والانتین با تلفظ فرانسوی. ولنتاین به گویش انگلیسی. نام قدیسی که نماینده یک یا چند شهید مسیحیت تلقی می شود، از آن روی که چندین تن ازکشتگان بدو تاریخ مسیحیت، ولنتاین نام گرفتند.
ریشه تاریخی
چهارده فوریه در دوران قرون وسطی با عشق و ابراز احساس همراه شد و از قرن پانزدهم میلادی، به رسمی بدل شد برای اظهار علاقه و تبادل کارت تبریک و گل و شیرینی و از قرن نوزده، کارتهای دست نویس جای خود را به کارتهای چاپ شده ای دادند که شمارگان آنها امروز، از هزاران فراتر می رود.
در سالنامه های کهن، نشانی از پیوند عشق با کشته شدن این قدیسان نیست. این مناسبت از سال ۴۹۶ پیش از میلاد مسیح از سوی پاپ رسمیت یافت. اما نام ولنتاین از نسخه بازنویسی شده تقویم قدیسان کاتولیک روم چاپ سال ۱۹۶۹، حذف شد واز سوی روحانیون کاتولیک توصیه شد که طبق صلاحدید هر کشور، این مناسبت، در تقویمهای ملی لحاظ شود. سبب اتخاذ این تصمیم، این گونه عنوان شد:
«با آنکه ولنتاین قدیس از دیرباز به رسمیت شناخته شده، از او اطلاعی دردست نیست؛ به جزآنکه روز چهاردهم فوریه به خاک سپرده شده است.»
گذر زمان اما، روز چهاردهم فوریه را روز بزرگداشت این قدیس نام نهاد. باور برخی آن است که این مناسبت از این روی گرامی داشته شد که عشاق به روزی برای بیان علایق خویش نیاز داشتند؛ یا بزرگ داشتن چنین روزی برایشان خوشایند بود. اما پاپ پل ششم، در سال ۱۹۶۹ میلادی آن را از تقویم قدیسان رومی حذف کرد. این روز، اکنون، در بسیاری از کشورهای جهان برای مردم اهمیت دارد و مناسبتی مذهبی، فرهنگی و درآمد زا به شمار می رود.
ولنتاین در آینه افسانه
روایتی کهن، از کشته شدن یکی از قدیسانی که ولنتاین نام داشته، حکایت دارد و از این که این قدیس، به جرم مسیحی بودن، محبوس شده و مورد بازجویی قرار گرفته. برمبنای این روایت، کلودیوس دوم که امپراطور وقت روم بوده، شخصاً ازولنتاین پرس و جو کرده، تحت تأثیر شخصیت او واقع شده، و تلاش کرده او را از دین به الحاد بکشاند. ولنتاین اما، درمقابل، کوشیده تا امپراطوررا مسیحی کند و به همین اتهام، اعدام شده. این روایت، ولنتاین را صاحب اعجاز نیز می خواند و مدعی است که ولنتاین، پیش از مرگ، دختر نابینای زندانبان خود را شفا داده است.
روایتی دیگر، ولنتاین را کشیشی می خواند که درخفا، مردان جوان را به عقد نامزدهایشان درمی آورده است. امپراطور وقت- کلودیوس دوم- مردان متأهل را از پیوستن به ارتش منع می کرده، چرا که معتقد بوده مردان مزدوج، سربازان قابلی نمی شوند. ولنتاین به زندان افکنده و درپی آن اعدام شده است.
روایتی مدرن به این همه افزوده شده که بر اساس آن، ولنتاین، درزندان نامه ای عاشقانه برای دختر نابینای زندانبانش نوشته وآن را با واژه های «ولنتاین تو» خاتمه داده است. این روایت اما، هیچ گونه مرجع تاریخی ندارد.
عشق پیدا شد و...
" فرسوده عشق توام ای ولنتاین شیرین من"
این، نخستین انعکاس ولنتاین در ادبیات بود؛ بیت نخست شعری فرانسوی، بخشی از یک روند و ( گونه ای شعر درادبیات فرانسه که پانزده بیت دارد که با دو قافیه سروده می شود) که شاعر آن، شارل- دوک اورلئان بوده، که آن را خطاب به معشوقه اش و برای گلایه از او، مختص دکلمه در «دادگاه عالی عشق پاریس» ساخته. دادگاه عالی عشق، به اتهامات و جرایم عشقی رسیدگی می کرد؛ اتهاماتی چون خشونت علیه زنان و خیانت. قاضیان این دادگاه- که از روز چهارده فوریه سال ۱۴۰۰ میلادی رسماً آغاز به کار کرد- توسط گروهی از زنان برگزیده می شدند، و معیار انتخاب آنها شعرخوانی بود؛ خواندن اشعاری که سروده بودند. از آن پس ، نام ولنتاین، معادل معشوق شد.
آتش به همه عالم زد
در سال ۱۷۹۷ میلادی، ناشری بریتانیایی کتابی را با عنوان «کتابچه ولنتاین مرد جوان» منتشر کرد که حاوی جملات و ابیاتی احساسی برای عشاق جوانی بود که خود، نمی توانند عشق خود را درنوشتار ابراز کنند. از آن پس، کارتهایی که چنین جمله ها و اشعاری در برداشتند، به چاپ سپرده شدند و نام «ولنتاین مکانیکی» برآنها نهاده شد. با کاهش بهای تمبر درقرن نوزده، رواج ارسال کارتهای چاپی ولنتاین نیز افزون شد.
از ابتدای سده نوزده میلادی، ابراز عشق روز ولنتاین از راه فرستادن کارتهایی انجام می شد که با تورتزئین شده بودند. نیمه دوم سده بیستم اما، شاهد تعمیم یافتن تبادل کارت بود و تدریجاً، هدیه هم به بهانه های ابراز عشق افزوده شد. با این وصف، به ویژه درآمریکا، کارت، گل و شکلاتهایی که شکل قلب دارند، عمده هدایای روز ولنتاین را به خود تخصیص می دهد.
دردهه هشتاد میلادی، صنعت جواهرسازی تبلیغاتی گسترده را آغاز کرد و موفق شد هدیه دادن سنگهای گرانبها، به ویژه الماس ، را به مناسبت ولنتاین، درآمریکا باب کند.
برآوردهای رسمی حاکی از آن است که درایالات متحده، سالانه برای روز ولنتاین، متجاوز از ۱۹۰ میلیون کارت مبادله می شود. افزایش شمار کاربران اینترنت، تبریک اینترنتی ولنتاین را باب کرده است. سال گذشته حدود پانزده میلیون پیام ابراز عشق اینترنتی به مناسبت روز ولنتاین، این شبکه را در نور دیدند.
رسم مألوف ولنتاین، آن است که هر دوسوی رابطه - خواه زن یا مرد - به یکدیگر هدیه دهند و الفت خود را ابراز کنند.
ولنتاین در دهکده جهانی
ولنتاین را درکشورهای اروپایی، اسرائیل، ژاپن، هند و مصر - درهمان روز چهاردهم فوریه- جشن می گیرند. درایران، جشن باستانی اسفندگان، معادل ایرانی ولنتاین است، بی آنکه شباهتی تاریخی به آن داشته باشد. جمهوری اسلامی طی سالهای اخیر با بزرگداشت ولنتاین به شدت برخورد کرده است. سازمان محیط زیست ایران از شش سال پیش تلاش کرده دولت ایران را متقاعد کند تا اسفندگان را – که روز هفدهم ماه فوریه است- به عنوان روزی ملی به رسمیت بشناسد. یهودیان اسرائیل، ولنتاین را به عنوان دومین روز بزرگداشت عشق گرامی می دارند. نخستین روزعشق، مناسبتی مذهبی است که ازایام دور، مختص ابرازعلاقه بوده است.
پاکستان، عربستان سعودی و مالزی، بزرگداشت روز ولنتاین را مغایر موازین اسلامی و مبانی سیاسی مورد تأیید احزاب اسلام گرا می شمارند و اجازه فروش اقلامی را که به نوعی ارتباطی با گرامی داشت این روز دارد، نمی دهند.
سرانجام آنکه، ابرازعشق گاهی به ایجاد اختلاف می انجامد. نگرفتن هدیه مورد نظر، یا احساس شکست دررقابت با هم جنسان برای دریافت هدیه از معشوق – خواه همسر باشد یا نه- ریشه جدلهایی گاه جدی می شود.