موضوع ناپدید شدن امام موسی صدر، روحانی شیعه متولد ایران، در دهه ۱۹۷۰ میلادی در جریان سفری به لیبی، همچنان به صورت معمایی باقی است؛ موضوعی که ریک کلادستون در مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز به آن پرداخته است.
کلادستون خاورمیانه را ملغمه ای از هرج و مرج توصیف می کند که در آن بمب گذاری، ربودن هواپیماها و ترور افراد، سرخط خبرها بود و می نویسد، در هنگامه چنین معرکه ای امام موسی صدر هنگام دیداری از لیبی ناپدید شد.
او در خانواده مذهبی ایرانی تبار نیرومندی بزرگ شد که نزدیک دو دهه در لبنان زندگی کرد و به طرفدار سرسخت شیعیان فقیر تبدیل شد. موسی صدر همراه با دو همکارش، از ۳۱ اوت ۱۹۷۸ و زمانی که گزارش رسید در فرودگاه طرابلس ظاهر شدند، دیده نشده اند. بسیاری عوامل معمر قذافی رهبر پیشین لیبی را مسئول دانستند، هر چند انگیزه آن هنوز روشن نیست.
تاکنون تحقیقات زیادی در باره این واقعه صورت گرفته و کتاب ها و گزارش های زیادی منتشر شده است؛ شایعات هم در این فراوان بوده است.
با این حال، کتاب جدیدی درباره سقوط محمدرضا شاه پهلوی در سال ۱۹۷۹، به افکندن پرتو جدیدی بر ناپدید شدن موسی صدر کمک کرده و نشان می دهد روحانیان انقلابی ایران که شاه را سرنگون کردند، به رهبری آیت الله روح الله خمینی، احتمالا صدر را تهدیدی می دیدند.
در کتاب "آسمان فرو می ریزد: پهلوی ها و آخرین روزهای ایران پادشاهی"، تالیف آندرو کوپر کارشناس خاورمیانه و استاد دانشگاه کلمبیا، ادعا می شود که شاه و موسی صدر علیرعم تنش های ظاهری، نه فقط تماس های پنهانی داشتند، بلکه شاه در ماه های پیش از انقلاب احتمالا می خواست صدر به ایران بازگردد و به خنثی کردن جاه طلبی های آیت الله خمینی کمک کند.
گزارشگر نیویورک تایمز می نویسد، این کتاب شواهدی ارائه می دهد که امام موسی صدر به شدت به ایت الله خمینی بی اعتماد بود، و او را "دیوانه ای خطرناک" تلقی می کرد، و بی اعتمادی اش را با شاه در میان می گذاشت.
پروفسور کوپر، که کتاب "سلاطین نفت" تاریخ تحول نفت خلیج فارس را نیز نوشته است، می گوید "داستان تاکنون این بوده است که موسی صدر مخالف شاه و طرفدار خمینی بود. اما چنین نیست."
بخش های کتاب در باره ناپدید شدن موسی صدر، تا حدودی بر مصاحبه هایی با خانواده شاه، و نیز مقامات سابق و روحانیان در ایران استوار است.
کوپر می گوید "شاه آماده بود با موسی صدر وارد گفت و گو شود. او از نقطه نظر همزیستی شیعه گری و مدرنیته، امیدی بزرگ بود. ناپدید شدنش آن امید را بر باد دارد و راه را برای قدرت گرفتن شاخه افراطی شیعه در ایران گشود.»
دربخشی از کتاب گفته می شود یک ئتوری رایج این است که صدر و همکارانش به دستور قذافی، که آنها را به طرابلس دعوت کرده بود، ربوده و کشته شدند. ممکن است او این کار را به درخواست یاسر عرفات رهبر سازمان آزادیبخش فلسطین، که از مخالفت صدر با پایگاه های چریکی فلسطینی در نزدیک مرز لبنان با اسرائیل خشمیکن بود، انجام داد.
قذافی اصرار می کرد صدر و همراهانش از لیبی به ایتالیا رفتند، اما تحقیقگران ایتالیایی این ادعا را رد کرده اند.
در سال ۲۰۱۱ میلادی و زمانی که دولت قذافی فرو پاشید، این شایعه قوت گرفت که موسی صدر بیش از ۳۰ سال در یک زندان انفرادی محبوس بوده و زنده است.
گزارشگر نیویورک تایمز می گوید در حالی که رهبران ایران ممکن است کتاب را بازنگری تاریخ تلقی کنند،کارشناسان سیاست های خاور میانه گفته اند همکاری پنهانی بین امام موسی صدر و محمدرضا شاه پهلوی کاملا معقول بود.
کوپر می گوید کتاب او اطلاعات منتشر نشده ای در باره مکاتبات بین شاه و صدر ارائه می دهد، از جمله هشداری که صدر درباره سخنرانی های خمینی در تبعید برای شاه فرستاد و پیشنهاد کمک به شاه در متوقف کردن حرکت خمینی در اوائل تابستان ۱۹۷۸.
افشاگری ها تا حدودی توسط "عالیخانی" صورت گرفته است، که مشاور مهم شاه و دوست دوران کودکی موسی صدر بود. عالیخانی به کوپر گفت او به عنوان رابط بین صدر و شاه عمل می کرد.