گزارش: جولی تابوه، خبرنگار صدای آمریکا در واشنگتن
بسیاری از غربی ها می اندیشند که سنگسار یک نوع تنبیه قرون وسطایی است که دیگر اجرا نمی شود. اما سنگسار زنان و حتی گاه مردان هنوز هم در بسیاری از کشورهای خاورمیانه و آفریقایی جریان دارد.
سنگسار، موضوع فیلم تازه ای به نام «سنگسار ثریا میم» است که یک فیلم دراماتیک است و بر اساس داستان واقعی زندگی زن جوانی ساخته شده است که پس از متهم شدن به زناکاری توسط شوهر خود، توسط مردم دهکده ای که در آن زندگی می کند سنگسار می شود.
این فیلم بر اساس داستان پرفروشی به همین نام به قلم نویسنده و روزنامه نگار ایرانی - فرانسوی، فریدون صاحب جم نوشته شده است و بازیگران اصلی آن شهره آغداشلو، نامزد جایزه اسکار و جمعی دیگر از هنرپیشگان معروف ایرانی هستند.
سیروس نورسته، کارگردان ایرانی - آمریکایی فیلم به خاطر می آورد که چگونه فریدون صاحب جم برای نخستین بار از این واقعه سنگسار آگاه شد: «یک روزنامه نگار به طور اتفاقی از دهکده دورافتاده ای در کرمان (ایران) در حال گذشتن است که زنی از اهالی ده می کوشد توجه او را به مساله مهمی جلب کند. او می خواهد حادثه ای را که برای خواهرزاده اش در همین دهکده اتفاق افتاده برای مرد رهگذر بازگو کند.»
آغداشلو نقش زهرا، خاله زن سنگسارشده، ثریا را بازی می کند که در مقابل مردم دهکده به دفاع از خواهر زاده خود برخاسته است. او به هر کاری دست می زند تا از سنگسار ثریا جلوگیری کند اما موفق نمی شود. درعوض زهرا به ثریا قول می دهد که به هرشکلی که شده داستان سنگسار او را به گوش جهانیان برساند.
آغداشلو معتقد است بازگو کردن داستان ثریا به دو جهت از اهمیت خاصی برخوردار است: «این یک فیلم مهم است. ما باید به جهان بگوییم که سنگسار هیچ ارتباطی با اسلام ندارد. که سنگسار در قرآن نوشته نشده است. کسانی که اسلام را ربوده اند یا این که مردم را وسیله سوء استفاده از آن قرار داده اند، می خواهند به مردم بگویند که سنگسار بخشی از دین اسلام است. اما درواقع نیست.»
شهره آغداشلو در ادامه می گوید: «دوم اینکه این فیلم درباره مردمی که در شرایط بحرانی سکوت می کنند نیست. این فیلم درباره زنی که سنگسار شده است هم نیست. بلکه درباره زنی است که حاضر نیست سکوت کند. او علیرغم تمام خطراتی که این مساله برای او به همراه دارد داستان سنگسار را به همه جهانیان می گوید.»
منتقدین نوع برخوردی را که فیلم سنگسار ثریا میم با مساله سنگسار داشته است، مورد انتقاد قرار داده اند.
علیرغم تصویر وحشیانه و بی رحمانه ای فیلم از عمل سنگساربرای تماشاگر، بسیاری از منتقدین از جمله دست اندرکاران سازمان های حقوق بشری فیلم سنگسار ثریا میم را مورد انتقاد قرار داده اند. الیس اوئرباخ، نماینده و کارشناس سازمان عفو بین الملل که یکی از دست اندرکاران مسایل حقوق بشری در ایران به شمار می رودمی گوید: «پیام فیلم به این مساله تکیه دارد که تنها راهی که می توان این مشکل را در داخل ایران حل کرد از طریق مداخله و شفاعت جوامع خارج از کشور است.»
«در حال حاضر یک کمپین قدرتمند در داخل ایران جریان دارد به نام «به سنگسار برای همیشه پایان دهید» که توسط فعالان حقوق بشری داخل ایران به طور اعم و فعال برجسته حقوق زنان، شادی صدر به طور اخص پایه گزاری شده است و به فعالیت همه جانبه و پی گیری برای از بین بردن مجازات سنگسار اشتغال دارد.»
علیرغم این گونه انتقادات، شهره آغداشلو می گوید که تماشاگران فیلم به شدت از آن استقبال کرده اند: «ما نمایش های باورنکردنی، داشته ایم. ما واکنش های باورنکردنی هم به فیلم داشته ایم. من واقعا به ایرانی ها افتخار می کنم. هر کدام یکی بعد از دیگری به نزد ما آمدند و از ما برای انجام این کار تشکر کردند. ما زن های ایرانی داشته ایم که در جای خود بلند شدند، گریه کردند و فریاد زدند «شهره ما از تو متشکریم. ما برای ساختن این فیلم از تو متشکریم. آمریکایی ها هم شوکه و حیرت زده به سمت ما آمدند و به ما گفتند: «ما فکر می کردیم سنگسار مال دوران مسیح و جزو داستان های نوشته شده در انجیل است. ما نمی دانستیم که این جور وقایع هنوز هم در قرن بیست ویکم اتفاق می افتد.»
کارگردان سیروس نورسته ضمن دفاع از صحنه های دلخراش سنگسار در فیلم خود می گوید: «این یک فیلم دراماتیک احساسی است که قلب انسان را به درد می آورد. برای بسیاری از افراد صحنه سنگسار می تواند بسیار دلخراش باشد. اما من احساس کردم که این مساله خیلی مهم است که ما بتوانیم سنگسار را درست به همان شکلی که اتفاق می افتد به تماشاگرمان نشان دهیم. به این صورت مردم هرگز آن را فراموش نخواهند کرد. اگر آن را آبکی می کردیم شاید این یک بدخدمتی به زنانی بود که از این طریق کشته شده اند.»
کارگردان و بازیگر فیلم سنگسار ثریا میم به این موضوع نیز اشاره دارند که سنگسار مجازاتی است که منحصر به کشور ایران نیست بلکه در کشورهای دیگری چون افغانستان، پاکستان، اتیوپی، سومالی و کشورهای عربی از جمله امارات نیز ممارست می شود.
هفت سال پیش، رییس قوه قضاییه حکومت ایران، آیت الله شهرودی اعلام کرد که یک مهلت قانونی برای از بین بردن مجازات سنگسار گذاشته شده است. با این حال بنا بر گفته الیس اوئرباخ در سازمان عفو بین الملل، امروزه سنگسار مردان و گاه زنان هر چند به ندرت اما هم چنان در ایران ادامه دارد: «سازان عفو بین الملل از انجام شش سنگسار (پنج زن و یک مرد) از سال ۲۰۰۲ تا کنون شواهدی دردست دارد.»
در حال حاضرنیز بنا برگفته اوئرباخ، هفت زن و دو مرد دیگر نیزدر ایران در انتظار اجرای حکم سنگسار به سر می برند.
کارگردان سیروس نورسته امیدوار است که تماشاگران فیلم سنگسار ثریا میم با تماشای این فیلم برانگیخته و روشن شوند: «من بیش از هرچیز می خواهم این فیلم برای تماشاگر یک تجربه سینمایی باشد اما هم چنین امیدوارم که این تماشاگران بتوانند از طریق این فیلم از وقایعی که در ایران و دیگر نقاط جهان جریان دارد باخبر شوند.»