تاکسی جعفر پناهی، در حالی از سفر ده روزه برلیناله باز میگردد که سوغات مسافرانش، خرس طلائی شصت و پنجمین دوره جشنواره فیلم برلین (برلیناله) است.
خرس طلائی که جعفر پناهی، پیشتر نقره‌اش را در سال ۲۰۰۶، به خاطر فیلم آفساید به خانه برده بود.
در حالی که قبل از مراسم اختتامیه جشنواره فیلم برلین، برخی منتقدان با نگاهی سختگیرانه به فیلم تاکسی بر این باور بودند که آخرین ساخته پناهی ثابت کرده که محدودیت، لزوماً به معنای بروز خلاقیت نیست، اما هیئت هفت نفره داوران برلیناله به ریاست دارن آرنوفسکی، بر خلاف این نگاه، تاکسی را شایسته دریافت یکی از مهمترین جایزه‌های سینمایی دنیا، یعنی خرس طلا دانست.
انتخاب فیلم تاکسی، آخرین ساخته جعفر پناهی، از سوی هیئت انتخاب جشنواره فیلم برلین، برای حضور در بخش مسابقه، واکنش‌های متفاوتی به همراه داشت.
حساسیت مسئولین حکومتی سینمای ایران تا جایی پیش رفت که حجت الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی، با نوشتن نامه گلایه آمیزی به دبیر جشنواره فیلم برلین، اقای کاسلیک، مراتب اعتراض خود را از انتخاب تاکسی، جهت حضور در بخش مسابقه جشنواره فیلم برلین ابراز داشت.
آقای ایوبی در بخشی از نامه، تاکسی را وسیله سؤ تفاهمی دانسته بود که مسئولین جشنواره فیلم برلین، ذهنیت جامعه بین الملل را سوار بر آن، به بیراهه برده اند. رئیس سازمان سینمایی ایران، انتخاب آخرین ساخته پناهی در بخش مسابقه برلیناله را، به گامی تشبیه کرده بود که صدای پای مهیب سیاسی‌اش را شنیده می‌شد. حجت ایوبی در زمان نگارش نامه، سرگرم برگزاری سی وسومین دوره جشنواره فیلم فجر بود.
اما در آن سوی فضای سینمای حکومتی، غرلند‌های فیلم سازان مستقل ایران نیز، شنیده شد، آنها معتقد بودند، نام جعفر پناهی و شرایط فیلم سازی اش، در نگرش هیئت انتخاب جشنواره برلین در انتخاب فیلم از ایران تاثیر مستقیم داشته، تا جایی که فیلم‌های به گمان آنان خوب، به چشم نیامده اند. اما صدای آرام اعتراض فیلم سازانی که موفق به حضور در بخش مسابقه برلیناله امسال نشدند، با اعلام نام تاکسی به عنوان برنده خرس طلای شصت و پنجمین دوره جشنواره برلین، به فریاد خوشحالی بدل شد.
حنا سعیدی، خواهر زاده جعفر پناهی، به نیابت از دایی اش، به روی سن رفت و خرس طلا را در حالی به نشان پیروزی بالا برد که قادر به پنهان کردن گریه شوق کودکانه‌اش نشد. حنا یکی از بازیگران مستند تاکسی است.
تاکسی که در ژانر مستند ساخته شده، فضای گپ و گفتگو راننده، یعنی جعفر پناهی با مسافران را به تصویر کشیده است. تصاویری که گویا با دوربینهای تلفن همراه ضبط شده و کار کم خرج پناهی در مرحله تولید را به تدوین رسانده است.
جعفر پناهی با چینش مفهومی در کلام و صحبت ها، با تدویونی یک دست و محجوب، مسافران آشنا و نا آشنا را به مقصد می‌رساند. در میان مسافران، نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال اجتماعی که پس از حوادث انتخابات سال ۸۸، به سرنوشت مشابهی چون جعفر پناهی دچار شد و مدت سه سال را در زندان اوین گذراند به چشم می‌خورد.
بر اساس نوشته‌ای که در بخش کاتالوگ تارنمای جشنواره فیلم برلین آمده است، پناهی گفته: محدودیت‌ها مانع فیلم سازی وی نخواهند شد و وی عاشقانه به کار خود ادامه خواهد داد.
همانطور که اقای پناهی گفته، سه فیلم ، این یک فیلم نیست، پرده و تاکسی را پس از اعمال محدودیت‌ها ساخته است. سه فیلمی که هر کدام به نوعی در جشنواره‌های بین المللی حضور داشته و موفقیت‌هایی را نیز کسب کرده اند.
فیلم پرده، ساخته مشترک جعفر پناهی و کامبوزیا پرتوی، جایزه خرس نقره‌ای بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم برلین را در سال ۲۰۱۳ از آن خود کرد. صندلی خالی برای جعفر پناهی، به عنوان عضو غایب هیئت داوران جشنواره فیلم برلین در سال ۲۰۱۱ ، خشم مقامات دولتی سینما ایران را سبب شد.
جعفر پناهی به خاطره حمایت از جنبش سبز، در سال ۸۸ پس از سپری کردن دوره کوتاه بازداشت، به قید وثیقه آزاد و پس از محاکمه در دادگاه به شش سال حبس تعزیری، بیست سال ممنوعیت از سفر به خارج از ایران و بیست سال ممنوعیت از فیلمسازی محکوم شد. حکمی که محبوبیت جعفر پناهی در میان جامعه بین المللی سینما را، دو چندان کرد و دلیل اصلی توجه بیشتر به آثار این فیلم‌ساز ایرانی شد.
با پخش مستقیم مراسم اختتامیه برلیناله ۲۰۱۵ و اعلان برنده خرس طلا برای بهترین فیلم، کاربران ایرانی در فضای مجازی و صفحات اجتماعی، همه موضوعات را تعطیل و یک دست، به تاکسی جعفر پناهی پرداختند و آن را سمبل سینمای مستقل و شریف خواندند.
نسرین ستوده یکی از بازیگران فیلم نیز، در صفحه فیسبوک خود، به شهامت پناهی در ساختن فیلم در شرایط سخت اشاره و این موفقیت را به وی تبریک گفت.
جعفر پناهی نیز در اینستاگرام خود، جایزه‌اش را به همه ایرانیان تقدیم کرد.
اما خرس طلا، برای تاکسی، خبر جایزه فدراسیون بین المللی منتقدان سینما به فیلم پریدن از ارتفاع کم، در بخش پانوراما، ساخته حامد رجبی و تهیه کنندگی مجید برزگر و همچنین، جایزه فیپرشی (جایزه فدراسیون بین المللی منتقدان سینما) به تاکسی در بخش رقابت اصلی را تحت الشعاع قرار داد. دو جایزه فیپرشی به دو فیلم ایرانی، در دو بخش رقابت اصلی و پانوراما، اتفاق کم سابقه‌ای در سینمای ایران است.
پریدن از ارتفاع کم، آخرین ساخته حامد رجبی، از نگاه هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر، مهر کیفیت نازل خورد و از حضور در مهمترین رقابت سینمایی ایران بازماند
فیلم مادر قلب اتمی، ساخته علی احمد زاده، فیلم دیگری از ایران بود که در بخش فروم جشنواره فیلم برلین حضور داشت
در پس همه این هیجانات ، این سوال مطرح است که آیا مسئولین حکومتی، همچنان با احکام قضایی که برای هنرمندی چون جعفر پناهی در نظر گرفته اند، به دادن هزینه‌های بین المللی ادامه خواهند داد یا شاید این پیام مسئولین جشنواره برلین، تلنگری بر ذهن سیستم قضایی ایران باشد که، هنر را نمی‌شود زندانی کرد.