بازخوانی حمله اسرائیل در چهار نقطه، چند پرده و چندین لایه

اسرائیل بامداد ۵ آبان در عملیاتی «دقیق و هدفمند» با شرکت دست‌کم ۱۰۰ فروند هواپیمای جنگی، بیش از ۲۰ موضع نظامی عمدتا مرتبط با پدافند هوایی جمهوری اسلامی را در چهار استان تهران، سمنان، ایلام، و خوزستان هدف حمله قرار داد.

این حملات تلافی‌جویانه اسرائیل پس از حمله موشکی ۱۰ مهر جمهوری اسلامی انجام شد که طی آن بیش از ۱٨۰ فروند موشک بالستیک به اسرائیل شلیک شد.

اسرائیل در حالی حمله به مواضع نظامی جمهوری اسلامی را برگزید که گمانه‌زنی‌های فراوانی درباره احتمال حمله به تاسیسات هسته‌ای، زیرساخت‌های انرژی، و حتی مقام‌های سیاسی و نظامی از جمله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در رسانه‌های خبری مطرح شده بود.

میری آیزین، سرهنگ بازنشسته و مدیر موسسه بین‌المللی ضدتروریسم در دانشگاه رایخمن اسرائیل، در گفت‌وگو با صدای آمریکا گفت که بنا بر گزارش‌ها، بین۱۰۰ تا ۱۵۰ فروند هواپیمای اسرائیلی به ۱۵ تا ۲۰ موضع نظامی مرتبط با پدافند هوایی حکومت ایران و همچنین سایت‌های تولید موشک و پهپاد حمله کردند.

او در پاسخ به پرسشی در ارتباط با ورود احتمالی جنگنده‌های اف-۳۵ اسرائیل به آسمان ایران در جریان این حملات گفت اسرائیل با توجه به امکان تداوم درگیری‌ها و انجام حملات بیشتر علیه مواضع جمهوری اسلامی در داخل ایران، فعلا در این زمینه اطلاع‌رسانی نمی‌کند.

میری آیزین: حدود ۱۵۰ هواپیماهای جنگنده اسرائیلی به ۱۵ تا ۲۰ موضع جمهوری اسلامی حمله کرده‌اند

طبق آخرین اطلاعات موجود، در جریان حملات بامداد ۵ آبان، مواضع جمهوری اسلامی در چهار استان تهران، سمنان، ایلام، و خوزستان هدف حمله قرار گرفت.

استان تهران

سایت‌های نظامی پارچین و خجیر و همچنین کارخانه صنعتی تایکو در شهرک صنعتی شمس‌آباد از جمله اهداف مورد حمله اسرائیل در استان بودند.

فرزین ندیمی، پژوهشگر ارشد انستیتو واشنگتن، به صدای آمریکا گفت که سایت پارچین محل فعالیت گروه صنعتی شهید همت است و اینکه تمرکز اصلی در سایت مزبور بر روی تولید سوخت مایع است.

ابعاد حمله اسرائیل به مواضع نظامی جمهوری اسلامی در ایران، از دید فرزین ندیمی

به گفته او، با توجه به اهمیت فزاینده سوخت جامد در صنایع موشکی، سایت پارچین هم‌اینک به تولید سوخت جامد نیز روی آورده است.

تصویری ماهواره‌ای از سایت نظامی پارچین پس از حمله اسرائیل. یکشنبه ۶ آبان ۱۴۰۳

بر اساس تصاویر ماهواره‌ای شرکت «پلانت لبز پی‌بی‌سی» از سایت پارچین واقع در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب شرقی مرکز شهر تهران و در نزدیکی سد ماملو، یک سازه به کلی تخریب شده و دیگر سازه‌ها متحمل خساراتی شده‌اند.

دیوید آلبرایت بازرس سابق سازمان ملل در زمینه تسلیحات و دِکِر اِولِت پژوهشگر در اندیشکده آمریکایی سی‌ان‌ای با تکیه بر عکس‌های ماهواره‌ای، به خبرگزاری رویترز گفتند که تاسیسات مورد استفاده به منظور مخلوط کردن سوخت جامد برای موشک در سایت نظامی پارچین، هدف حمله اسرائیل قرار گرفتند.

آلبرایت با انتشار پستی در رسانه ایکس و با استناد به تصاویر ماهواره‌ای تجاری گفت اسرائیل ساختمانی در پارچین به نام «طالقان ٢» را که برای فعالیت‌های آزمایشی در جریان برنامه منحل‌شده توسعه جنگ‌افزار هسته‌ای موسوم به «آماد» مورد استفاده قرار می‌گرفت، هدف حمله قرار داد.

او با استناد به اسناد به سرقت رفته توسط اسرائیل در سال ۲۰۱۸ گفت جمهوری اسلامی تجهیزات آزمایشی مهمی را در «طالقان ٢» نگهداری کرده است. آلبرایت افزود حتی اگر جمهوری اسلامی مواد کلیدی مهم را قبل از حمله هوایی اسرائیل از این ساختمان برداشته باشد، نباید ارزش ذاتی ساختمان مذکور برای فعالیت‌های مرتبط با جنگ‌افزارهای هسته‌ای در آینده را نادیده گرفت.

آلبرایت در ادامه گفت تصاویر ماهواره‌ای از پارچین نشان می‌دهد که اسرائیل به سه ساختمان دیگر در فاصله ۳۲۰ متری «طالقان ٢» آسیب وارد کرده است. در دو ساختمان از سه ساختمان مزبور، سوخت جامد برای موشک‌های بالستیک مخلوط می‌شد.

در همین ارتباط، دِکِر اِولِت گفت تصاویر ماهواره‌ای شرکت «پلانت لبز پی‌بی‌سی» حاکی از تخریب سه ساختمان مورد استفاده برای مخلوط کردن سوخت جامد موشکی و یک انبار در پارچین است.

با تکیه بر تصاویر ماهواره‌ای از سایت خجیر می‌توان دست‌کم دو سازه آسیب‌دیده بر اثر حمله اسرائیل را در این سایت واقع در ۲۰ کیلومتری مرکز شهر تهران مشاهده کرد.

به گفته اِولِت، اسرائیل یک سایت تولید موشک در خجیر واقع در نزدیکی تهران را هدف حمله قرار داده است.

تصویری ماهواره‌ای از سایت نظامی خجیر پس از حمله اسرائیل. یکشنبه ۶ آبان ۱۴۰۳

به گفته تحلیل‌گران، خجیر دارای یک سیستم تونل زیرزمینی و سایت‌های تولید موشک است که جمهوری اسلامی به طور پنهانی ساخته است.

فرزین ندیمی به بخش فارسی صدای آمریکا گفت مرکز صنایع موشکی شهید باکری در سایت خجیر روی موشک‌های سوخت جامد کار می‌کند.

احتمالا دو سازه آسیب‌دیده در نتیجه حمله اسرائیل که در تصاویر «پلانت لبز پی‌بی‌سی» از این سایت نظامی دیده می‌شوند، برای مخلوط کردن سوخت جامد موشکی مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

و اما در ارتباط با کارخانه تایکو واقع در شهرک صنعتی شمس‌آباد در جنوب تهران، فرزین ندیمی به صدای آمریکا گفت که شرکت تایکو در زمینه نفت و گاز فعال است و حمله احتمالی اسرائیل به این کارخانه ممکن است به دلیل دست‌داشتن آن در ساختن مخلوط کن‌های مورد استفاده در صنایع موشکی بوده باشد.

شاهرود (استان سمنان)

جمهوری اسلامی به‌رغم تایید حملات اسرائیل به مواضع خود در سه استان تهران، ایلام، و خوزستان اشاره‌ای به پایگاه موشکی شاهرود نکرد.

اما خبرگزاری آسوشیتدپرس روز سه‌شنبه ۸ آبان گزارش داد اسرائیل در حملات بامداد شنبه ۵ آبان خود، پایگاه تولید موشک‌های بالیستیک و پرتاب موشک‌های مربوط به برنامه فضایی سپاه پاسداران واقع در شاهرود را نیز هدف قرار داده است.

تصویر ماهواره‌ای منتسب به مرکز فضایی شاهرود متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در حمله اسرائیل تخریب شده است

به گفته فرزین ندیمی، تولید سوخت جامد برای موشک‌های بالستیک توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و در سایت شاهرود متمرکز است.

عکس‌های منتشره از سایت شاهرود حاکی از آن است که یکی از ساختمان‌های تولید سوخت جامد این سایت تخریب شده است.

فرزین ندیمی بر این باور است که وجود صدها موشک در این سایت، آنگونه که در تصاویر ماهواره‌ای دیده می‌شود، موید آن است که جمهوری اسلامی در سایت مزبور سرگرم تولید موشک است.

در همین ارتباط فابین هینتز، پژوهشگر در امور دفاعی و نظامی، به بخش فارسی صدای آمریکا گفت سایت شاهرود طی سال‌های اخیر از یک مرکز صرف تحقیق و توسعه در زمینه برنامه فضایی سپاه پاسداران به تاسیساتی برای تولید انبوه موشک‌های بالستیک تبدیل شده است و به همین خاطر برای جمهوری اسلامی حائز اهمیت فراوانی است.

استان‌های ایلام و خوزستان

جمهوری اسلامی از همان ابتدا مدعی شد جنگنده‌های اسرائیلی با استفاده از کلاهک‌های «بسیار سبک» به سیستم‌های راداری مرزی در اطراف تهران و همچنین دو استان ایلام و خوزستان حمله کرده‌اند.

فرزین ندیمی در گفت‌وگوی خود با صدای آمریکا، با اشاره به موقعیت جغرافیایی استان ایلام در مرز با عراق، به استقرار گروه‌های پدافندی از جمله آبدانان و سایت پدافندی نخجیر اشاره کرد.

به گفته او، نخجیر از امکانات راداری برخوردار است و یک سایت خبرگیری الکترونیک است که می‌تواند با گوش دادن به فعالیت‌های الکترومگنتیک در آسمان عراق و فراتر، اطلاعات الکترونیکی جمع کند.

آقای ندیمی، با این حال، افزود هنوز مشخص نیست که آیا این سایت هدف حمله اسرائیل قرار گرفته است یا خیر.

او در ارتباط با استان خوزستان نیز گفت که اهواز و ماهشهر میزبان رادارهای ساخت روسیه هستند.

این پژوهشگر ارشد انستیتو واشنگتن با اشاره به کارایی بیشتر سامانه‌های پدافندی و رادارهای ساخت روسیه در مقایسه با سامانه‌ها و رادارهای ساخت جمهوری اسلامی گفت از کار انداختن آنها در جریان حملات اخیر، دست اسرائیل را برای حملات بعدی بازتر می‌کند.

انهدام هر چهار سامانه اس-۳۰۰

به گفته تحلیل‌گران، سامانه‌های اس-۳۰۰ ساخت روسیه موثرترین بخش از سیستم یکپارچه پدافند هوایی جمهوری اسلامی ایران هستند.

روزنامه وال‌استریت ژورنال روز دوشنبه ٧ آبان در گزارشی به انهدام سه سامانه اس-۳۰۰ در جریان حمله بامداد شنبه اسرائیل به جمهوری اسلامی پرداخت.

بر اساس گزارش مزبور، حملات هوایی ۵ آبان اسرائیل به مواضع جمهوری اسلامی علاوه بر انهدام زیرساخت‌های نظامی حیاتی حکومت ایران، اعتبار تجهیزات نظامی روسیه را نیز که پیشتر به دلیل عملکرد ضعیف‌شان در جریان تهاجم به اوکراین آسیب دیده بود، در هم شکست.

این روزنامه آمریکایی با استناد به گفته‌های مقامات اسرائیلی و آمریکایی گفت سامانه‌های اس-۳۰۰ مستقر در ایران در بهترین حالت شاید توانسته‌ باشند تنها چند فروند موشک شلیک‌شده از جنگنده‌های اسرائیل را منهدم کنند.

این در حالی است که در حمله ٣١ فروردین منتسب به اسرائیل علیه جمهوری اسلامی نیز یک سامانه دیگر اس-۳۰۰ را منهدم شده بود.

در همین ارتباط، شبکه فاکس نیوز گزارش داد که چهار سامانه دفاع هوایی اس-۳۰۰ ساخت روسیه که اسرائیل امسال در حملات خود به مواضع جمهوری اسلامی در ایران نابود کرده است، تنها سامانه‌های از این نوع بودند که حکومت ایران در ابتدای امسال در اختیار داشت.

فاکس‌نیوز از قول یک مقام ارشد اسرائیلی که نامش فاش نشده، گفته است که «بیشتر دفاع هوایی جمهوری اسلامی از بین رفته است.»

این شبکه همچنین نقل کرد که آموس هوکستاین، مشاور ارشد خاورمیانه‌ای رئیس‌جمهور آمریکا، جو بایدن، در یک تماس داخلی گفته است که «جمهوری اسلامی عملا بی‌دفاع» و در برابر حملات هوایی آینده آسیب‌پذیر است.

پیام‌ها و پیامدها

هنوز گزارشی جامع و دقیق از ابعاد خسارات ناشی از حملات بامداد ۵ آبان اسرائیل علیه مواضع جمهوری اسلامی در دسترس نیست.

ایلان برمن، معاون ارشد اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا، در گفت‌وگویی با صدای آمریکا گفت دلیل امتناع اسرائیل از اطلاع‌رسانی دقیق در این زمینه آن است که جمهوری اسلامی با ارائه روایت خود از حملات و خسارات ناشی از آن به شهروندان ایرانی، به عدم پاسخ دادن به این حملات سوق داده شود.

حمله اسرائیل چه خساراتی به جمهوری اسلامی زده است؟ ایلان برمن توضیح می‌دهد

او با اشاره به آسیب‌های عمده به گروه‌های نیابتی و تاسیسات ساخت موشک به عنوان دو ضلع اصلی بازدارندگی جمهوری اسلامی و با استناد به سخنان کارشناسان و مقامات آمریکایی و اسرائیلی پیش‌بینی کرد حکومت ایران «اقدامی قاطعانه‌تر و آشکارتر» برای دست‌یابی به جنگ‌افزارهای هسته‌ای انجام دهد.

فابین هینتز نیز حملات اسرائیل را دارای دامنه‌ای محدود اما بسیار مهم و کاملا موثر توصیف کرد.

به باور فرزین ندیمی، هنوز درگیری میان جمهوری اسلامی و اسرائیل در مرحله سیگنال دادن و سیگنال گرفتن است.

او افزود که اسرائیل از طریق «حمله محدود با کارایی مورد توجه» خود نشان داد که می‌تواند با موشک‌های بالستیک هواپرتاب دورایستا اهداف جمهوری اسلامی در عمق خاک ایران را با دقت بسیار زیاد هدف قرار دهد.

بهنام طالب‌لو، پژوهشگر ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، به بخش فارسی صدای آمریکا گفت هدف اسرائیل از حمله به جمهوری اسلامی، فرستادن یک سیگنال و ایجاد خلل در خط‌های تولید موشک بود.

او افزود موضع جمهوری اسلامی در حال حاضر، نه عقب‌نشینی و نه گسترش بیشتر درگیری‌ها با اسرائیل است.

به باور آقای طالب‌لو، موضع کنونی خامنه‌ای با توجه به تاکید او بر لزوم پرهیز از کوچک‌انگاری و بزرگ‌انگاری حملات اسرائیل، «منزله بین المنزلتین» است.

این پژوهشگر ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها خاطرنشان کرد که پیشتر جنگ میان جمهوری اسلامی و اسرائیل «جنگ در سایه» بود اما با توجه به حملات مستقیم دو طرف، امکان بازگشت به «جنگ در سایه» وجود ندارد و هیچ کدام از دو طرف نیز به نظر نمی‌رسد فعلا چنین قصدی داشته باشند.

به گفته او، انتخابات آمریکا می‌تواند تاثیری مستقیم بر نحوه رویارویی دو کشور در ادامه داشته باشد.

در همین ارتباط، سعید قاسمی‌نژاد، مشاور ارشد در بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، به صدای آمریکا گفت اسرائیل در حملات بامداد ۵ آبان، با توجه به انتخابات پیش‌رو در آمریکا، حداکثر آنچه را که می‌توانست انجام بدهد، انجام داد.

به گفته او، عملیات گسترده‌تر ممکن بود بر نتیجه انتخابات تاثیر بگذارد و اسرائیلی‌ها نمی‌خواهند چنین تلقی‌ای در هیچ کدام از دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه ایجاد شود.

آقای قاسمی‌نژاد افزود حمله احتمالی به سامانه‌های اطراف زیرساخت‌های اقتصادی به‌ویژه در استان خوزستان حامل این پیام بسیار مهم بود که اگر جمهوری اسلامی به تنش‌ها ادامه دهد، زیرساخت‌های اقتصادی ایران ممکن است هدف حمله قرار گیرند.

او خاطرنشان کرد که اسرائیل با حمله به «گلوگاه‌های اقتصادی» جمهوری اسلامی می‌تواند اقتصاد ایران را فلج کند و مقامات جمهوری اسلامی باید این مساله را درک کنند.