مقاله‌ای به قلم جان کری وزیر خارجه و ارنست مونیز وزیر انرژی ایالات متحده برای روزنامه واشنگتن پست
زمانی که باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا پا به کاخ سفید گذاشت، با ایرانی روبرو بود که بر چرخه تولید سوخت هسته‌ای مسلط بود، به طور پنهانی یک مرکز غنی سازی اورانیوم در اعماق کوه ساخته بود، در مسیر نصب نزدیک به بیست هزار سانتریفیوژ قرار داشت، و در حال تولید سانتریفیوژهای پیشرفته و ساخت رآکتور آب سنگین اراک بود که می‌تواند پلوتونیوم مورد مصرف در جنگ افزار هسته‌ای را تولید کند. اگر ایران تصمیم به ساخت جنگ افزار هسته‌ای داشت، تقریبا مسیرش هموار بود و جامعه بین المللی نظارت چندانی بر برنامه هسته‌ای اش نداشت. با این پس زمینه، رییس جمهوری آمریکا عهد کرد هرگز اجازه نخواهد داد ایران به جنگ افزار هسته‌ای دست یابد.
توافق هسته‌ای که ۲۳ تیر ماه ۱۳۹۴ در شهر وین به دست آمد، نه تنها بهترین راه برای جلوگیری از دستیابی ایران به جنگ افزار هسته‌ای است، بلکه تنها گزینه معتبر و پایدار برای تحقق چنین هدفی است. این راه حل دیپلماتیک فراگیر از حمایت یکپارچه قدرت‌های بزرگ جهان برخوردار است. این توافق زمانی را که ایران برای ساخت جنگ افزار هسته‌ای لازم دارد طولانی می‌کند؛ تدابیر محکمی را در نظر دارد تا اگر ایران تصمیم به حرکت در مسیر ساخت جنگ افزار هسته‌ای گرفت زمان کافی برای واکنش وجود داشته باشد؛ و در عین حال هیچ یک از گزینه‌های در دسترس را حذف نمی‌کند.
این توافق مشخصا تمام راه های ممکن پیش روی ایران برای تولید مواد هسته‌ای لازم برای بمب اتم را مسدود می‌کند: مسیرهای غنی سازی اورانیوم در سطح بالا و تولید پلوتونیوم، و همچنین راه های پنهانی. این توافق بر روند راستی‌آزمایی استوار است، نه اعتماد. ایران پیش از دستیابی به لغو چشمگیر تحریم های اقتصادی باید برنامه غنی سازی، تحقیق و توسعه، و ذخایر اروانیوم غنی شده اش را محدود کند. برای جلوگیری از فریبکاری، بازرسان بین المللی دسترسی بی‌سابقه‌ای به مراکز هسته‌ای اعلام شده، هر گونه مرکز مورد سوء ظن، و تمامی زنجیره سوخت هسته‌ای از تولید اورانیوم تا ساخت سنتریفیوژها و عملیات اجرایی خواهند داشت.
اگر ایران در عمل به مسئولیت هایش کوتاهی کند تحریم‌ها دوباره اعمال خواهند شد و هیچ کشوری هم نمی‌تواند مانع آن شود. اگر ایران بخواهد کل توافق را زیر پا بگذارد، آن وقت جهان زمانی طولانی‌تر – یک سال در مقایسه با دو ماه – در اختیار خواهد داشت تا پیش از تولید بمب توسط ایران واکنش نشان دهد. ما همچنین از قدرت و اعتبار اخلاقی برآمده از به کارگیری تمام گزینه های دیپلماتیک برخوردار هستیم.
آیا این توافقی خوب برای ایالات متحده و امنیت جهانی است؟
واقعیت‌ها را در نظر بگیرید:
بدون این توافق، ایران می‌تواند ظرفیت غنی سازی اورانیوم اش را در زمانی کوتاه دو برابر کند. با این توافق، باید این ظرفیت را بی معطلی و به سرعت کاهش دهد.
بدون این توافق، ایران می‌تواند با سرعت به تولید سنتریفیوژهای پیشرفته ادامه دهد. با این توافق، برنامه اش به طور چشمگیری محدود خواهد شد.
بدون توافق، ایران می‌تواند ذخایر موجود اورانیوم غنی شده اش را افزایش دهد. با این توافق، این ذخایر تا ۹۸ درصد کاهش خواهد یافت و تا ۱۵ سال در این حد خواهد ماند. ایران همچنین باید اورانیوم غنی شده در سطح ۲۰ درصدش را که بخشی از مسیر تولید مواد لازم برای بمب اتم است از بین ببرد.
بدون این توافق، ایران می تواند هر سال پلوتونیوم کافی برای ساخت یک تا دو بمب اتم تولید کند. با این توافق، ایران هیچ پلوتونیومی برای مصارف نظامی تولید نخواهد کرد.
بدون این توافق، ایران می تواند گام های لازم برای تولید جنگ افزار هسته‌ای را بردارد. با این توافق، از برداشتن همه این گام ها منع شده است.
اگر جامعه جهانی شک کند که ایران فریبکاری می‌کند، آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌تواند دسترسی به هر مرکز مشکوکی را درخواست کند. درباره تاخیر ۲۴روزه قبل از دسترسی بازرسان به مراکز هسته‌ای مشکوک اغراق شده است. برای روش شدن مساله بهتر است بدانیم که آژانس بین المللی انرژی اتمی در چارچوب پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش و تکثیر جنگ افزار هسته‌ای می تواند طی ۲۴ساعت بازرسی از مکانی مشکوک را درخواست کند.
توافق هسته‌ای این مبنا را تغییر نمی‌دهد. در واقع توافق این روند را با ایجاد مکانیزمی جدید تسهیل می‌کند. هدف از این مکانیزم اطمینان یافتن از این است که آژانس دسترسی لازم را به دست خواهد آورد و دوره زمانی قطعی را برای حل مساله دسترسی طی ۲۴ روز تعیین می کند. این مکانیزم ابزار مهمی را دراختیار می‌گذارد تا یقین حاصل شود که ایران نمی‌تواند به طور نامحدودی در بازرسی‌ها تاخیر بیاندازد.
مهم‌تر از همه این که نمونه برداری محیطی می‌تواند آثار میکروسکوپی فعالیت‌های هسته‌ای را حتی پس از تلاش برای از بین بردن شواهد نمایان کند. پیشینه ایران نمونه خوبی در این باره است. در بهمن ۱۳۸۱ آژانس بین المللی انرژی اتمی دسترسی به مرکز مشکوکی در تهران را درخواست کرد. اما حتی پس از شش ماه و با وجود تلاش ایران برای پنهانکاری نمونه برداری ها انجام فعالیت‌های هسته‌ای را آشکار کرد.
طرح تایید شده در وین منقضی نمی‌شود و نامحدود است. بعضی شرایط آن تا ۱۰ سال، بعضی تا ۱۵ سال و بعضی دیگر تا ۲۰ و ۲۵ سال ادامه خواهد داشت. اما شفاف سازی های مقرر در توافق و اساسی ترین تعهد ایران – حفظ ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای اش- دائمی اند.
در ضمن، تحریم‌های اقتصادی تا زمانی که تهران به تعهدات عمده اش عمل نکند، بدون تغییری برقرار خواهند ماند؛ این تعهدات شامل برداشتن قلب رآکتور اراک، برچیدن و انبار کردن سیزده هزار سنتریفیوژ و ارسال اورانیوم غنی شده به خارج از ایران است.
عقب کشیدن آمریکا از این توافق اشتباهی تاریخی خواهد بود. در این صورت ما در میان شرکای مان منزوی شده و شاهد گسیخته شدن نظام تحریم ها خواهیم بود و این وضع به ایران قابلیت غیرقابل کنترلی در جهت پیشبرد برنامه هسته ای اش خواهد داد.
ما می‌دانیم که ایران تهدیدی برای ثبات خاورمیانه است. دقیقا برای این خطر است که توافق بسیار ضروری است و برای همین ما سخت جنگیدیم تا تحریم چند جانبه تسلیحاتی برای پنج سال و تحریم موشک‌های بالستیک برای ۸ سال برقرار بماند. تحریم‌های مصوب آمریکا مرتبط با تروریسم، حقوق بشر و برنامه موشکی ایران ادامه خواهند داشت.
یک ایران مسلح به جنگ افزار هسته‌ای تهدیدی برای ایالات متحده، متحدانش در خاورمیانه، و جامعه جهانی است. این توافق با برداشتن این تهدید رسیدگی به مشکلات ناشی از اقدامات منطقه ای ایران را به مراتب ممکن تر خواهد کرد.
رییس جمهوری آمریکا به صراحت گفته است که ایران به جنگ افزار هسته ای دست نخواهد یافت. نه تحریم نه اقدام نظامی نمی توانند چنین نتیجه ای را تضمین کنند. راه حل مساله توافق دیپلماتیک فراگیری است که در وین به دست آمد.