چرا اتحادیه اروپا تصمیم به تحریم نفتی ایران نگرفت؟

مجله اقتصادی بلومبرگ - نیوزویک در تفسیری زیرعنوان "شانه خالی کردن اتحادیه اروپا از برقراری تحریم های نفتی برای متوقف ساختن فعالیت اتمی ایران" که منعکس کننده نظرات سردبیران این مجله است، می پرسد چه کسی می توانست تصور کند هفته ای که سفارت بریتانیا در تهران صحنه یورش های توام با خشونتی معترضینی بود که همه چیز را زیر و رو کردند، ممکن است با یک واکنش توام با نرمش اروپا در مورد رژیم ایران به پایان برسد؟ اما این دقیقا همان چیزی است که رخ داد.

وزیران امور خارجه کشورهای اتحادیه اروپا روز اول دسامبر در جلسه ای در بروکسل در واکنش به حمایت مداوم ایران از تروریسم، و یک گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی که می گوید ایران در مورد تسلیحات اتمی فعالیت هائی سرّی داشته است، ۱۸۰ فرد و شرکت را مشمول تحریم های تنبیهی ساختند. انتظار چنین اقدامی از پیش می رفت، که شایسته پاسخی مثبت است. (نظیر تحریم های جدیدی این که وزیران علیه سوریه اعلام کردند).

اما خبر واقعی، اقدامی است که اتحادیه اروپا انجام نداده است: یعنی اعلام توافق در مورد تحریم کامل واردات نفت از ایران، که فرانسه پیشنهاد کرده بود، و بریتانیا، آلمان و هلند از آن حمایت می کردند. بجای اعلام چنین توافقی، کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت بررسی های مربوط به اقدام علیه بخش انرژی ایران از طريق کارشناسان فنی انجام خواهد گرفت.

دو استدلال اصلی علیه تحریم اروپائی در مورد واردات نفت از ایران مطرح است: نخست اینکه چنین اقدامی می تواند به گونه ای بی تناسب به ضعیف ترین کشورها از نظر اقتصادی در اتحادیه اروپا، نظیر یونان و اسپانیا، لطمه وارد کند، و دیگر اینکه ایران می تواند در صورت بسته شدن بازارهای اروپائی به روی نفت آن کشور به سادگی سراغ بازارهائی دیگر برود. هر دواستدلال گرچه معتبر بنظر می رسند، اما قانع کننده نیستند.

تحریم واردات نفت از ایران بی شک می تواند بر قیمت های نفت در اروپا اثر بگذارد.خرید های یونان از ایران اخیرا به سبب نگرانی صادرکنندگان دیگر از ریسک و مخاطرات اعتباری یونان بیشتر شده است. اسپانیا و ایتالیای درگیر با مشکلات اقتصادی نیز اکنون بیشتر از فرانسه از نفت ایران استفاده می کنند. با تمامی این احوال، ایران فقط ۵ و ۷دهم واردات نفت اروپا را تامین می کند.

تحریم ایران را می توان با افزایش واردات از سایر تولید کنندگان هماهنگ ساخت، و اروپا هم اکنون شاهد افزایشی در واردات نفت از لیبی پس از بالارفتن تولید در آن کشور در پی سرنگونی معمر قذافی است. هزینه های تحریم را می توان تحمل کرد.

در این مورد هم که ایران می تواند خریداران دیگری پیدا کند باید توجه داشت که هم اینک نیمی از صادرات نفتی آن کشور روانه چین، هند و ژاپن می شود و هیچ کشوری مایل نیست بیش از حد به یک تولید کننده متکی باشد. اگر اروپا سراغ تحریم ایران برود، غیر منطقی نخواهد بود که ژاپن برای پیوستن به متحدین سیاسی و نظامی خود در غرب فشار بیشتری حس کند.

تحریم برای اینکه به هدف فشار بیاورد، الزاما نباید جهانی باشد. چنین وضعیتی هم اینک در مورد ایران مشهود است. به گمان دست اندرکاران در صنعت نفت، ایران برای آنکه خریداران خود را حفظ کند، بخاطر تحریم هائی که آمریکا، بریتانیا و دیگران در مورد موسسات مالی ایران وضع کرده اند - که نقل و انتقال های مالی را مشکل تر می کند - بزودی تخفیف هائی را در مورد قیمت ها ارائه خواهد داد. (اگر تا کنون چنین نکرده باشد).

ایران همچنین بازار را برای هند، از طريق ارائه امتیازاتی به مراتب بیشتر از آنچه که کشورهائی دیگر نظیر عربستان سعودی عرضه می کنند، به اصطلاح شیرین کرده است. به اعقاد مارک وبویتز، کارشناس امور ایران در بنیاد دفاع از دمکراسی ها، ایران ممکن است مجبور شود به چین تخفیف هائی تا ۴۰ درصد عرضه کند، اگر اروپا، ژاپن و کره جنوبی از واردات نفت ایران چشم پوشی کنند.

همانگونه که قبلا هم استدلال شده است هدف از تحریم های علیه ایران آن است که داد وستد با ایران تا آن حد دشوار شود که حتی کشورهای مخالف با پیوستن به تحریم ها نیز سراغ طرف هائی دیگر بروند. اعلامیه ای بدون ابهام توسط اتحادیه اروپا در جلسه آتی آن در ماه ژانویه گامی مهم در این زمینه خواهد بود. اما اگر اوضاع در جنوب اروپا مانع از چنین اقدامی باشد، فرانسه و بریتانیا که تحریم هائی یکجانبه علیه ایران را مد نظر دارند باید وارد عمل شوند و از آلمان نیز بخواهند به آنها ملحق شود