ثبت «چوگان قره باغ» به عنوان میراث معنوی آذربایجان

در هشتمین اجلاس «میراث ناملموس یونسکو» که در باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان برپا شد، بازی چوگان قره باغ، زیر نام این کشور به ثبت رسید.

اعضای کمیته تصمیم گیری در این اجلاس که از دوم تا هفتم دسامبر (۱۱ تا ۱۶ آذر) برگزار می شود، روز سه شنبه ۱۲ آذر، بازی چوگان را به عنوان یک بازی سوارکاری سنتی متعلق به قره باغ، در جمهوری آذربایجان به ثبت رساندند.

در وبسایت یونسکو آمده است «چوگان یک بازی سوارکاری سنتی است که روی زمین مسطح و چمن بین دو تیم رقیب انجام می شود. هر تیم پنج عضو دارد. بازی از مرکز زمین آغاز می شود و بازیکنان سعی می کنند توپ چرمی یا پشمین را با چوبی که در دست دارند، به دروازه حریف هدایت کنند.»

یونسکو سپس درباره جزئیات لباس و مهارت سوارکاری بازیکنان توضیح می دهد و می گوید با رواج شهرنشینی و افزایش مهاجرت از روستاها و در نتیجه کمبود بازیکن، مربی و اسب های قره باغ، چوگان در میان جوانان کم طرفدار شده و رو به نابودی است.

کمیته یونسکو -متشکل از نمایندگان کشورهای آلبانی، آذربایجان، بلژیک، برزیل، بورکینافاسو، چین، جمهوری چک، مصر، یونان، گرانادا، اندونزی، ژاپن، قرقیزیستان، لتونی، ماداگاسکار، مراکش، نامیبیا، نیکاراگوئه، نیجریه، پرو، اسپانیا، تونس، اوگاندا و اروگوئه- تشخیص داد که این بازی سنتی که نسل به نسل منتقل می شود، جزو میراث غیرملموس و در خطر نابودی آذربایجان است و باید برای حفظ آن فورا تلاش شود.

به دنبال انتشار این خبر، ایسنا از اعتراض ایران به مطرح شدن پیشنهاد باکو برای ثبت چوگان به نام جمهوری آذربایجان خبر داد و گفت «این بازی جزو میراث مشترک چند کشور است و ثبت آن به نام یک کشور نادرست است.»

همزمان، خبرگزاری مهر می گوید که بازی چوگان در حالی به نام آذربایجان به ثبت رسید که نمایندگان ایرانی حاضر در اجلاس کمیته میراث ناملموس یونسکو، هیچ مخالفتی به آن نشان ندادند. خبرگزاری فارس نوشته که پیشنهاد جمهوری آذربایجان مشکل دیگری نیز دارد و آن استفاده از نام «قره باغ» به عنوان خاستگاه چوگان است، چرا که قره باغ، محل مناقشه سیاسی میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و به این ترتیب منطقه قره باغ را نیز «به نام خودش در یک سند بین المللی ثبت کرده است.»

در هشتمین اجلاس سالانه کمیته میراث ناملموس یونسکو که در باکو برگزار می شود، ۶۰۰ نماینده از ۹۵ کشور جهان شرکت دارند. از ایران محمد حسن طالبیان، مدیر دفتر تدوین پرونده های نامزدی ثبت جهانی ایران، یدالله پرمون، رئیس مرکز منطقه ای میراث ناملموس یونسکو در ایران، محمدرضا مجیدی، سفیر و نماینده دائم ایران در یونسکو و مرتضی رضوانفر، معاون پژوهشی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در آن شرکت کرده اند.

به دنبال ثبت چوگان به عنوان بازی در خطر نابودی منطقه قره باغ و تحت نام کشور آذربایجان، خبرگزاری ایلنا گفت تلاش تیم ایران در اجلاس باعث شد که جمهوری آذربایجان کتبا بپذیرد که چوگان ورزش این جمهوری نیست و به این ترتیب حق ایران برای ثبت جهانی این ورزش باستانی محفوظ است و ایران می تواند برای ثبت جهانی چوگان ایرانی، در اجلاس بعدی یونسکو اقدام کند.

سال گذشته، در هفتمین اجلاس کمیته میراث معنونی یونسکو، ساز تار به نام جمهوری آذربایجان به ثبت رسید. آن زمان نیز مقامات و شهروندان ایران به این مسئله اعتراض کردند اما صدایشان به جایی نرسید.