مقاله ای از ارکان گورسس برای رویترز
تاخیرها در تلاش برای تشکیل یک دولت ائتلافی در ترکیه زمان کافی را در اختیار رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه، قرار داده و بخت برگزاری یک انتخابات زودهنگام را افزایش می دهد؛ انتخاباتی که طی آن حزب عدالت و توسعه می تواند دوباره اکثریت را به دست آورد و اپوزیسیون را ناکام رها کند.
یک ماه پس از انتخاباتی که حزب عدالت و توسعه را از حکمرانی مطلق محروم کرد گفتگوها برای تشکیل یک دولت ائتلافی هنوز آغاز نشده است. احزاب مخالف بیش از گذشته متفرق اند و اردوغان در سایه به این فکر می کند چگونه قدرت را حفظ کند.
انتخابات هفتم ژوئن، ترکیه را در چنان وضعیت نامعلوم سیاسی فرو برده که از زمان دولت ائتلافی بی ثبات دهه نود میلادی تا کنون سابقه نداشته است. انتخابات باعث شد رویای اردوغان برای تبدیل ریاست جمهوری تشریفاتی به یک پست اجرایی قوی نقش بر آب شود.
اردوغان که طی بیش از یک دهه صحنه سیاسی ترکیه را زیر سایه خود قرار داده است تمایلی به تقسیم قدرت ندارد. با وجود درخواست های مکرر برای تشکیل دولت احتمالا منافع اردوغان و حزبی که او بنیان گذاشته است در شکست مذاکرات و برگزاری یک انتخاب جدید است.
یکی از اعضای ارشد حزب عدالت و توسعه که با تفکر اردوغان آشنایی دارد می گوید: «تشکیل ائتلاف دشوار و حفظ آن غیرممکن است. برگزاری یک انتخابات زودهنگام که در آن خواست مردم منعکس شود ضرورت دارد.»
امید آن ها این است که با یادآوری گروکشی های سیاسی در دولت ائتلافی که به بحران اقتصادی دهه نود منتهی شد رای دهندگان دوباره اکثریت مجلس را در اختیار حزب عدالت و توسعه بگذارند.
چشم انداز بحران در ترکیه برای شرکای آن کشور در ناتو آزار دهنده است. ناتو خواهان ثبات در کشوری است که در همسایگی ایران، عراق و سوریه قرار دارد و داعش در چند قدمی مرزهایش از این سو به آن سوی عراق و سوریه می رود.
اردوغان از «تبعید» به سایه – بر طبق قانون اساسی ترکیه رییس جمهور در سیاست حزبی دخالت نمی کند- به سود خود بهره می برد. دیگران ممکن است زد و خوردهای سیاسی داشته باشند اما مردی که بسیاری را با برخوردهای مجادله آمیزش از خود دور می کرد اینک آرامش خود را حفظ کرده و به نظر خود را فراتر از نزاع های سیاسی نشان می دهد.
هاکان بایراکی، رییس موسسه نظرسنجی سونار، می گوید: «اپوزیسیون دارد خسته می شود. اردوغان این تصویر را به مردم منعکس می کند که آن ها در سر و کله همدیگر می زنند.»
نتایج یک نظرسنجی پس از انتخابات هفتم ژوئن نشان می داد که اگر رای دهندگان از نتیجه انتخابات آگاهی داشتند حزب عدالت و توسعه چهار درصد بیشتر رای می آورد. البته نظرسنجی های متعاقب آن خلاف این را نشان می داد و از ریزش حمایت از حزب عدالت و توسعه حکایت داشت.
اردوغان این هفته به احمد داووداغلو، نخست وزیر، اختیار تشکیل یک دولت ائتلافی را خواهد داد. دولت باید یا تا چهل و پنج روز تشکیل شود یا پس از آن انتخابات جدید برگزار شود.
البته این امر هنوز رخ نداده است. اردوغان گفته است دستور تشکیل دولت را همزمان با آغاز به کار هیات اداری پارلمان جدید صادر خواهد کرد. نمایندگان اپوزیسیون در مجلس اردوغان را به سنگ اندازی در راه تشکیل دولت ائتلافی متهم می کنند.
به گفته ی اوزر سنسار، رییس موسسه نظرسنجی متروپل: «اردوغان نیاز به زمان دارد. او ابتدا نیاز دارد هیات حاکم حزب عدالت و توسعه را تغییر دهد. هدف دوم او ادامه این وضع تا برگزاری انتخابات زودهنگام زیر نظر دولت عدالت و توسعه است.»
کنترل بروکراتیک
بعضی از نمایندگان اپوزیسیون در مجلس معتقدند اردوغان با طفره رفتن و مانع تراشی می کوشد موجب اختلاف میان اپوزیسیون شده واطمینان حاصل کند که هنگام نشست شورای نظامی در ماه اوت که طی آن فرماندهان ارشد منصوب می شوند حزب عدالت و توسعه کاملا در قدرت است. این نشست در شرایطی برگزار می شود که آنکارا درباره احتمال مداخله نظامی در مناطق مرزی سوریه تصمیم می گیرد. ارتش ترکیه پیشتر تمایلی به انجام عملیاتی فراتر از جبهه ملی کشور نشان نداده است.
کنترل ارتشی که طی نیمه قرن بیستم چهار دولت را از قدرت کنار زد یکی از اولویت های اردوغان طی دوازده سال نخست وزیری اش بود.
مقام های دفتر اردوغان هر گونه تاخیر تعمدی از سوی رییس جمهور را رد کرده و این ادعاها را بی پایه خوانده اند.
مساله تنها به کنترل نیروی نظامی محدود نمی شود؛ سوءظن های بسیاری نسبت به ریشه های اسلامگرایانه اردوغان وجود دارد. دادگاهها، رسانه ها، دانشگاهها و نهادهای نظارتی مالی هم در دوره او زیر کنترل شدیدتر قرار گرفتند و حزب عدالت و توسعه بسیاری از شخصیت های خود را به این پست ها منصوب کرد.
سونر کاگاپتای، مدیر برنامه تحقیقات ترکیه در انستیتو واشنگتن، این هفته در گزارشی درباره تلاش اردوغان برای برگزاری انتخابات زودهنگام نوشت: «اردوغان در سال های اخیر انستیتوهای نظارتی ترکیه را به نهادهای سانسور و محرومیت تبدیل کرد. وقتی حزب عدالت و توسعه اکثریت را در پارلمان یا کابینه در دست نداشته باشد این نهادها دچار تغییراتی در اعضا می شوند و اردوغان مجبور خواهد شد تنزل تدریجی قدرتش را بپذیرد.»
اما اعضای ارشد حزب عدالت و توسعه باید اعضای جوانتر را برای انتخابات مجدد احتمالا در ماه نوامبر مجاب کنند. شماری از اعضا که در انتخابات ژوئن برای نخستین بار صاحب کرسی شده اند شرکت دوباره در انتخابات را خطری غیرضروری می دانند.
یکی از اعضای جدید حزب عدالت و توسعه در مجلس می گوید: «انتخابات زودهنگام چه چیزی را عوض می کند؟ این طور نیست که نظرسنجی ها رای ما را پنجاه درصد نشان دهد. فکر کنید انتخابات را برگزار کردیم و باز همین تعداد کرسی به دست آوردیم. آن وقت چه؟»