مقاله ای از پیتر بیکر و دیوید سنگر در نیویورک تایمز
مقام های دولت اوباما یک سال با همتایان ایرانی خود برای آزادی آمریکایی های زندانی در ایران به طور پنهانی ملاقات می کردند. پاییز گذشته، تنها چیزی که ممکن به نظر نمی آمد، رسیدن به توافق بر سر آزادی آن ها بود.
ایرانی ها برای شرکت در یکی از آخرین نشست های مخفی در سوییتی در هتلی در ژنو با پیشنهادی کاملا جدید به مذاکرات آمدند، که بر آزادی ده ها ایرانی محبوس در زندان های آمریکا اصرار داشت و در واقع بازگشت به پیشنهاد اولیه ای بود که مدت ها پیش رد شده بود.
آمریکایی ها مات و مبهوت بودند. برت مک گرک مذاکره کننده اصلی آمریکا گفت: "ما که پیشتر در این باره صحبت کرده ایم." به گفته مقام های آمریکایی آگاه به مذاکرات ایرانی ها مصر بودند. مسائلی در داخل ایران که بخشی از کشمکش داخلی بر سر نحوه تعامل با آمریکا بود تغییر کرده بود. به نظر می رسید بعد از این همه ماجرا کسی در قدرت در تهران به دنبال توافق نبود.
برت مک گرک و گروه او کاغذ و قلم هایشان را جمع کرده و اتاق را ترک کردند. ملاقات به طور ناگهانی به پایان رسید. طرف مذاکرات افرادی از نهادهای امنیتی ایران بودند که احتمالا هیچگاه پیشتر مذاکره ای با آمریکایی ها انجام نداده بودند. آنها از تسلط دیگر دیپلمات های ایرانی درگیر در مذاکرات هسته ای به زبان انگلیسی برخوردار نبودند.
اختلافات بر سر نحوه آزادی زندانیان تنها در طرف ایرانی نبود؛ در دولت اوباما هم اختلاف نظر جدی وجود داشت که اگر مبادله ای در کار باشد، این امر باید با چه زندانیان ایرانی در آمریکا صورت بگیرد. لورتا لینچ وزیر دادگستری آمریکا، مخالف هر معامله ای بود که در آن آمریکایی های بی گناه که با اغراض سیاسی دستگیر شده بودند، با مجرمان ایرانی که در سیستم قضایی آمریکا محکوم شده اند، مورد مبادله قرار بگیرند.
در پایان، باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا در آنچه او "اقدامی برای یک بار" توصیف کرد، در این باره تصمیم گرفت. هفت ایرانی که قوانین تحریم آمریکا را نقض کرده بودند از زندان آزاد شدند تا آمریکایی های ایرانی تبار به خانه هایشان در ایالات متحده بازگردند. درست است که آنها قوانین تحریم را زیر پا گذاشتند، اما این تحریم ها به هر حال در شرف تعلیق بود.
در پایان ماجرا، مانند صحنه ای از فیلم آرگو، وقتی مسولان ایرانی در فرودگاه اجازه ندادند که جیسون رضاییان به همراه مری، مادرش، و یگانه صالحی، همسرش، ایران را ترک کنند، جان کری وزیر خارجه آمریکا در یک تماس تلفنی فوری با محمدجواد ظریف همتای ایرانی اش، کار را به انجام رساند. ظاهرا وزیر خارجه ایران چهار نفر را مامور حل مشکل کرد.
شماری از کاندیداهای جمهوریخواه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ضمن استقبال از آزادی زندانیان آمریکایی دولت اوباما را مورد انتقاد قرار دادند که با این کار مبنای خطرناکی گذاشته است و از این پس دشمنان آمریکا فکر می کنند می توانند با گروگان گرفتن شهروندان آمریکایی تروریست هایشان را از زندان های آمریکا نجات دهند.
برت مک گرک مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا که در رسیدن به توافق بر سر خروج نوری المالکی نخست وزیر مساله دار عراق از قدرت نقش محوری داشت، در اکتبر ۲۰۱۴ برای سرپرستی گفتگوها با ایران بر سر آزادی زندانیان آمریکایی انتخاب شد.
گروه آمریکایی و در راس آن مک گرک با کمک سفارت سوییس در ایران برای نخستین بار در نوامبر ۲۰۱۴ با ایرانی ها در ژنو ملاقات کردند.
فهرست آمریکایی ها شامل این افراد بود: جیسون رضاییان خبرنگار واشنگتن پست در ایران دستگیر شده در ژوییه ۲۰۱۴؛ امیر حکمتی تفنگدار دریایی پیشین آمریکا بازداشت شده در اوت ۲۰۱۱؛ و سعید عابدینی کشیش ایرانی ساکن آیداهو که از ۲۰۱۲ در حبس بود. آمریکایی ها همچنین بر سر آزادی نصرت الله خسروی، تاجر ایرانی آمریکایی، که تا چند روز پیش کسی با نام او آشنا نبود، چانه زنی می کردند.
هر چند دو طرف هر ماه یا هر شش هفته یک بار با هم دیدار می کردند، اما بیش از آن که وقت شان صرف رسیدن به توافق شود، به بحث و جدل می گذشت. پس از توافق هسته ای در تیر ماه فضا تغییر کرد.
ایرانی ها برای این که تصور نشود در برابر آمریکا عقب نشینی کرده اند آزادی ۴۰ ایرانی محبوس در زندان های آمریکا و دیگر نقاط دنیا را درخواست کردند. آمریکایی ها بلافاصله این درخواست را رد کردند، اما برای بررسی پیشنهاد مبادله زندانی به آمریکا برگشتند.
در کاخ سفید و وزارت دادگستری عده ای با این کار مخالف بودند. وزیر دادگستری آمریکا معتقد بود که این وضعیت مشابه جنگ سرد نیست که به مبادله جاسوس دست زده شود؛ او باور داشت جیسون رضاییان و دیگران ناعادلانه زندانی شده اند و باید آزاد شوند.
هیچ کس آزادی زندانیان ایرانی محکوم به تروریسم یا اقدامات مجرمانه خشونت بار در آمریکا را برای مبادله پیشنهاد نکرد، اما رییس جمهوری آمریکا به این جمع بندی رسید که ایرانی های مجرم اقتصادی را برای مبادله آزاد کند. مذاکره کنندگان ایرانی فهرستی از ۱۹ نفر را به طرف آمریکایی دادند. وزارت دادگستری آمریکا و دیگر نهادهای مسول تک تک پرونده ها را به دقت ارزیابی کردند.
مخالفت با بعضی اسامی باعث شد که فهرست به یک ایرانی و شش ایرانی-آمریکایی که قوانین تحریم را زیر پا گذاشته بودند، محدود شود.
زمانی که کری و ظریف در ۲۹ اکتبر در حاشیه مذاکرات سوریه دیدار کردند، به نظر می رسید دو طرف بسیار به توافق نزدیک شده اند. اما چند هفته بعد که گروه برت مک گرک با طرف ایرانی ملاقات کرد به نظر همه تلاش ها از بین رفته بود و مذاکرات در آستانه سقوط قرار داشت. در دور بعدی مذاکرات سوریه در دسامبر، کری بار دیگر ظریف را در گوشه ای گیر آورد و هر دو موفق شدند مساله را مدیریت کنند.
نقطه تحول زمانی بود که ایران به سرعت به تعهداتش بر مبنای توافق هسته ای عمل می کرد.
ایرانی ها در ماه دسامبر متیو ترویتیک، آمریکایی ۳۰ ساله ای که در تهران مشغول تحصیل ادبیات فارسی بود، را دستگیر کردند. آمریکایی ها در آستانه رسیدن به توافق برسر مبادله زندانیان خواستار آزادی متیو ترویتیک شدند، اما برای پرهیز از درخواست ایران برای آزادی زندانیان بیشتر از افزودن نام او به مذاکرات پرهیز کردند.
پس از انتشار خبر آزادی زندانیان در روز شنبه، متیو ترویتیک که در واقع بخشی از مبادله زندانی نبود جداگانه آزاد شد و با یک هواپیمای تجاری ایران را ترک کرد. نصرت الله خسروی در ایران ماند و سه زندانی دیگر از تهران راهی سوییس شدند، تا پس از سال ها به خانواده هایشان بپیوندند.
* برگردان فارسی این مقاله ها تنها برای آگاهی رسانی منتشر شده و نظرات بیان شده در آنها الزاماً بازتاب دیدگاه صدای آمریکا نیست.