مقاله ای از جی سالامان برای روزنامه وال استریت ژورنال
دیپلمات های ارشد درگیر در تلاش ها برای پایان دادن به مناقشه طولانی در سوریه می گویند دولت اوباما، و متحدان اروپایی و عرب در صدد جدا کردن روسیه از ائتلاف اش با ایران هستند؛ ائتلافی که به تقویت موقعیت بشار اسد کمک کرده است.
هدف از این تلاش ها که در ملاقات های ولادمیر پوتین، رییس جمهوری روسیه، و رهبران خاورمیانه آشکار شده است جلب حمایت مسکو از محدود کردن طول دوره قدرت بشار اسد است. برداشتن چنین گامی ائتلاف بین المللی در حال ظهور علیه داعش را یکپارچه خواهد کرد و راه تلاش های نظامی هماهنگ تر علیه این گروه افراطی در سوریه و عراق را هموار می کند.
به ایران که وفادارانه از اسد حمایت می کند به عنوان ترمز این تلاش ها نگاه می شود زیرا رویکردش مستلزم پشتیبانی کرملین است. اگر روسیه محکم پشت ایران و اسد بایستد امیدها برای اجماع بین المللی کمرنگ خواهد شد.
یک مقام ارشد آمریکایی می گوید واشنگتن "تنش فزاینده ای را بین روسیه و ایران بر سر آینده سوریه" مشاهده کرده است.
به اعتقاد مقام های آمریکایی و اروپایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در هفته های اخیر بعضی از نیروهایش را به خاطر فشارهای شدید بر آن ها از سوریه بیرون کشیده است. در ماه های اخیر شماری از فرماندهان ارشد سپاه در سوریه کشته شدند.
به گفته دیپلمات های ارشد، رییس جمهوری روسیه در هفته های اخیر دیدارهای متعددی با رهبران عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و اسراییل داشته و نشان داده است که مسکو در پی محدود کردن نفوذ ایران در چارچوب بخشی از یک مصالحه بر سر حل مناقشه سوریه است.
مقام های عرب می گویند عربستان سعودی مشخصا در جهت دست کشیدن کرملین از حمایت از اسد در بلند مدت و توانمند کردن ایران لابی کرده است.
بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسراییل، هم در مسکو ملاقاتی با پوتین داشت که تمرکزش بر جلوگیری از دسترسی ایران و شبه نظامیان حزب الله لبنان به قابلیت حمله به اسراییل از خاک سوریه بود.
فرانسوا اولاند رییس جمهوری فرانسه، خواهان یک ائتلاف جدید بین المللی علیه داعش تحت رهبری پاریس، واشنگتن، و مسکو است؛ داعش مسولیت حملات اخیر به پاریس و سقوط یک هواپیمای مسافربری روسی بر روی مصر را برعهده گرفت.
اولاند همچون باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا، همواره اسد را عامل اصلی بحران سوریه معرفی کرده و تاکید دارد که پیش از رسیدگی به مشکلات سوریه او باید از قدرت کنار گذاشته شود. مسکو و تهران حامیان دیرین اسد هستند.
روسیه چهارشنبه قطعنامه ای را به شورای امنیت سازمان ملل متحد پیشنهاد داد که هدف از آن جلب حمایت بین المللی از تلاش ها علیه داعش است. انتظار می رود فرانسه هم قطعنامه دیگری را ارائه کند. دیپلمات ها می گویند اعضای شورای امنیت در پی وحدت بر سر سوریه هستند.
قطعنامه پیشنهادی روسیه ضمن این که داعش را هدف گرفته است ولی تعریف گسترده ای از گروه های تروریستی در سوریه به دست می دهد. متن قطعنامه فرانسه مشخصا متوجه داعش است. فرانسوا دلاتر، سفیر فرانسه در سازمان ملل متحد، می گوید پاریس و مسکو بر روی قطعنامه های خود کار می کنند اما روشن نیست که آیا سرانجام دو قطعنامه یکی خواهند شد یا جداگانه ارائه می شوند. اگر یکی از دو قطعنامه به خاطر آن دیگری رد شود ممکن است شاهد تنش در میان اعضای شورای امنیت باشیم.
مقام های آمریکا، اروپا، و عرب درباره تمایل پوتین به ایجاد فاصله میان روسیه و ایران و اسد رویکردی محتاطانه دارند. سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، سه شنبه این موضع رسمی دولت متبوعش را تکرار کرد که هیچ پیش شرطی را در مورد برکناری اسد به عنوان بخشی از مذاکرات برای پایان دادن به مناقشه نمی پذیرد.
با این وجود، رشد داعش در سوریه و عراق و نقش آن در حملات اخیر درخواست ها در واشنگتن و اروپا برای حفظ یک موضع یکپارچه با روسیه را شدت بخشیده است.
ایران در مذاکرات اخیر در وین نشانه ای از این که اسد را برای ترک قدرت تحت فشار خواهد گذاشت ارائه نداد. اما مقام های آمریکایی و اروپایی خوش بین هستند که کرملین با ادامه دیپلماسی انعطاف بیشتری درباره آینده رهبر سوریه نشان بدهد.
دور بعدی مذاکرات بر سر آینده سوریه برای ماه دسامبر برنامه ریزی شده است. آمریکا و روسیه قصد دارند برای برقراری آتش بس میان اسد و مخالفانش، به غیر از داعش، فشار بیاورند.
یک مقام اروپایی درگیر در دیپلماسی سوریه می گوید: "بخش عمده ای از ماجرا بستگی به این دارد که منافع روسیه ایجاب کند به کدام سو برود."
این مقام اروپایی می افزاید کشورهای عرب برای پوتین روشن کرده اند که حمایت شان از یک آتش بس، مشروط به برقراری یک جدول زمانی برای خروج اسد از قدرت خواهد بود.
ولادمیر پوتین در دیدارهای جداگانه ای که ماه گذشته با رهبران عربستان سعودی و امارات در شهر ساحلی سوچی داشت آن ها را شگفت زده کرد. او تاکید کرد که روسیه با حضور نظامی اش در سوریه موجب کاستن از نفوذ تهران در آن کشور خواهد شد. رهبر روسیه مشخصا گفت اگر کشورهای عرب از استراتژی او پشتیبانی کنند او در تلاش های شان برای مهار ایران به آن ها کمک خواهد کرد.
مقام های روس به درخواست ها برای اظهارنظر در این باره پاسخی نداده اند.
پوتین در ملاقات با نتانیاهو هم پیام مشابهی را به رهبر اسراییل منتقل کرد؛ این که نقش روسیه در سوریه می تواند به محدود کردن عملیات ایران و حزب الله لبنان کمک کند.
نخست وزیر اسراییل در سفر اخیرش به واشنگتن ابراز اطمینان کرد که اسراییل و روسیه در مورد حفظ منافع آن کشور در سوریه درک مشترکی دارند.
به لحاظ تاریخی، ایران و روسیه رقبای استراتژیک بوده اند. روسیه تزاری بخش های گسترده ای از خاک ایران را به خاک خود ملحق کرد. البته مسکو در سال های اخیر ایران را در ساخت نیروگاه هسته ای بوشهر یاری داد اما در عین حال با وضع تحریم های بین المللی علیه ایران هم مخالفتی نداشت. روابط نظامی و همکاری های اقتصادی دو کشور، با دوباره قدرت گرفتن پوتین، مسیری رو به رشد را طی کرده است. مسکو گفته است موشک های دفاعی فوق پیشرفته اس سیصد را در اختیار ایران خواهد گذاشت. دو کشور برای حفظ بشار اسد همکاری های نزدیکی داشته اند.
با این وجود، مقام های آمریکایی و اروپایی معتقدند ایران نگران است که حضور روزافزون نظامی روسیه در سوریه نفوذ تهران در دمشق را کاهش دهد. مقام های غربی می گویند با ادامه مذاکرات بر سر آینده سوریه تفاوت های تهران و مسکو آشکارتر خواهد شد.
فیلیپ هاموند وزیر امور خارجه بریتانیا، اخیرا گفت: "ما فکر می کنیم تنش هایی بین روس ها و ایرانی ها وجود دارد."
* برگردان فارسی این مقاله تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آن الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.