رضا سید حسینی، چهره ای ماندگار در صحنه ادب ایران

رضا سید حسینی، مترجم قدیمی و ادیبی که در شناساندن ادبیات غرب به ویژه فرانسه به مردم ایران نقش مهم و برجسته ای داشته است در روز جمعه ۱۱ ادردیبهشت ماه در سن ۸۳ سالگی در بیمارستان ایران مهر تهران درگذشت.

سیدحسینی بیش از شصت سال از عمر پربارخود را صرف ترجمه بخشی از مهم ترین آثار ادبی جهان به زبان فارسی کرد و در شناساندن مکتب های ادبی به خوانندگان خود نقش عمده ای ایفا کرد.

بسیاری از آثار نویسندگان برجسته ای چون آندره مالرو، اونوره دو بالزاک، ژان پل سارتر، آندره ژید، آلبر کامو، ماکسیم گورکی، توماس مان، جک لندن و چارلی چاپلین توسط رضا سید حسینی به زبان فارسی برگردانده شده است. با این حال، این آثار تنها یک ترجمه ساده نبوده و از جنبه های هنری گوناگونی نیز برخوردار بوده است.

رضا سید حسینی در سال ۱۳۰۵ در شهر اردبیل متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی به مدرسه پست و تلگراف رفت و به کار تحصیل در ارتباطات دور اشتغال یافت. او سپس برای تکمیل مطالعات خود به فرانسه و شهر پاریس رفت و مدتی نیز در دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در لس آنجلس به تحصیل در رشته فیلمسازی پرداخت. سپس به ایران بازگشت و در مکتب علمایی چون عبدالله توکل، پژمان بختیاری و دکتر ناتل خانلری به فراگیری عمیق تری از زبان فرانسه پرداخت.

سیدحسینی ضمن تدریس در آموزشکده تئاتر، در دوره های مختلف به کارسردبیری مجله سخن اشتغال داشت و ضمن کار در اداره مخابرات و تلویزیون ملی ایران به طور مستمر به کار ترجمه آثار ادبی می پرداخت .

رضا سیدحسینی درباره جایگزینی زبان انگلیسی به جای زبان فرانسه که مدت ها در ایران به عنوان زبان دوم محسوب می شد در مصاحبه ای با یکی از نشریات داخل کشور، آن را« نفوذ تهاجمی وتجارتی انگلیسی ها» خوانده بود که در اکثر کشورهای جهان سوم ، این زبان ( انگلیسی ) تبدیل به زبان غالب شد و در ایران نیز به عنوان زبان دوم، جای زبان فرانسه را گرفت.» با این حال او معتقد بود که مهم نیست که یک مترجم از چه زبانی ترجمه می کند، مهم فهم و درک درست مطلب و ارائه آن به نحو مناسب به خواننده است.

یکی از مهم ترین آثار باقی مانده از زنده یاد رضا سید حسینی، کتاب مکتب های ادبی است. او در مورد مکاتب ادبی غرب و تفاوت ها و شباهت های آن با سبک های ادبی فارسی گفته بود: « مکتب ادبی این است که در یک دوره خاص، گروهی، تمایلاتی به بعضی تئوری ها پیدا می کنند. این عده معمولا رهبر یا رهبرانی دارند و مدتی بر طبق آن تئوری کار می کنند. مثل مکتب های رئالیسم یا ناتورالیسم در غرب. در ایران ما مکتب ادبی به این صورت نداریم و به جای آن سبک داریم که به دو صورت است، یا سبک فردی و خصوصی است ، یعنی فردی لحن نوشتن و سخن گفتن خاصی دارد که از دیگران متمایز است، مثل سبک آل احمد یا ابراهیم گلستان، و یکی هم سبکی است که جنبه محلی و تاریخی دارد و دارای ویژگی ها و قواعد خاصی است مثل سبک خراسانی یا هندی. به هر حال سبک یک چیز است و مکتب یک چیز دیگر و شباهت خاصی بین این دو وجود ندارد. فقط سبک هندی ما شبیه به قواعد مکتب سمبولیسم است. چون ویژگی خاص سبک هندی به کار بردن سمبل ها در آن است.»

یکی از مورد توجه ترین آثار ترجمه رضا سید حسینی، کتابی است که او در دوران جوانی در زمینه روان شناسی ترجمه کرد. این کتاب با عنوان « پیروزی فکر» به شدت مورد استقبال خوانندگان قرار گرفت و نزدیک به سی بار تجدید چاپ شد و هنوز هم می شود.

رضا سید حسینی در صحنه ترجمه ادبیات به خاطر وفاداری به متن و تسلط در برگرداندن به زبان فارسی از احترام خاصی برخوردار است. او متونی را برای ترجمه انتخاب می کرد که بیش از هر چیز از طرز فکر نویسنده آن خوشش بیاید و در درجه دوم زبانی که نویسنده برای مطلبش در نظر گرفته برایش جالب باشد: « من بیشتر کتاب هایی را انتخاب می کنم که نویسنده اش سبک خاصی دارد. چون می توانم با آن کلنجار بروم و توانایی خود را محک بزنم و ببینم از چه راهی می توانم سبک این نویسنده را در ترجمه رعایت کنم.»

رضا سید حسینی در سال ۲۰۰۰ نشان شوالیه نخل آکادمیک فرانسه را از آن خود ساخت و از آخرین فعالیت های فرهنگی او، سرپرستی تدوین مجموعه شش جلدی « فرهنگ آثار» بود.