مقاله ای از سول چن برای روزنامه نیویورک تایمز
از روزی که عربستان سعودی آتش تنش با ایران را با اعدام ۴۷ تن از جمله یک روحانی شیعه بر افروخت، ناظران اروپایی به سرعت این اقدام را محکوم کردند. واکنش آنها از یک نگرانی فراگیر در سراسر اروپا نسبت به سیاست سعودی ها و نقش شان در آشوب جاری در خاورمیانه حکایت دارد.
مخالفت با مجازات اعدام – و مجازات های شدید جسمی از جمله شلاق زدن یک وبلاگ نویس سعودی که به چهره ای شناخته شده در اروپا بدل شده است – تنها یکی از عوامل انتقاد از پادشاهی آل سعود در اروپا است. هر چند دولت های اروپایی به عربستان سعودی به عنوان یک نیروی حیاتی و در عین حال دردسرساز برای ثبات منطقه، و بازاری پر رونق برای تسلیحات و دیگر محصولات شان می نگرند، اما دیدگاه مردم اروپا به طور فزاینده ای نسبت به حمایت سعودی ها از واعظان وهابی و سلفی که در شکل گیری ایدئولوژی افراطی القاعده و داعش نقش داشته اند، انتقادی شده است.
علاوه بر این، اتحادیه اروپا و شش قدرت جهانی در تابستان گذشته در وین با ایران به توافقی دست یافتند که برنامه هسته ای آن کشور را محدود می کند. اروپا همچنین به ایران به عنوان بخشی ضروری از تلاش ها برای پایان بخشیدن به پنج سال جنگ داخلی در سوریه نگاه می کند؛ جنگی که شمار مهاجران را به سطح جنگ جهانی دوم رسانده است.
ایران به دلیل لفاظی های ضدغربی و برنامه هسته ای اش سالها کشوری یاغی محسوب می شد، اما ناگهان حس همدردی بسیاری از اروپایی ها، دست کم در مقایسه با عربستان سعودی، را جلب کرده است.
راینر هرمان، کارشناس خاورمیانه در آلمان، در یادداشتی در روزنامه فرانکفورتر آلگماینه، هشدار می دهد که عربستان سعودی ممکن است دستاوردهایی را که به سختی برای توقف برنامه هسته ای ایران به دست آمد نابود کند: "تا زمانی که عربستان سعودی درگیر این فکر است که ایران را سر جایش بنشاند، تمام تلاش ها برای صلح در خاورمیانه به شکست منجر خواهد شد."
هر چند سنجش رویکرد عمومی دشوار است، اما بررسی دیدگاه نخبگان که توسط رهبران سیاسی در شبکه های اجتماعی انعکاس یافته و از سوی مفسران در رسانه های عمده و در مصاحبه ها بیان شده است، نشان می دهد بسیاری از اروپایی ها عربستان سعودی را در برانگیختن مشاجره اخیر بر سر اعدام شیخ نمر باقر النمر مقصر می دانند. بحران با غارت سفارت عربستان در تهران در روز شنبه و تصمیم عربستان سعودی و چند متحدش به قطع روابط با ایران به سرعت شدت گرفت.
کارل بلیدت نخست وزیر پیشین سوئد، که در حل و فصل مناقشه بالکان در دهه ۹۰ میلادی نقشی محوری داشت، در پیامی توییتری هشدار داد که تصمیم به اعدام این روحانی "پیامدهای خوبی برای ثبات پادشاهی سعودی ندارد" و تصمیم عربستان سعودی به قطع روابط با ایران "اقدامی به روشنی بد" است (او همچنین افزود "نیازی به توضیح نیست که ایران در انجام وظایفش در حفاظت از نمایندگی های دیپلماتیک عربستان جدا کوتاهی کرده است.")
دولت های اروپایی در انتقادات شان با ملاحظه تر عمل کردند، نه چیزی فراتر از آن. وزارت امور خارجه فرانسه اعدام ها را تقبیح کرد. فدریکا موگرینی مسول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت، این اقدامات "امکان دارد به تنش های فرقه ای که پیشاپیش سراسر منطقه را به شدت مورد آسیب قرار داده است، دامن بزند."
بریتانیا، یکی از تامین کنندگان عمده اسلحه برای عربستان سعودی، واکنشی بسیار محتاطانه داشت. موضع دولت بریتانیا در این باره را توبیاس ال وود، یک وزیر کم سابقه، عنوان کرد نه فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه بریتانیا. آقای ال وود گفت بریتانیا "قویا با مجازات اعدام مخالف است،" اما ایران را هم برای کوتاهی در جلوگیری از حمله به سفارت عربستان ملامت کرد.
"رپریو"، یک سازمان مطرح حقوق بشری در بریتانیا، دولت محافظه کار دیوید کامرون را برای بی تفاوتی نسبت به اعدام ها در عربستان مورد انتقاد قرار داد و گفت لندن نباید "چشم بر روی چنین قساوت هایی ببندد."
روزنامه فرانسوی لوموند در سرمقاله خود یادآوری کرد که فرانسه سلاح در اختیار عربستان قرار می دهد، اما روابطش با ایران را هم بهبود بخشیده است. حسن روحانی رییس جمهوری ایران، قرار بود چندی پیش دیداری رسمی از فرانسه داشته باشد، اما به دلیل وقوع حملات تروریستی در پاریس در آبان ماه، این سفر به تعویق افتاد.
لوموند با اشاره به "مناقشه دیرین" میان عرب ها و ایرانی ها، برخورد تهران و ریاض را با مناقشات قدرت های بزرگ اروپا در دوران منتهی به جنگ جهانی اول مقایسه کرده است.
ولی نصر، رییس دانشکده مطالعات بین المللی پیشرفته دانشگاه جانز هاپکینز در واشنگتن، مرجعی در مسائل مربوط به مناقشه منطقه ای شیعه و سنی، در مصاحبه ای با نیویورک تایمز می گوید، نظر غربی ها در این مورد تا حدودی به دلیل اشتیاق اروپایی ها به ایجاد دوستی با ایران بیشتر به طرف ایران تمایل دارد: "اروپایی ها فکر می کنند این مشاجره مساله ای جدی است، اما مانند کاخ سفید تصور می کنند که سعودی ها خواهان آشتی با ایران نیستند؛ آنها می خواهند ایران را از تمام مباحثات منطقه ای حذف کنند و ایران را به انجام اقداماتی تحریک کنند که به خارج شدن تعامل با غرب از مسیرش بیانجامد. این بحران توسط سعودی ها آغاز شد و ریاض به سرعت از آن برای قطع روابط دو کشور استفاده کرد که معنایش پایان هر گونه تعامل فراگیر منطقه ای چون مذاکرات وین است."
گویلائم حاویر بندر، کارشناس روابط آمریکا و اروپا در صندوق "جرمن مارشال" ایالات متحده، در مصاحبه ای با روزنامه نیویورک تایمز می گوید "اروپایی ها نگران هستند که این وضع شدت گرفته و همین طور تشدید شود."
او ابراز نگرانی کرد که کشورهایی با جمعیت ترکیبی چون سوریه و یمن که درگیر جنگ داخلی هستند و بحرین که جمعیت شیعه آن توسط یک پادشاهی سنی اداره می شود، بیش از پیش در آشوب فرو بروند.
به گفته حاویر بندر برای توده اروپایی ها "نفس اعدام ها مایه تنفر افکار عمومی می شود،" اما توجه سیاستگذاران اروپایی بیشتر بر از دست نرفتن فرصت ایجاد روابط حسنه با ایران است.
حاویر بندر گفت: "ایران به نسبت در اجرای توافق هسته ای تا کنون خوب عمل کرده است و اسفند ماه انتخاباتی را پیش رو دارد. عادی سازی روابط با ایران تقریبا خوب پیش می رود. از این رو است که عربستان سعودی دست به نمایش قدرت می زند."
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.