فیلم «شرایط» Circumstance ساخته مریم کشاورز که تماما در بیروت فیلمبرداری شده، بیانی است حسی و هوس آمیز از طغیان نسل جوان و مدرن ایران امروز و قصه عریانی است از موضوعاتی که تا کنون درسینمای ایران به این صورت مطرح نشده است.
این فیلم که نمایش آن از امروز (جمعه ٢۶ ماه اوت) در سینماهای لس آنجلس و نیویورک آغاز شده و تا هفته آینده در شهرهای دیگر آمریکا از جمله شیکاگو، بوستن، واشنگتن دی سی و فیلادلفیا به نمایش درخواهد آمد، فیلمی است دراماتیک وبه شدت برانگیزنده با موضوع «تابو» و حرام شمرده شده همجنسگرایی.
«شرایط» ماجرای آشنایی و دوستی دو دخترنوجوان هم مدرسه ای در ایران است که وقایع آن همزمان با روزهای پیش از انتخابات ٢٠٠٩ ریاست جمهوری اتفاق می افتد. این دو زن جوان با مسائلی درگیرمی شوند که در شرایط فعلی داخل ایران می تواند برای آن ها گرفتاری های غیرقابل جبرانی به همراه داشته باشد.
مریم کشاورز، نویسنده و کارگردان ایرانی آمریکایی ساکن نیویورک که جایزه منتخب تماشاگران جشنواره سینمایی «ساندنس» ٢٠١١ را نیز برای فیلم خود به دست آورده در آن زمان به خبرنگار رویترز گفته بود که امیدوار است با این کار، زمنیه طرح مسایل تازه ای را در سینمای ایران به وجود آورده باشد: «این فیلم به مسایلی می پردازد که سینمای ایران تا کنون به آن کوچکترین توجهی نداشته است. چیزهایی مثل تمایلات جنسی، مذهب، تعصب و عقده های روحی».
شیرین (با بازی سارا کاظمی) و عاطفه (با بازی نیکول بوشهری) دو دختر زیبایی هستند که گرایشی عاطفی و جسمانی به یکدیگرپیدا می کنند و دست به اعمالی می زنند که در جامعه سرکوب شده و پدرسالار آن ها ، گناه محسوب می شود. شیرین و عاطفه، سرپوش های خود را به گوشه ای می اندازند، لباس های تن نما می پوشند و شب های خود را در پارتی های زیرزمینی تهران به رقص و پایکوبی می گذرانند.
چندی بعد می بینیم که شیرین و عاطفه به یکی از دوستان مذکر و همجنسگرای خود کمک می کنند تا فیلم برنده جایزه اسکار «گاس ون سنت» به نام «میلک» Milk در باره یک فعال حقوق همجنسگرایان در سن فرانسیسکو را به فارسی دوبله کند. کاری که مسلما درصورت افشا شدن عواقب خطرناکی برای آن ها به همراه خواهد داشت.
در اینجا مهران (با بازی رضاسیسو صفوی) برادر عاطفه، جوان معتادی که به تازگی بهبود یافته اما روح تاریکش را با حرارت تازه یافته تمایلات مذهبی جلا داده و برای نیروهای انتظامی جاسوسی می کند وارد معرکه می شود.
مهران برای افشای منافقین و خوش خدمتی به هرکاری دست می زند تا جایی که حتی در خانه پدری و محل زندگی خانواده اش نیز دوربین های مخفی کارمی گذارد. همین مسئله و یافته های او وقایع غیرقابل پیش بینی و پرتنشی را برای قهرمانان فیلم بوجود می آورد.
مریم کشاورز درباره فیلم خود می گوید: «شرایط صدای نسلی است که از همه لذات، تفریحات و هیجانات جوانی ممنوع شده و همین باعث شده است تا به صورت خود به خود، راهی برای نفس های تازه و فریادی رسا، راهی برای رسیدن به عشق و لذت بیابد.»
کشاورز به خاطر آشنایی با دو فرهنگ شرق و غرب، سفر به ایران و لمس موقعیت جوان ها در این کشور، آشنایی با دنیای زیرزمینی آن ها، کلاب های پنهانی و بسیاری عوامل دیگر توانسته است فیلمی گویا از طغیان نسل جوان و مدرن داخل ایران را به نمایش بگذارد.
مریم کشاورز می گوید: «ابتدا برای نوشتن سناریو و ساختن این فیلم دچار ترس و دلهره زیادی بودم اما هرچه بیشتر به عمق شخصیت های قصه فرو رفتم که درواقع همه شان در جامعه امروز ایران جاری هستند، بیشتر به ساختن این فیلم مشتاق شدم. برای من این واقعیتی بود که حالا به شکل فیلم در می آمد.»
کشاورز می گوید فیلم «شرایط» یک فیلم سیاسی نیست: «این فیلم به نسلی از مردم ایران می پردازد که قدرت خود را ثابت کرده است. نسلی که به دنبال آزادی است، به دنبال یک زندگی مدرن و دلخواه خودش.»
کشاورز که با ساختن فیلم «شرایط» راه بازگشت خود به ایران را بسته است می گوید این برایش ریسک بزرگی بوده است: «نهایتا این ریسکی بود که به بازده و نتیجه آن می ارزید.»
او درباره انتخاب بیروت برای محل فیلمبرداری می گوید: «این شهر از نظر فرهنگی، فضا، ساختمان ها و حتی چهره مردم به ایران خیلی نزدیک بود. کوه ها، معماری ها، ساختمان ها و رفت و آمد مردم آنچنان طبیعی بود که بسیاری باورنکردند ما این فیلم را درخارج از ایران ساخته ایم. البته در بیروت هم با مشکلات فراوانی روبرو شدیم. خصوصا وقتی که به غلط شایع شد که ما درحال ساختن یک فیلم «پورنو» هستیم.»
کارگردان فیلم «شرایط» درمورد انتخاب بازیگرانش می گوید: «برای انتخاب بازیگران نقش عاطفه و شیرین تلاش زیادی کردم. در پاریس بین هزار زن و دختر وقتی با سارا کاظمی برای نقش شیرین روبرو شدم جا خوردم. او به خود من شباهت داشت و مثل من در میان دو فرهنگ جاری بود اما چهره اش کاملا ایرانی بود.»
کشاورز بازیگر نقش «عاطفه» را در تورنتو پیدا کرد: «نیکول بوشهری دقیقا همان کسی بود که من برای این نقش درنظر داشتم.»
«شرایط» نخستین فیلم داستانی «مریم کشاورز» است که فوق لیسانس خود را از دانشکده هنر نیویورک دریافت کرده و در طول ده سال گذشته به کار فیلمسازی اشتغال داشته است.
اولین فیلم مستند او به نام «رنگ عشق» تصویری است صمیمانه و دل انگیز از دگرگونی های صحنه عشق و سیاست در ایران. فیلم کوتاه او به نام «روزی که من مردم» در جشنواره فیلم نیویورک و جشنواره بین المللی فیلم برلین مورد توجه قرار گرفت و برنده دو جایزه خرس طلائی و جایزه هیات داوران شد. فیلم شرایط نیز علاوه بر عنوان فیلم برگزیده تماشاگران در فستیوال ساندنس توانست جایزه کارگردانان جشنواره سینمایی «ترایبکا» را نیز به دست آورد.