رئیس بخش فارسی صدای آمریکا در برنامۀ ساعت خبر روز پنجشنبه ۲ امرداد ۱۳۹۳ (۲۴ ژوئیه) با اشاره به تحریمهای ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه، به کاربرد اعمال تحریم به عنوان ابزاری در صحنه سیاست خارجی بینالملل میپردازد.
متن کامل گفتگو با ستاره درخشش به این شرح است:
پرسش: اکنون که اتحادیه اروپا در زمینه اعمال تحریمها علیه روسیه به ایالات متحده آمریکا پیوسته است، ما هم میتوانیم از نزدیک به این تحول تازه نگاهی بیندازیم و ببینیم تحریمهای بینالمللی به عنوان ابزارهای سیاست خارجی چگونه بر روسیه تاثیر گذار بودهاند. این سوال را از دکتر ستاره درخشش، رئیس بخش فارسی صدای آمریکا میپرسیم:
پاسخ: باید بگویم تصمیم کشورهای اروپایی در پیوستن به دولت باراک اوباما در اعمال مجازاتهای بیشتر علیه روسیه غیرمنتظره نبود. اروپاییها با این تصمیم، وحدت خود با ایالات متحده را در محکوم کردن تجاوز روسیه علیه اوکراین و بخصوص پشتیبانی بیملاحظه مسکو از جداییخواهان، همزمان با فاجعۀ سقوط هواپیمای خطوط هوایی مالزی نشان دادند.
میدانیم که پرزیدنت اوباما و جان کری وزیر امور خارجه آمریکا، بارها بر نیاز پیوستن کشورهای اروپایی به آمریکا و فرستادن پیامی قاطع و شفاف به ولادیمیر پوتین (رئیس جمهوری روسیه) تاکید کردهاند تا او با استفاده از نفوذ خود بر جداییخواهان اوکراین، ازآنها بخواهد که به رویارویی مرگبار کنونیشان پایان بدهند. اگر اروپاییها تا قبل از این جریان بیمیل بودند، اکنون ناچار شدهاند در قبال آنچه درآسمان اوکراین اتفاق افتاد، در برابر رفتار روسیه خشم شدید خود را نشان بدهند. موضع مشترک علیه روسیه و تصمیم به پیروی از رهبری آمریکا و پیشروی در این مسیر، حلقه فشار برمسکو را تنگتر می کند و این پیام قدرتمند، یک پیروزی قاطع برای پرزیدنت اوباماست.
پرسش: پیام قدرتمند از سوی آمریکا و اکنون از جانب اروپا به روسیه داده شده است. اما منتقدان، مثلا همین جا در واشنگتن و درکنگره آمریکا - میگویند مجازاتها کافی نیست و برخی حتی تاثیرگذار بودن آن را زیر سوال میبرند.
پاسخ: بله. جان مککین سناتور جمهوریخواه، یکی از این منتقدان است. مثلا دو روز پیش، او به روزنامه بریتانیایی دیلی تلگراف، گفت مجازاتهایی که اروپائیان وضع کردهاند «به شوخی میماند. تاثیری هم نخواهد داشت»، و برای آن که مجازاتها مؤثر افتد، کشورهای اروپایی باید ابتدا از انرژی روسیه بینیاز شوند.
سناتور مککین در انتقادهای خود تنها نیست. به هر حال، بحث مؤثر بودن مجازاتهای بینالمللی بسیار داغ است و بر کسی پوشیده نیست. اما من در اینجا میخواهم تاکید کنم که تحریمها مؤثر بوده و روسیه هماکنون به دردسر افتاده. اعتبار روسیه به خاطر تحریمها، در رتبه Standard & Poor's سقوط کرده و دومین و پائینترین رتبه را گرفته. این از دید سرمایهگذاران خارجی علامت بدی است. در ضمن در سال جاری، روسیه با فرار سرمایههایی به مبلغ ۷۵ میلیارد دلار روبرو بوده که به مراتب از فرار سرمایه سال گذشته بیشتر است. اقتصاد روسیه در فاصله ماههای آوریل تا ژوئن، رشدی نداشته.
این اقتصاد، بر لبه پرتگاه رکود قرار گرفته است. دولت روسیه رسماً اعلام میکند مجازاتهای غرب تاثیر آن چنانی بر اقتصاد آن کشور نداشته، اما تحلیلگران روس میگویند مسکو اشتباه میکند و چنانچه بر دایره مجازاتها افزوده شود و نفت و گاز روسیه را در بر گیرد، سرنوشتی مانند ایران در انتظار آن کشور خواهد بود. الکس کودرین وزیر پیشین اقتصاد روسیه و دوست دیرین آقای پوتین برآورد کرده که تاکنون مجازاتها برای روسیه معادل یک درصد تولید ناخالص داخلی کشور هزینه داشته و اگر تحریمها بیشتر شود حقوق و درآمد مردم عادی روسیه کاهش مییابد و چند درصد از تولید ناخالص داخلی را نیز میبلعد.
پرسش: از ایران نام بردید؛ ممکن است کمی بیشتر توضیح بدهید. ایران به مدت ۳۵ سال در معرض مجازاتهای آمریکا و بینالمللی بوده و این قابل فهم است که چرا روسیه نمیخواهد یک ایران دیگر بشود. بنا به برآوردها احتمال دارد ایران به خاطر تحریمها در این سالها بین ۱۰ تا ۲۰ درصد تولید ناخالص داخلیاش را هزینه داده باشد.
پاسخ: درست است. بسیاری از تحلیلگران روسیه مورد ایران را مثال میزنند. رژیم ایران هم مانند روسیه میگوید مجازاتهای بینالمللی و آمریکا تاثیر مورد نظر را نداشته و ایران برعکس به خودکفایی در اقتصاد رسیده است. اما این را همه میدانیم که در دنیای امروز که همه به هم وابستهاند چنان امری ممکن نیست. مگر این که بخواهید یک کره شمالی دیگر بشوید.
اما بعید میدانم یک ایرانی پیدا شود که بخواهد تهران یک پیونگ یانگ دیگربشود. مردم برعکس بوروکراتهای کشور، فشار مجازاتها را لمس میکنند. به تازهترین نظرسنجی گالوپ نگاه کنید. ۸۵ درصد ایرانیها گفتهاند از مجازاتها آسیب دیدهاند، ۵۶ درصد هم گفتهاند مجازاتها به شدت به آنها آسیب زده است. نرخ تورم هم که هنوز حدود ۲۰ درصد است. بیکاری، بویژه در میان جوانان، حدود ۳۰ درصد است؛ بعضی این رقم را حتی بالاتر میدانند. فاصله دارا و ندار مدام در حال افزایش است. ارزش ریال دربرابر دلار بسیار پائین آمده و خرید کالاهای وارداتی را برای بسیاری از ایرانیان به رویا تبدیل کرده است. وزیر امور خارجۀ ایران از تاثیر فلجکننده تحریمها بر اقتصاد صحبت کرده ومیدانیم که رئیس جمهوری ایران تصمیم به آغاز گفتگو با غرب را گرفت، چون نهایتاً امیدوار است تحریمها لغو شود.
پرسش: روشن است که دولت اوباما امیدوار است آقای پوتین نگران از تحریمهای اقتصادی حتی شدیدتر، با حل بحران اوکراین از راه گفتگو موافقت کند.
پاسخ: بله، مجازاتها به عنوان ابزارهای اعمال فشار بر کسانی مثل آقای پوتین میتوانند تاثیرگذار باشند، به شرط آن که هدفمند باشند. در تازهترین دور مجازاتهایی که دولت اوباما علیه روسیه وضع کرده است، سه دسته نهادهای بسیار مهم – یعنی بانکها، شرکتهای نفتی و شرکتهای تسلیحاتی – هدف گرفته شدهاند.
بنا به برآورد دکتر آندرس اسلوند، کارشناس مشهور اقتصاد روسیه در مؤسسه اقتصاد بینالمللی پیترسون در واشنگتن، تحریمهای تازه حدود یک دهم تولید ناخالص داخلی روسیه را شامل میشود، یعنی یک فشار اقتصادی بسیار مهم.
پرزیدنت اوباما همچنین «روسنفت»، بزرگترین شرکت نفتی جهان، که روزانه ۵ میلیون بشکه نفت تولید می کند، را تحت تحریم قرار داده. این یعنی ۶ درصد تولید ناخالص داخلی روسیه. این که آمریکا یک چنین شرکت عظیمی را هدف گرفته است، یعنی هدف گرفتن اقتصاد. اغلب ناظران در این نکته توافق دارند که سرمایهگذاران غربی از هماکنون در معامله با روسیه، بسیار محتاطانه عمل میکنند.
شمار زیادی از بانکهای غربی تمایلی به مراوده با روسیه ندارند. همین چند روز پیش، کاترپیلار، یک از شرکتهای بزرگ صنعتی آمریکا، ناگهان تصمیم گرفت معاملهای با یک شرکت بزرگ روسی در زمینه فعالیت مشترک در ساختن لوکوموتیو در روسیه را لغو کند. با تصمیم اروپاییها در پیوستن به آمریکا درتحریمها، من اطمینان کامل دارم که به زودی شاهد اعلامیههای بیشتری از این دست خواهیم بود.