سازمان ملل متحد، هر سال در روز جهانی حقوق بشر شعار یا موضوع خاصی را مرکز توجه و فعالیت فعالان حقوق بشر در سال پیش رو قرار می دهد. این موضوع ها در سال های گذشته چه بودند؟
سال ۲۰۱۰- در دسامبر سال ۲۰۰۹ فعالیت برای رفع انواع تبعیض موضوع پیشنهادی سازمان ملل برای مدافعان حقوق بشر بود. بان کی مون در پیامی که به این مناسبت منتشر کرد گفت: «تبعیض، همه افراد و گروه هایی را که در برابر حملات آن شکننده ترند، هدف قرار می دهد.» او این گروه ها را چنین نام برد: معلولان جسمی و ذهنی، زنان و دختران، فقیران، مهاجران، اقلیت ها، و همه کسانی که به عنوان «دیگری» یا «غیرخودی» یا «متفاوت» شناخته می شوند.
دبیرکل سازمان ملل در جای دیگری از این پیام تاکید کرد که «اما این قربانیان تبعیض تنها نیستند. سازمان ملل متحد، که خود را به دفاع از حقوق همه مردم جهان و بویژه آنان که ضعیف ترند متعهد می داند، در کنار آنها ایستاده است. این هویت ما و رسالت ماست.»
سازمان ملل بر آن است که تبعیض به گونه ترمزی بر تحقق حقوق بشر در همه مصادیق آن ، یعنی حقوق اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی عمل می کند. اما معمولا رهبران سیاسی، حکومت ها و مردم عادی به هنگام رویارویی با آن از آن چشم می پوشند.
به گفته بان کی مون «با این همه فرد فرد ما می توانیم با حمایت از شعار عدم تبعیض در این وضعیت تغییر و تفاوت بوجود آوریم.»
سال ۲۰۰۹- دهم دسامبر سال ۲۰۰۸ همزمان با شصتمین سال تدوین و انتشار اعلامیه جهانی حقوق بشر بود. به همین مناسبت دبیر کل سازمان ملل و همه سازمان ها و نهاد های مدافع حقوق بشر سراسر این سال را کارزاری برای تبلیغ و روشنگری درباره حقوق بشر و دفاع از حرمت و برابری انسان ها به عنوان روح اصلی اعلامیه حقوق بشر اعلام کردند.
دبیرکل سازمان ملل در پیام آن سال گفت: «این کارزار به یادمان خواهد آورد که در جهانی که هنوز زخم هراس های جنگ دوم را بر پیکر داشت، اعلامیه حقوق بشر نخستین بیانیه جهانی بود که آنچه را امروز بدیهی می انگاریم، آشکار کرد: حرمت و حیثیت انسان و برابری همه افراد بشر.»
«در این روز جهانی حقوق بشر، امید من آن است که همه ما با احساس مسئولیتی مشترک، حقوقی را که در اعلامیه حقوق بشر درج شده استوار بداریم. تنها هنگامی می توانیم به دوراندیشی و فرانگری این سند نوید بخش ببالیم که همه اصول نوشته درآن در همه جا و به کمال ساری و جاری شوند.»
ناوانتم (ناوی) پیلای، کمیسر عالی سازمان ملل در حقوق بشر، نیز گفت «همه ما باید برای تحقق کامل حقوق بشر بکوشیم. به نحوی که زندگی همه انسان ها، از زن و مرد و کودک را بهبود بخشد و بر آن تاثیر نهد. همه انسان ها، از هر نژاد و جنسیت و مذهب و ملیت و خاستگاه و زادگاه مشمول اصول اعلامیه جهانی حقوق بشرند.»
سال ۲۰۰۸- این سال در دهم دسامبر سال ۲۰۰۷ سال جهانی حقوق بشر اعلام شد. در سال ۲۰۰۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر شصت ساله می شد. علاوه بر این، سال ۲۰۰۸ سال اعطای جایزه حقوق بشر نیز بود.
در دهم دسامبر ۲۰۰۷ دبیرکل سازمان ملل آغاز کارزارحقوق بشری یک ساله ای را تا دهم دسامبر سال ۲۰۰۸ اعلام کرد . در این اقدام مشترک همه خانواده سازمان ملل در جشن شصتمین سال تولد اعلامیه حقوق بشر شرکت می کردند . سازمان ها و نهادهای زیر مجموعه سازمان ملل، با بیش از ۳۶۰ ترجمه از این سند در این سال به کمک آمدند تا به روشنگری و آگاه سازی مردم به حقوق بشری خود بپردازند.
در اعلامیه حقوق بشر برای اولین بار در جهان حقوق و آزادی های اساسی همه انسان ها مورد اجماعی جهانی قرار گرفت. این سند هنوز به همان قوت و همان اعتبار گذشته است. شعار و مضمون تلاش و کارزار همگانی سازمان ملل برای سال ۲۰۰۸ «احترام و برابری برای همه» بود.
بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل پیام سالانه خود را به این مناسبت اختصاص داد: «بر ماست که این حقوق را واقعیتی زنده بدانیم، و بر ماست که این حقوق را برای همه کس و درهمه جا مفهوم، شناخته و عملی کنیم. بیشتر اوقات همان ها که بیش از همه به حمایت از حقوق بشری شان نیازدارند، کمتر از همه از وجود اعلامیه حقوق بشر، از این که این اعلامیه برای حمایت از آنهاست، آگاهند.»
و لوییز اربر، کمیسر عالی حقوق بشر وقت سازمان ملل، اعلام کرد: «در این سال، باید تلاش های خارق العاده ای صورت گیرد تا تک تک شهروندان جهان بتوانند بر قوانینی عادلانه تکیه کنند. برای ارتقای حقوق بشر برای همه باید بیشترین ظرفیت بشری موجود را به کار گیریم. ظرفیتی که در روح و ذات اعلامیه حقوق بشر نهان است.»
سال ۲۰۰۷- در دهم دسامبر سال ۲۰۰۶، شعار سازمان ملل برای سال آینده «مبارزه با فقر» اعلام شد. لوییز اربر در پیامی گفت: «امروز فقر دشوار ترین چالش برای تحقق حقوق بشر است. مبارزه با فقر، محرومیت و طرد از مقوله امور خیریه نیست و به میزان ثروت کشورها بستگی ندارد...
...با شناختن فقر به منزله ناقض حقوق بشر، جهان برای زدودن این آفت زشت از چهره هستی ما فرصت بهتری در اختیار خواهد داشت... زدودن فقر هدفی دست یافتنی است.»
سال ۲۰۰۶ – سازمان ملل شعار این سال را «محو شکنجه در جهان» اعلام کرد. دبیر کل وقت سازمان ملل، کوفی عنان، در دهم دسامبر ۲۰۰۵ گفت: «واضح بگویم: شکنجه هرگز نمی تواند به عنوان ابزاری برای جلوگیری از ترور به کار رود. زیرا شکنجه خود ابزار ترور است.»
او که به مناسبت روز جهانی حقوق بشر سخن می گفت ، افزود: «امروز در روز حقوق بشر، بیایید بار دیگر با اصول اعلامیه جهانی حقوق بشر از نو بیعت کنیم. بیایید بار دیگر خود را به زدودن دژخیم شکنجه از چهره زمین متعهد سازیم.»
سال ۲۰۰۵- «آموزش حقوق بشر» شعار و مضمونی بود که در دهم دسامبر ۲۰۰۴ برای این سال اعلام شد. کوفی عنان در پیامش در این روز گفت: «آموزش حقوق بشر بسی بیش از یک درس مدرسه یا دستور کاری یک روزه است. حقوق بشر روندی ست که انسان ها را به ابزارهایی که برای زیستن در امنیت و حرمت نیاز دارند، مجهز می کند. در روز جهانی حقوق بشر بیایید همه باهم در راه گسترش و پرورش فرهنگ حقوق بشر و انتقال آن به نسل های آینده، و ارتقای آزادی، امنیت و صلح در همه کشورها، قدم برداریم.»
سازمان ملل در این روز مجموعه ای درسی برای آموزش در دبستان و دبیرستان به مناسبت یک دهه برنامه آموزش حقوق بشر سازمان ملل (۲۰۰۴- ۱۹۹۵) منتشر کرد.
سال ۲۰۰۴- دهم دسامبر سال ۲۰۰۳ هنگام اعطای جایزه حقوق بشر سازمان ملل نیز بود. علاوه بر آن این سال در تقویم سازمان ملل مناسبت های دیگری نیز داشت. سال ۲۰۰۳ همزمان بود با پنجاه و پنجمین سال صدور اعلامیه جهانی حقوق بشر، دهمین سالگرد کنفرانس جهانی حقوق بشر (که در آن اعلامیه برنامه عمل وین به تصویب رسید)، دهمین سالگرد تاسیس نهاد کمیساریای عالی حقوق بشر، و دهمین سال تدوین و تصویب اصول نشست پاریس برای موسسه های ملی حقوق بشر.
سال ۲۰۰۳- در دسامبر سال ۲۰۰۲ سازمان ملل سال ۲۰۰۳ را سال رعایت جهانی حکومت قانون اعلام کرد. چهار ماه بعد در ماه مارس این سال امریکا به عراق حمله کرد و آن را به تصرف درآورد.
کوفی عنان، دبیرکل سازمان ملل در پیامی که در روز جهانی حقوق بشر منتشر کرد گفت: «کم اند مواردی در تاریخ که مانند امروز نشان از تغییری زلزله آسا در روابط بین المللی – چه در تعامل میان دولت ها و چه میان مردم - داشته باشند. جهانی شدن، مجموعه تروریسم بین المللی ، و افزایش درک و آگاهی بر حقوق بشر همه بخش هایی از این تغییرند. مدیریت آن به بصیرتی نیاز دارد که بتواند تعادلی نو در این روابط به بار آورد. بصیرتی که حقوق بشر را رعایت کند، با خطر تروریسم رویارویی کند و بیش از همیشه بر منابع و مشروعیت همکاری های چند جانبه اتکا داشته باشد...
...این البته چالشی پیچیده در برابر ما می گذارد. اما یک اصل روشن وجود دارد که چراغ راهنمای ما در این مبارزه است. اصل حرمت و حکومت قوانین بین المللی.»
آقای عنان در بخش دیگری از این پیام قوانین بین المللی را که در قرن بیستم وضع شد، میراث مهمی برای قرن بیست و یکم دانست. قوانین مربوط به امور انسان دوستانه، پناهندگی، قوانین جنایی و حقوق بشری. دبیرکل سازمان ملل در این پیام تاکید کرد که «با رعایت، درک و اجرای مجموعه این قوانین می توان افرادرا از بی عدالتی، از رفتارهای خودسرانه، و از حمله به بنیادهای امنیت و آرامش مصون داشت.»
سرجیو وی یرا ده ملو، که در آن زمان کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل بود، نیز با اعلام آن سال به عنوان سال حکومت قوانین بین المللی گفت: «بهترین موقعیت برای پیشگیری، تحدید، یافتن راه حل و بهبودی از جنگ و خشونت، احیا و دفاع از حکومت قانون است.»
سرجیو وی یرا ده ملو در اوت سال ۲۰۰۳ پس از اشغال عراق توسط آمریکا، در بمب گذاری در هتل کانال بغداد کشته شد.
سال ۲۰۰۲- دهم دسامبر سال ۲۰۰۱ تنها سه ماه از حمله تروریستی یازدهم سپتامبر به آمریکا می گذشت. فاجعه ای که داغ آن هنوز بسیار تازه بود. کوفی عنان همان روز این حملات را محکوم کرد و دو هفته بعد نیز در پیامی به مجمع عمومی سازمان ملل متحد این واقعه را نه حمله ای به یک شهر یا یک کشور، که به همه جامعه حهانی سازمان ملل دانست. او گفت این اقدام حمله ای بود به همه آنچه سازمان ملل به هواداری اش ایستاده است: صلح، آزادی، مدارا، حقوق بشر، و اتحاد خانواده بشری.
سال ۲۰۰۱، سال جهانی داوطلبان حمایت از حقوق بشر بود و از همین رو در روز جهانی حقوق بشر در دهم دسامبر ۲۰۰۱ مرکز توجه حقوق بشری ها قرار گرفت.