکنندگان کالا به ایران که نهمین کشور است، نشان می‌دهد که در مجموع، وضع بریتانیا از سوداگری در بازار واردات ایران بد نیست. این کشور در سال ۸۸، یک میلیارد و ۶۹۵ میلیون و ۴۴۸ هزار و ۹۱۵ دلار کالا به ایران صادر کرده است.»

سال ۱۳۸۹: «بریتانیا هم چنان سواره این معاملات است. این کشور مجموعا ۷۳۲ میلیون و ۱۸۱ هزار و ۶۸۵ دلار کالا به ایران صادر کرده است تا خود را در جایگاه ۱۵کشور صادر‌کننده کالا به ایران قرار دهد. در مقابل نیز از ایران به بریتانیا ۴۸ میلیون و ۵۸۶ هزار و ۶۲۱ دلار کالا صادر شده تا بریتانیا ۵۱ کشور مقصد صادرات ایران باشد.»

از این رو به نوشته روزنامه جهان صنعت «در نگاهی کلی، از فروردین ۱۳۸۰ تا اسفندماه ۱۳۸۹، روابط تجاری ایران- بریتانیا، جز در مقاطعی کوتاه، همواره رو به رشد بوده است. » به نوشته این روزنامه در نگاهی خوشبینانه، مواضع سیاسی روی روابط اقتصادی موثر نبوده است چراکه در دولت دوم محمد خاتمی ارزش مبادلات دو کشور بسیار کمتر از آنچه بوده که در شش سال گذشته وجود داشته است.» البته آن چه در این گزارش رسمی مشاهده می شود چربیدن میزان واردات از بریتانیا نسبت به صادرات ایران به این کشور در سال های اخیر است .